Του Αντώνη Πανούτσου
Την εποχή που πήγαινα δημοτικό υπήρχαν δύο ειδών εκθέσεις. Αυτές που έγραφες κάθε χρόνο «Η αποταμίευση», «Ο Χριστός εις τον Γολγοθά» και τα σχετικά. Και οι σπέσιαλ. Αυτές που το κράτος έτρωγε κόλλημα και έπρεπε να το πληρώσουν οι μαθητές που δεν είχαν ιδέα. Με την βοήθεια του δασκάλου που είχε ακόμα λιγότερη. Έτσι με την φωτεινή καθοδήγηση της δεσποινίς Φιλιώς και της κυρίας Καίτης τελειώνοντας το δημοτικό είχα γράψει εκθέσεις για το NATO, την Ναυτική Εβδομάδα και το Rotary. Ας θέσω λοιπόν την όχι ευκαταφρόνητη πείρα μου στις εκθέσεις στην κριτική του θέματος «Επιστήμη και ανθρωπισμός» που χθες μπήκε για τις πανελλήνιες εξετάσεις.
Το θέμα προέκυψε από μια ομιλία του Γρηγόρη Σκαλκέα στην Ακαδημία Αθηνών το 2003. Είναι αξιοθαύμαστο επειδή όχι μόνο δεν έχει απαντήσεις αλλά επειδή τις περισσότερες φορές έχουν χαθεί και οι ερωτήσεις. Διαβάζεις μια φράση «H προώθηση των φυσικών επιστημών και η έκρηξη της τεχνολογίας, η οποία έχει προσλάβει φρενήρεις ρυθμούς στην εποχή μας, εγείρουν απορίες και συγκλονιστικά ερωτήματα». Και αμέσως μετά περιμένεις τον Σκαλκέα να πει τις απορίες και τα ερωτήματα. Αμ δε… Συνεχίζει «H επιστήμη αναπτύσσεται συνήθως σε σχέση με τις πρακτικές ανάγκες των ανθρώπων, ακολουθεί όμως βασικά την εξέλιξη μιας κοινωνίας και αντικατοπτρίζει το συγκεκριμένο πνευματικό και ηθικό της επίπεδο». Εγείροντας το ερώτημα. ποιο είναι το ερώτημα; Και συγκλονίζοντας με την απορία, ποια είναι η απορία;
Το κείμενο του Σκαλκέα αναφέρεται σε έναν κουρασμένο προβληματισμό. Στην ευθύνη του επιστήμονα από κάποια ανακάλυψη του. Στο αν για παράδειγμα ο Gay-Lussac που το 1815 έφτιαξε εργαστηριακό υδροκυάνιο είναι υπεύθυνος γιατί τον 20 αιώνα χρησιμοποιήθηκε στους θαλάμους αερίων. Ένα βαρετό ερώτημα διατυπωμένο σε ένα ακόμα πιο βαρετό κείμενο. Κάτι προβλεπόμενο στις εκθέσεις που ο υποψήφιος εύκολα το ξεπερνάει.
Επειδή η ζωή είναι μικρή και ο χρόνος της έκθεσης μικρότερος κάθε υποψήφιος που στοχεύει σε κάτι καλύτερο από τα ΤΕΙ Τεχνολογίας Αλιείας και Υδατοκαλλιεργειών Δυτικής Ελλάδας μπαίνει στο νόημα. «Ο παππούς σταμάτησε πριν από το ΖΧ Spectrum». Και πυροβολάει κατά ριπάς. Τεχνολογία; Μακριά από μας. Επιστήμη; Καλή αλλά να προσέχουμε μην βγάλουμε κα' να μάτι. 21ος αιώνας; Κοροϊδευόμαστε; Ζωή υπήρχε όταν ο Τζον Γουέιν ήταν νέος, οι άνθρωποι αφοδεύανε και αγναντεύανε ψηλά και η πλάκα μοσχοβόλαγε από τις γαζίες και τα ζουμπούλια. Και ξέρει ότι στις πανελλήνιες κανένας υποψήφιος δεν έχασε παρουσιάζοντας όλα μαύρα.
«Τα ευγενή ιδεώδη του ανθρωπισμού διασύρθηκαν και υπονομεύθηκαν στις μέρες μας. Η σύγχυση πραγματικών και πλασματικών αναγκών, η πνιγηρή εντατικοποίηση του ρυθμού της ζωής στις μεγαλουπόλεις, η εσωτερική μοναξιά, το άγχος και η αγωνία αλλοτριώνουν βαθύτατα και παρεμποδίζουν την πνευματική ολοκλήρωση των ανθρώπων» που λέει και ο Σκαλκέας. Το γράφει ο υποψήφιος βρίσκει και ένα συνώνυμο του καταστρεπτικός για να απαντήσει στην ερώτηση του εξεταστή «Βρες ένα συνώνυμο του καταστρεπτικό για την φράση "κάθε επιστημονικό επίτευγμα θα αποβεί καταστρεπτικό"».
Και ένα τέταρτο αφού παρέδωσε την κόλλα έχει ξεχάσει και τις καταστροφές από την επιστήμη και τον Σκαλκέα. Όποιος όμως ασχοληθεί στο μέλλον με την Παιδεία ας το θυμάται. Σαν παράδειγμα θέματος έκθεσης προς αποφυγή. Από ένα τεχνοφοβικό κράτος που πιστεύει ότι κάθε επιστημονικό επίτευγμα είναι καταστροφικό και το μόνο που ζητάει από τους νέους είναι να πιστέψουν το ίδιο.
