Των Χαραλάμπου Λυδάκη* και Ιωάννη Μαρνελάκη**
Στις 31 Μαρτίου 2018 δημοσιοποιήθηκαν από την Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία (ΕΛΣΤΑΤ) τα στοιχεία του Συστήματος Λογαριασμών Υγείας (ΣΛΥ) για τις δαπάνες Υγείας στην Ελληνική επικράτεια για το έτος 2016. Η ΕΛΣΤΑΤ δημοσιεύει τα στοιχεία ΣΛΥ σε ετήσια βάση, προς εκπλήρωση των υποχρεώσεων της στον ΟΟΣΑ και την EUROSTAT.
Η σύνοψη των κυριοτέρων από τα δημοσιοποιηθέντα στοιχεία φαίνεται στους Πίνακες 1 και 2, όπου έχουν προστεθεί και στοιχεία από παλαιότερο ΣΛΥ για το έτος 2010 για συγκριτικούς λόγους.
Ο Πίνακας 1 περιλαμβάνει στοιχεία διαχρονικά από το έτος 2010 (όταν άρχισε η δημοσιονομική προσαρμογή) έως και το έτος 2016 (δύο χρόνια συμπληρωμένης διακυβέρνησης από τους ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ).
Η συνολική δαπάνη χρηματοδότησης από το 2010 έως τα έτη 2012, 2014 ήταν (σε εκατομμύρια): 21608,7, 16984,3, και 14203,2 ευρώ αντίστοιχα. Κατά τη διετή θητεία της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ (2015 και 2016) διαπιστώθηκε μία μικρή αύξηση της συνολικής δαπάνης κατά 3.7% φτάνοντας στο ύψος των 14727,3 εκατομμυρίων ευρώ.
Η διαχρονική μεταβολή των δαπανών του Δημόσιου Τομέα (Γενική κυβέρνηση και Οργανισμοί Κοινωνικής Ασφάλισης) μεταξύ των ετών 2010-2014 μειώθηκαν από 14920,8 εκατομ. σε 8267 εκατομ. Υπήρξε δηλ. μία συσσωρευτική μείωση 44.6% της αρχικής δαπάνης. Κατά τα δύο έτη της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ οι συνολικές Δημόσιες δαπάνες αυξήθηκαν στα 9034,7 εκατομ. δηλ. το ποσοστό αύξησης ήταν 9,3% επι του αρχικού ποσού δαπανών κατά το έτος 2014, όταν ανέλαβε το Υπουργειο Υγείας ο Υπουργός κος Ξανθός. Είναι εμφανές ότι παρά τις επανειλημμένες διακηρύξεις περί επαναφοράς στην «κανονικότητα», η πραγματική αναπλήρωση των μνημονιακά επιβληθεισών περικοπών δεν ξεπερνούν ούτε το 21% των συνολικών περικοπών αν λάβει κανείς σημείο αναφοράς το 2010 ή το 33% των περικοπών από το 2014.
Αναλύοντας περισσότερο τις δαπάνες του Δημόσιου Τομέα προς τα νοσοκομεία, στον Πίνακα 2, φαίνεται αντίστοιχα ότι μεταξύ των ετών 2010-2014 μειώθηκαν από 7542,8 εκατομ. σε 4242,6 εκατομ. υπήρξε μία συσσωρευτική μείωση 43,8 % της αρχικής δαπάνης. Κατά τα δύο έτη της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ οι συνολικές Δημόσιες δαπάνες αυξήθηκαν στα 4551,6 εκατομ. δηλ. το ποσοστό αύξησης ήταν 7,3% επι του αρχικού ποσού δαπανών κατά το έτος 2014. Επι ημερών δηλαδή των κων Ξανθού και Πολάκη υπήρξε μία αναπλήρωση λιγότερο του 15% των συνολικών μνημονιακών περικοπών των δημόσιων νοσοκομειακών δαπανών αν λάβει κανείς σημείο αναφοράς το 2010 ή λιγότερο του 20% των περικοπών από το 2014.
Όσον αφορά τις δαπάνες του Ιδιωτικού τομέα, παρατηρείται μία μετριότερη συνολική μείωση κατά 13,3% μεταξύ 2014-2016. Στην ανάλυση των δαπανών του Ιδιωτικού Τομέα δύο παρατηρήσεις έχουν ενδιαφέρον: 1) Το διαχρονικά εξαιρετικά υψηλό ποσό δαπανών ιδιωτικών πληρωμών (out of pocket), δηλαδή αυτών που πληρώνουν οι ασθενείς από την τσέπη τους – γύρω στο 34% των συνολικών δαπανών για την υγεία, γεγονός που φέρνει την Ελλάδα τρίτη από το τέλος στον πίνακα επιβάρυνσης των νοικοκυριών ανάμεσα σε 35 χώρες του ΟΟΣΑ (Στοιχεία από: The World Bank, World Health Organization, International Diabetes Federation and Diabetes Atlas) 2) Το αντίστοιχα χαμηλό ποσοστό συμμετοχής των Ιδιωτικών Ασφαλιστικών Εταιρειών στη συνολική δαπάνη (περί το 3,6%), γεγονός που καταδεικνύει τον αυξημένο πιθανό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσουν κατά τον εξορθολογισμό του συστήματος (όταν προκύψει).
Η καθήλωση των δημόσιων δαπανών για τα νοσοκομεία φαίνεται και στα οικονομικά στατιστικά της 7ης Υ.Π.Ε. (ιδιαίτερης εκλογικής σημειολογίας και τους Κρήτες υπουργούς κους Ξανθό και Πολάκη) κατά το χρονικό διάστημα 2014-2017 φαίνεται στον Πίνακα 3: Ενώ οι καταγεγραμμένοι υπολογισμοί δαπανών ήσαν περίπου 117 έναντι 139 εκατομ. ευρώ για τα έτη 2017, εάν αφαιρεθούν οι δαπάνες για φάρμακο (οι οποίες προσμετρούνταν με διαφορετικό τρόπο σε κάθε έτος – καθότι από το 2015 ένα μεγάλο μέρος της φαρμακευτικής δαπάνης του ΕΟΠΥΥ μεταφέρθηκε στα νοσοκομεία), οι πραγματικές τελικές δαπάνες ήσαν και για τα δύο έτη (δηλαδή το 2014 και το 2017) περί τα 85 εκατομμύρια ευρώ. Επίσης παρατηρήθηκε μηδενική αύξηση του αριθμού του συνολικά υπηρετούντος νοσοκομειακού προσωπικού (ιατροί, νοσηλευτές, διοικητικοί) (περί τα 5000 άτομα), καθότι οι προσληφέντες επικουρικοί απλά αντικατέστησαν τους αποχωρήσαντες για διάφορους λόγους.
Η συνολική αποτίμηση των Δαπανών της Υγείας από τα στοιχείς της ΕΛΣΤΑΤ σε επίπεδο χώρας (αλλά και η -χάριν παραδείγματος- παρουσίαση των στοιχείων της 7ης Υ.Π.Ε. συνολικά καταρρίπτουν τον μύθο της επαναφοράς ή «κανονικοποίησης» του συστήματος, το οποίο αποτελεί κεντρικό επιχείρημα στο αφήγημα του Υπουργείου Υγείας, που επιθυμεί να αυτοπροβληθεί ως το βαρύ πυροβολικό της αποκατάστασης των «αδικιών» των προηγουμένων κυβερνήσεων.
Όπως φαίνεται από τα παραπάνω στοιχεία το management των κων Ξανθού - Πολάκη είχε σαν αποτέλεσμα στην καλύτερη των περιπτώσεων μία «τεχνικού τύπου αντίδραση» σε κάποιες πιθανές υπερβολές, που είχαν προηγηθεί στο προηγούμενο διάστημα, και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να υποστηριχθεί ουσιαστική διαφοροποίηση από την προηγούμενη πολιτική.
Οποιαδήποτε άλλη ερμηνεία των παραπάνω στοιχείων μπορεί να χρησιμοποιηθεί ή για παραπλανητικούς – προπαγανδιστικούς σκοπούς, ή για να χαϊδεύονται τα ώτα εκείνων που απλά «θέλουν να ζουν τον σοσιαλιστικό οικονομικό μύθο τους»…
Και εάν κάποιος θεωρεί ότι δεν είναι μόνο το απόλυτο ποσό της χρηματοδότησης, αλλά θα πρέπει να συνεκτιμηθούν οι ποιοτικού τύπου παρεμβάσεις των υπουργών της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ στην Υγεία, η απάντηση είναι ότι δυστυχώς οι ουσιαστικές ποιοτικές τομές ήσαν ελάχιστες έως μηδαμινές. Παρά τις πολλές εξαγγελίες, ούτε ουσιαστική αύξηση κρεβατιών στις ΜΕΘ έγιναν, ούτε οι εστίες ανομίας (φακελάκια) καταπολεμήθηκαν, ούτε η πρωτοβάθμια υγεία με τα ΤΟΜΥ τρέχει επιτυχώς, ούτε έχουν γίνει τομές στη θεσμική λειτουργία νοσοκομείων (αξιολογήσεις, μέτρηση ποιότητας κλπ).
Μοναδικός τρόπος για να αυξηθεί μελλοντικά η συνολική πραγματική πίτα των διαθεσίμων οικονομικών για την Υγεία είναι η ενίσχυση μέσω διάχυσης γενικότερου πλούτου ο οποίος θα προέλθει από την αποδοχή, απελευθέρωση και άνθηση της παραγωγής του ευρύτερου Ιδιωτικού Τομέα, και όχι η ιδεοληπτική προσήλωση στην μονομερή αέναη διόγκωση του κρατικού («δημόσιου») τομέα, οποίος πλέον είναι ο πραγματικός ασθενής - ολίγον πρό της εντατικής. Σύμφωνα με τα πρόσφατα δημοσιευμένα στοιχεία της ετήσιας έκθεσης, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για το 2017, μετά από 9 χρόνια κρίσης η Ελλάδα κατέγραψε ρυθμό ανάπτυξης μόνο 1,4% (μετά από 9ετή ύφεση), όταν ο μέσος όρος στην Ευρωζώνη, κυμαίνεται στο 2,3%, ενώ η παραγωγικότητα της εργασίας μειώθηκε 0,8% έναντι αύξησης 0,7% στην Ευρωζώνη. Όπως φαίνεται από το σύνολο των στοιχείων είμαστε ουραγός σε όλους τους οικονομικούς δείκτες που δείχνουν τάση ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένων και Βαλκανικών κρατών.
Από όπου κι αν κοιτάξουμε το κουτί (κρατικό τομέα υγείας) με τον παραδοσιακό τρόπο θα δούμε κατάματα την πραγματικότητα: αυτήν ενός χρόνια πάσχοντος συστήματος. Κι εκεί που είναι το πρόβλημα, βρίσκεται και η λύση του: να δούμε έξω από το σύστημα και να ξανασχεδιάσουμε τις υπηρεσίες υγείας χωρίς κλισέ και ταμπού («δωρεάν», «δημόσια», «ηθική», κλπ.) αλλά με δείκτες ποιότητας, με όραμα όχι το πως να διαχειριστούμε το σύστημα αλλά πως να διατηρήσουμε την υγεία του πληθυσμού και θα διαχειριστούμε την ασθένεια κοντά στις ανάγκες του Έλληνα πολίτη.
Πίνακας 1 και 2: Συνολικές δαπάνες ανά Δημόσιο – Ιδιωτικό Τομέα 2010-2016, Σύστημα Λογαριασμών Υγείας (ΣΛΥ). ΟΚΑ: Οργανισμοί Κοινωνικών Ασφαλίσεων , * Ποσά σε εκατομμύρια ευρώ.
Πίνακας 3. Οικονομικά και λοιπά στοιχεία 7ης Υ.Π.Ε 2014 / 2017.
Σημείωση: Η δημοσίευση της ΕΛΣΤΑΤ για το Σύστημα Λογαριασμών Υγείας για το 2016 βρίσκεται στην ιστοσελίδα: http://www.statistics.gr/el/statistics/-/publication/SHE35/2016
* Ο κ. Χαράλαμπος Λυδάκης είναι Προϊστάμενος Διευθυντής, Παθολόγος, Βενιζέλειο Νοσοκομείο Ηρακλείου. Μέλος Τομέα Υγείας Νέας Δημοκρατίας
** Ο κ. Ιωάννης Μαρνελάκης είναι τέως Διευθυντής Οικονομικής Οργάνωσης 7ης Υ.Π.Ε.
