Το Libor είναι ένα επιτόκιο που ρυθμίζει οικονομικές συμφωνίες, δάνεια και υποθήκες τρισεκατομμυρίων δολαρίων σε όλο τον πλανήτη. Το κάθε βήμα τιμής μπορεί να σημαίνει διαφορές εκατοντάδων εκατομμυρίων που μπορεί να επιφέρει ακόμα και την αλλαγή ιδιοκτησίας ενός σημαντικού περιουσιακού στοιχείου.
Όταν ξέσπασε η το σκάνδαλο χειραγώγησης του Libor από το 2005 έως το 2007, ανάμεσα στους υπαλλήλους που ελέγχθηκαν και εν τέλει διώχθηκαν από τις βρετανικές αρχές ήταν και ένας Έλληνας. Ο Στέλιος Κοντογούλας εργαζόταν τότε στην Barclays και είχε τη θέση του trader στο desk παραγώγων επιτοκίων.
Η έρευνα για την υπόθεση της χειραγώγησης του συγκεκριμένου επιτοκίου-δείκτη ξεκίνησε το 2012. Η βρετανική τράπεζα έχει ήδη τιμωρηθεί με πρόστιμα ύψους 290 εκατ. στερλινών το 2012 για τη χειραγώγηση των διατραπεζικών επιτοκίων. Στο βιβλίο του “Truth and Li(e)bor” που εκδόθηκε πρόσφατα αναφέρει τη δική του εκδοχή του και όλα όσα μεσολάβησαν πριν και κατά τη διάρκεια των δύο δικαστικών αποφάσεων.
Συνέντευξη στον Μάνο Χατζηδάκη
Πόσο διήρκησε η περιπέτεια σας, ποια ήταν η χειρότερη στιγμή αυτής της περιόδου;
- Η όλη περιπέτεια διήρκησε πάνω από 6 χρόνια, λόγω του ότι ήταν εξαρχής μία πολύ μεγάλη έρευνα, και οι δικαστικές διαδικασίες πολύπλοκες. Τα πρώτα 2 χρόνια υπήρχε αναμονή καθώς η όλη υπόθεση ήταν ακόμα στο στάδιο της έρευνας. Δεν πίστευα ότι θα μπορούσαν ποτέ να κινηθούν εναντίον κάποιου τόσο junior όπως εγώ, κάποιου ο οποίος σαφώς δεν έκανε κάτι λάθος. Η χειρότερη στιγμή ήταν οι πρώτες 2-3 μέρες αφού ήρθε η επίσημη κατηγορία εναντίον μου. Ήταν μερικές μέρες που απλά δεν πίστευα τι γινόταν, ένιωθα ότι έβλεπα ένα κακό όνειρο... Αλλά σιγά-σιγά και μεθοδικά στάθηκα όρθιος και ήμουν αποφασισμένος να βγω νικητής σε αυτόν τον αγώνα. Ήμουν πολύ τυχερός που είχα δίπλα μου μία πολύ δεμένη οικογένεια και μερικούς καλούς φίλους οι οποίοι με στήριξαν ακόμα και όταν υπήρχαν αυτές οι αστήρικτες και άδικες κατηγορίες εναντίον μου. Μου έδωσαν δύναμη και σε αυτούς χρωστάω τα πάντα.
Τι σας ώθησε να γράψετε αυτό το βιβλίο, περιγράφοντας την όλη περιπέτεια σας;
- Πρώτα απ’ όλα ήταν ευεργετική διαδικασία για μένα, καθώς αυτός ο κύκλος είναι δύσκολο να κλείσει έτσι απλά όταν κατηγορείσαι για κάτι που δεν έκανες, και όταν η επαγγελματική σου καριέρα καταστρέφεται σαν αποτέλεσμα. Ο δεύτερος λόγος που το έγραψα ήταν επειδή τα μέσα ενημέρωσης όταν κάλυπταν το συγκεκριμένο θέμα έπαιρναν πάντα το μέρος των τραπεζών, και στράφηκαν εναντίον ανθρώπων χωρίς να έχουν σοβαρές αποδείξεις ενοχής. Ήθελα να δείξω ποια ήταν η πραγματική αλήθεια, και να καταλάβει ο αναγνώστης την όλη προσπάθεια συγκάλυψης της πραγματικής “χειραγώγησης”. Τέλος, με το βιβλίο αυτό – και με τον τρόπο που αντιμετώπισα τις δυσκολίες και την αντιξοότητα – ελπίζω να εμπνεύσω άλλους ανθρώπους με τον τρόπο που αντιμετωπίζουν τα δικά τους προβλήματα και εμπόδια.
Γιατί πιστεύετε ότι η τράπεζα στράφηκε εναντίον σας; Υπήρχαν μηχανισμοί μέσα στην τράπεζα που μπορούσαν να προβλέψουν ή να αποτρέψουν τη χειραγώγηση του Libor;
- Για να καταλάβουμε ποιοι και γιατί στράφηκαν εναντίον μου, πρέπει καταρχάς να καταλάβουμε τι ακριβώς συνέβαινε (και τα εξηγώ όλα αυτά με λεπτομέρειες στο βιβλίο μου). Πρώτα απ’ όλα, ο μηχανισμός υπολογισμού του Libor ήταν τέτοιος που θεωρητικά αφαιρούσε ακραία νούμερα: υπήρχαν 16 τράπεζες οι οποίες υπέβαλλαν σε καθημερινή βάση επιτόκια για το Libor από overnight μέχρι 12 μήνες. Τα υψηλότερα 4 και τα χαμηλότερα 4 αφαιρούνταν από τον υπολογισμό, και στη συνέχεια το τελικό επιτόκιο Libor ήταν ο μέσος όρος των εναπομεινάντων 8 επιτοκίων.
Όσον αφορά το “σκάνδαλο” του Libor, υπήρξαν δύο διαφορετικές συμπεριφορές οι οποίες θεωρήθηκαν “χειραγώγηση”: (1) “trader requests” και (2) “lowballing”.
Tα “trader requests” ήταν αυτό στο οποίο είχα εμπλακεί κι εγώ μέσω των προϊσταμένων μου, δηλαδή όταν η τράπεζα κοιτούσε το εμπορικό της συμφέρον και κάποιοι traders ζητούσαν να υποβληθεί λίγο χαμηλότερο ή υψηλότερο Libor. Εκεί μιλάμε για μία διαφορά της τάξης του ενός ή δύο basis points (μονάδες βάσης).
Το “lowballing” ήταν ένα φαινόμενο το οποίο εκδηλώθηκε μετά την κρίση του 2008, και ήταν μία συγχρονισμένη κίνηση πολλών τραπεζών ταυτόχρονα, στην προσπάθεια τους να κρύψουν ότι είχαν πρόβλημα δανεισμού. Έτσι, χωρίς να υπάρχει αντιστοιχία με το επιτόκιο στο οποίο δανείζονταν χρήματα, έριξαν το Libor κατά 20, 30, 50 ή ακόμα και 100 μονάδες βάσεις. Από ότι αποκαλύφθηκε πολλά χρόνια αργότερα, το “lowballing” ήταν αποτέλεσμα άμεσων οδηγιών από την Τράπεζα της Αγγλίας προς τους CEOs των τραπεζών.
Το “lowballing” ήταν ο λόγος για τον οποίο ξεκίνησε η έρευνα για τη χειραγώγηση του Libor, αλλά όταν αποκαλύφθηκε πόσο υψηλά ιστάμενοι ήταν οι εμπλεκόμενοι, η έρευνα στράφηκε προς τα “traders requests” και ανθρώπους junior, σαν εμένα. Οι τράπεζες, θέλοντας να αποφύγουν τυχόν ποινικές κατηγορίες εναντίον υψηλά ιστάμενων στελεχών τους, πολύ απλά προτίμησαν να “θυσιάσουν” κάποιους εύκολους αποδιοπομπαίους τράγους.
Για να απαντήσω στην ερώτηση λοιπόν, όσον αφορά το αν υπήρχαν μηχανισμοί μέσα στην τράπεζα οι οποίοι να αποτρέψουν τη χειραγώγηση του Libor, ΟΧΙ δεν υπήρχαν, πολύ απλά γιατί αυτού του είδους “χειραγώγηση” ήταν φυσιολογικό και συνεχές φαινόμενο για πολλά χρόνια, υπό τη γνώση των τραπεζών και των προϊσταμένων.
Τώρα που η περιπέτεια σας τελείωσε, αν είχατε τη δυνατότητα να αποφύγετε την ταλαιπωρία και την αγωνία που περάσατε θα κάνατε ακριβώς τα ίδια πράγματα;
- Ποτέ δεν έκανα κάτι που δεν πίστευα ότι ήταν 100% σωστό, νόμιμο και καθαρό. Όσες φορές κι αν ξαναζούσα εκείνες τις μέρες, πάλι τα ίδια θα έκανα. Σε ό,τι με αφορά έκανα σωστά τη δουλειά μου, ακολουθώντας πιστά τις εντολές των ανωτέρων μου και τις διαδικασίες της τράπεζας – τίποτα λιγότερο και τίποτα περισσότερο.
Σε ένα νέο άνθρωπο που μπαίνει ως εργαζόμενος στο χώρο των χρηματοοικονομικών και ειδικά σε ένα dealing room όπου διακινούνται εκατομμύρια ποια θα ήταν η συμβουλή σας;
- Η συμβουλή μου είναι απλή: πρέπει πάντα να ακολουθούμε τους κανόνες και να κάνουμε τη δουλειά μας σωστά. Σε ένα dealing room υπάρχουν μερικά χαρακτηριστικά τα οποία θα βοηθήσουν κάποιον ο οποίος ξεκινάει μία καριέρα εκεί, όπως η γρήγορη σκέψη και η ευχέρεια με τα μαθηματικά. Για μένα όμως το πιο σημαντικό απ’ όλα είναι η ακεραιότητα και το ήθος. Παρ’ όλα αυτά βέβαια, μερικές φορές όσο σωστός κι αν είναι κάποιος στη δουλειά του, μπορούν να έρθουν καταστάσεις – όπως η δική μου – που είναι πέραν του ελέγχου μας και να βρεθεί εκτεθειμένος.
