Πριν λίγες μέρες συμπληρώθηκαν 108 χρόνια από τη γέννηση του σπουδαιότερου και επιδραστικότερου φιλελεύθερου οικονομολόγου του 20ου αιώνα, του Μίλτον Φρίντμαν. Η συμβολή του Φρίντμαν στην οικονομική επιστήμη αναγνωρίζεται ακόμα και από ιδεολογικούς του αντιπάλους καθώς και από την παγκόσμια κοινότητα όταν έλαβε το Νόμπελ Οικονομικών το 1976 σε αναγνώριση των επιτευγμάτων του στην ανάλυση της κατανάλωσης, τη νομισματική ιστορία και θεωρία και την ανάδειξη της πολυπλοκότητας των πολιτικών οικονομικής σταθεροποίησης.
Ο Φρίντμαν όμως δεν ήταν μόνο φιλελεύθερος στα οικονομικά ζητήματα. Σε μία εποχή που ήταν με τα σημερινά δεδομένα αρκετά συντηρητική, ο μικρόσωμος αυτός γίγαντας της διανόησης, είχε τη διορατικότητα να αναδείξει κοινωνικά ζητήματα που έγιναν επίκαιρα αρκετά χρόνια μετά το θάνατό του το 2006.
Ο Φρίντμαν ήταν γενικά κατά των διακρίσεων, είτε αυτές ήταν θετικές είτε αρνητικές. Πίστευε ότι όλοι οι άνθρωποι πρέπει να είναι ίσοι έναντι του νόμου και ότι ο νόμος δεν πρέπει να κάνει διακρίσεις με βάση το φύλο, τη φυλή, την καταγωγή, την οικονομική κατάσταση, ή ακόμα και τον σεξουαλικό προσανατολισμό. Σε μία εποχή που ακόμα και η προοδευτική πτέρυγα του δημοκρατικού κόμματος των ΗΠΑ υποστήριζε τις παραδοσιακές οικογενειακές σχέσεις, ο Φρίντμαν καταδίκαζε τις διακρίσεις κατά των ομοφυλόφιλων ατόμων ακόμα και στο γάμο. Σήμερα, που το ανώτατο δικαστήριο των ΗΠΑ αποκατέστησε την ισονομία σε αυτό το δύσκολο ζήτημα, ο Φρίντμαν θα αισθανόταν δικαιωμένος.
Κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Νίξον (1969-1974) o Φρίντμαν βρέθηκε να συμμαχεί με αρκετούς αριστερούς διανοούμενους κατά της υποχρεωτικής στράτευσης, την οποία θεωρούσε ασύμβατη με μία ελεύθερη κοινωνία αν και αποδεχόταν ότι η υποχρεωτική στρατιωτική εκπαίδευση θα ήταν μία λιγότερο καταπιεστική εναλλακτική. Αυτή τη μάχη την κέρδισε ο Φρίντμαν το 1973, έχοντας παίξει καθοριστικό ρόλο στην κατάργηση της υποχρεωτικής στράτευσης στις ΗΠΑ, και λίγες δεκαετίες αργότερα δήλωνε ότι η συνεισφορά του στην κατάργηση του “draft” ήταν το πιο αξιοσημείωτο κατόρθωμά του.
Μιας και πιάσαμε τα θέματα-ταμπού, δεν θα μπορούσαμε να μην αναφερθούμε στον αγώνα του νομπελίστα οικονομολόγου για την αποποινικοποίηση των ναρκωτικών. Η δεκαετία του 80 στις ΗΠΑ στιγματίστηκε από την έναρξη του “πολέμου κατά των ναρκωτικών” που περήφανα κήρυξε ο πρόεδρος Ρίγκαν. Ο Φρίντμαν, παρά τον αμοιβαίο σεβασμό που είχε με τον Ρίγκαν, υπήρξε από τους κύριους υπερασπιστές της πλήρους αποποινικοποίησης όλων των ναρκωτικών, όπως έκανε για παράδειγμα η Πορτογαλία αρκετά χρόνια μετά, και μάλιστα υποστήριζε ότι ο “πόλεμος κατά των ναρκωτικών” του αμερικανικού κράτους θα είχε χειρότερα αποτελέσματα από την αποποινικοποίηση. Σήμερα, με τις ΗΠΑ να έχουν έναν από τα μεγαλύτερα ποσοστά φυλακισμένων πολιτών στον κόσμο, κυρίως λόγω του “πολέμου κατά των ναρκωτικών” και με το συστημικό ρατσισμό που αυτός έφερε κατά των αφροαμερικανών, πιθανότατα αν ζούσε να μας έλεγε ότι μας είχε προειδοποιήσει.
Τέλος, θα πρέπει πάντοτε να θυμόμαστε ότι αυτός ο σπουδαίος φιλελεύθερος εισήγαγε ορισμένες πολιτικές που κυριαρχούν σήμερα στον πολιτικό διάλογο και την εφαρμοσμένη πολιτική. Πρώτη και καλύτερη η ιδέα ενός ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος αποτελεί μία παραλλαγή της πρότασης του Φρίντμαν για τον αρνητικό φόρο εισοδήματος. Έπειτα, η πίστη του στη σχολική επιλογή και στο ότι αν το κράτος πρέπει να επιδοτεί την εκπαίδευση, θα πρέπει να επιδοτεί τη ζήτηση μέσω κουπονιών και όχι την προσφορά μέσω επιδοτήσεων. Και οι δύο αυτές, ριζοσπαστικές για την εποχή τους, ιδέες σήμερα εφαρμόζονται σε πάμπολλες χώρες του αναπτυγμένου και αναπτυσσόμενου κόσμου με μεγάλη επιτυχία.
Καθόλου άσχημη η παρακαταθήκη του Μίλτον Φρίντμαν λοιπόν. Αξίζει να τον θυμόμαστε.
