Πέμπτη, 4 Μαρτίου 2021. Ένας οδοστρωτήρας περνά πάνω από τρεις σειρές όπλων, μπροστά από τον πρωθυπουργό Πέδρο Σάντσεθ, μέλη οικογενειών θυμάτων της τρομοκρατίας και στελέχη της αντιτρομοκρατικής. Πέρσι, είχε διαταχθεί αναγκαστική σίτιση του Βάσκου κρατούμενου Πάξτι Ρουίθ. Αλλά εξαιτίας του Ιγκλέσιας, η χώρα δεν έχει ακόμη κλείσει τους λογαριασμούς της με το αιματηρό παρελθόν.
Στο προαύλιο του στρατώνα της Εθνοφρουράς στο Βαλντεμόρο της νότιας Μαδρίτης, η εικόνα ήταν ειδυλλιακή. Αλλά και στην Ισπανία το αρραγές εθνικό μέτωπο έχει διαρραγεί.
Τα όπλα που συνέθλιψε το βάρος του οδοστρωτήρα, 1.337 τον αριθμό, ήταν σε ποσοστό 90% αυτά που κατασχέθηκαν από την οργάνωση EΤΑ (Euskadi Ta Askatasuna), σε διάφορες αστυνομικές επιχειρήσεις, από το 1977 ως το 2005. Το υπόλοιπο 10% είχε κατασχεθεί από την Grapo, μια ένοπλη ακροαριστερή οργάνωση που έχει πλήρως απενεργοποιηθεί.
Η βασκική αποσχιστική οργάνωση ΕΤΑ, εξασθενημένη από τις συλλήψεις και την μείωση της λαϊκής υποστήριξης, κήρυξε το τέλος του «ένοπλου αγώνα» πριν από δέκα ακριβώς χρόνια, στις 20 Οκτωβρίου του 2011. Το 2016, δικαστήριο διέταξε την καταστροφή των όπλων της , ωστόσο η κυβέρνηση μειοψηφίας Σάντσεθ – Ιγκλέσιας δίσταζε. Ως γνωστόν, για να εξασφαλίζουν την πλειοψηφία στη Βουλή μάχονται κάθε φορά για τις ψήφους των Βάσκων και των Καταλανών αυτονομιστών.
Αυτή η καθυστέρηση, αλλά και η τελευταία απόφαση των δύο συνεταίρων να προτιμήσουν τη στήριξη του Bildu, του βασκικού κόμματος που υπήρξε ο διάδοχος του Μπατασούνα – πολιτικού βραχίονα της ΕΤΑ, που επίσης αυτοδιαλύθηκε, το 2013 – προκάλεσε την δυσπιστία των άλλων κομμάτων, αλλά και πολλών οργανώσεων θυμάτων τρομοκρατίας.
«Υπήρξαμε μάρτυρες μιας πράξης μεγάλου συμβολισμού στον μακρύ αγώνα κατά της τρομοκρατίας που τόσο πόνο προκάλεσε στην πατρίδα μας», δήλωσε μετά την τελετή ο σοσιαλιστής Ισπανός πρωθυπουργός.
«Ποτέ δεν θα μπορέσουμε να ξαναφέρουμε στη ζωή αυτούς που χάσαμε, ούτε θα μπορέσουμε να σβήσουμε το σκοτεινό παρελθόν με τον ίδιο τρόπο που καταστρέψαμε αυτά τα όπλα, αλλά μπορούμε να πολεμήσουμε τη λήθη και να απαλύνουμε τον πόνο και να τιμήσουμε τους νεκρούς», πρόσθεσε ο Σάντσεθ.
Τα όπλα, αφού λιώσουν, θα μετατραπούν σε ένα μνημείο που θα συμβολίζει το τέλος της ΕΤΑ, η οποία ευθύνεται για τον θάνατο 829 ανθρώπων μέσα σε σαράντα χρόνια βίας και πόνου.
«Πίσω από αυτά τα όπλα υπάρχουν πολλές τραγωδίες, πολλά θύματα που πρέπει να θυμόμαστε», δήλωσε ο επικεφαλής του Κέντρου Μνήμης Θυμάτων Τρομοκρατίας που λειτουργεί στη Χώρα των Βάσκων.
Κατηγορίες για προπαγάνδα
Ωστόσο, κάποια σωματεία θυμάτων αρνήθηκαν να παραστούν στην τελετή. Το ίδιο και ο ηγέτης του Λαϊκό Κόμματος Πάμπλο Κασάδο, που την αποκάλεσε προπαγάνδα.
Ο λόγος είναι σαφής: Η αντιπολίτευση στην Ισπανία έχει εξοργιστεί με την στήριξη - αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων, των πιέσεων και των εκβιασμών του Ιγκλέσιας - που η κυβέρνηση λαμβάνει από το κόμμα Bildu, στο οποίο συμμετέχουν παλαιά στελέχη της ΕΤΑ.
Και όχι μόνο αυτό: Έχουν διαφωνήσει με την μεταφορά κρατουμένων στελεχών της ΕΤΑ σε φυλακές στη Χώρα των Βάσκων. Στο παρελθόν, οι ισπανικές κυβερνήσεις δεν επέτρεπαν να μεταφέρονται κρατούμενοι της ΕΤΑ στην περιοχή. Αντίθετα, είχαν επιλέξει την μέθοδο της διασποράς των Βάσκων κρατουμένων σε 79 φυλακές στην Ισπανία και στη Γαλλία – το αποσχιστικό κίνημα στρεφόταν και κατά της Γαλλίας, διεκδικώντας εδάφη και από αυτήν.
Για προπαγάνδα είχαν μιλήσει στην Ισπανία και τον Μάιο του 2018, όταν η ΕΤΑ ανακοίνωσε την καταστροφή της υλικοτεχνικής υποδομής της. Σε μια επιστολή, που η ΕΤΑ αποκάλεσε «το τελευταίο γράμμα», αναφερόταν πως «τερματίζει κάθε πολιτική δραστηριότητά της» και πλέον «δεν θα εκφράζει πολιτικές θέσεις, ούτε θα διοργανώνει εκδηλώσεις».
«Η ΕΤΑ βάζει τέλος στον κύκλο συγκρούσεων ανάμεσα στη Χώρα των Βάσκων και στο ισπανικό και το γαλλικό κράτος, τον κύκλο χρήσης πολιτικής βίας», έγραφαν.
Η οργάνωση ιδρύθηκε το 1959 ως απάντηση στα μέτρα καταστολής του δικτάτορα Φράνκο κατά των Βάσκων. Έτσι άλλωστε απέκτησε και ιδεολογική, ηθική νομιμοποίηση, αποσπώντας και την συναίνεση μεγάλου μέρους της κοινής γνώμη.
Πραγματοποίησαν την πρώτη δολοφονία τους το 1968, σκοτώνοντας έναν αξιωματικό της αστυνομίας. Ακολούθησε η δολοφονία του χρισμένου διαδόχου του Φράνκο, Λουίς Καρρέρο Μπλάνκο, το 1973. Είχαν τότε σκάψει ένα τούνελ κάτω από τον δρόμο, τοποθέτησαν εκρηκτικά και προκάλεσαν έκρηξη την ώρα που περνούσε το αυτοκίνητό του Μπλάνκο στο συνηθισμένο δρομολόγιό του.
Και το 2011, όταν η οργάνωση ανακοίνωσε το τέλος της δράσης της, ο τότε πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι είχε μιλήσει για προπαγάνδα.
«Τα εγκλήματα δεν εξαφανίζονται»…
«Ό,τι και να κάνει η ΕΤΑ, δεν υπάρχει χώρος για αμνηστία στα εγκλήματά της. Μπορεί η ΕΤΑ να ανακοινώνει την εξαφάνισή της, αλλά τα εγκλήματά της δεν εξαφανίζονται, ούτε και η προσπάθειά μας να τους καταδιώξουμε, να τους συλλάβουμε και να τους τιμωρήσουμε», είχε δηλώσει. «Δεν τους χρωστάμε τίποτε και δεν υπάρχει τίποτε για το οποίο να πρέπει να τους ευχαριστήσουμε».
Ήταν αυτή η απάντηση σε φωνές που είχαν και τότε ακουστεί στην Ισπανία και υποστήριζαν ότι μετά την κατάθεση των όπλων έπρεπε και από την πλευρά του το Κράτος να δώσει κάποιου είδους ασυλία σε όσα στελέχη της ΕΤΑ δεν είχαν ακόμη συλληφθεί. Έτσι, εξαιτίας της ξεκάθαρης στάσης του Ραχόι, στη συνέντευξη Τύπου που ακολούθησε για την ανακοίνωση του «τέλους του αγώνα», τα ηγετικά στελέχη εμφανίστηκαν πάλι με κουκούλες.
Με λίγα λόγια, η Ισπανία δεν δέχθηκε ποτέ παραγραφή των εγκλημάτων. Ούτε διαπραγματεύτηκε ποτέ με τους τρομοκράτες.
Και η απουσία των κομμάτων της αντιπολίτευσης από την τελετή της περασμένης Πέμπτης το ίδιο μήνυμα θέλησε να στείλει. Το ακριβώς αντίθετο από αυτό που θέλησε να στείλει με την δική του απουσία ο αρχηγός των Podemos Πάμπλο Ιγκλέσιας, ο οποίος πρωτοστατεί στην ενίσχυση των αποσχιστικών κινημάτων.
Το Λαϊκό Κόμμα και οι Ciudadanos έχουν διαφωνήσει με την βελτίωση της θέσης των κρατουμένων τρομοκρατών μετά την άνοδο των Σάντσεθ και Ιγκλέσιας στην εξουσία και αρνήθηκαν να λάβουν μέρος στην τελετή της καταστροφής των όπλων.
Επιστροφή στον τόπο του εγκλήματος
Επιβεβαιώθηκαν αμέσως μετά, όταν την επομένη ακριβώς της τελετής, πέντε κρατούμενοι της ΕΤΑ, μπήκαν σε μια προνομιακή λίστα μεταγωγής τους σε φυλακή στην Άλαβα, ιστορική βασκική περιοχή.
Ανάμεσά τους ο Άζιερ Καρρέρα, δολοφόνος του Βάσκου σοσιαλιστή πολιτικού Φερνάντο Μπουέσα Μπλάνκο, που δολοφονήθηκε σε επίθεση με εκρηκτικά το 2000, στη διάρκεια της οποίας έχασε τη ζωή του και ο αστυνομικός του φρουρός Χόρχε Ντιέθ Ελόρθα. Ο Μπλάνκο, που είχε υπηρετήσει και στην βασική κυβέρνηση, εκλεγόταν ακριβώς στην Άλαβα, όπου ζουν οι συγγενείς του. Ο δε Καρρέρα έχει καταδικαστεί σε ειρκτή εκατό χρόνων.
Για ανάλογες αιματηρές τρομοκρατικές επιθέσεις έχουν καταδικαστεί και οι υπόλοιποι κρατούμενοι αποδέκτες προνομιακών μεταγωγών. Ανάμεσά τους και ο Χοσέ Σαντάνα, δολοφόνος του αστυνομικού Χοσέ Μπενίνιο Βιγιαλόμπος. Ο Σαντάνα είχε επίσης λάβει μέρος στην απόπειρα δολοφονίας του προέδρου της βασκικής Βουλής Χουάν Μαρία Ατούξα.
Η εξέλιξη αυτή δικαίωσε την απόφαση των αρχηγών των άλλων κομμάτων να μην συνοδέψουν τον Σάντσεθ στην τελετή καταστροφής των όπλων. Μάλιστα, στην τελετή αρνήθηκε να παραστεί και ο Χοσέ Λουίς Ροντρίγκεθ Θαπατέρο, ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός της Ισπανίας από το 2004 ως το 2011, του οποίου ο παππούς είχε εκτελεστεί από τις δυνάμεις του Φράνκο στη διάρκεια του εμφυλίου.
Και τελικά αποδείχθηκε πως και ο πρόεδρος της Ένωσης Θυμάτων της Τρομοκρατίας Μάιτε Αραλούθε παρέστη για να ακουστεί η φωνή του. Στο τέλος της τελετής, απευθυνόμενος στον Σάντσεθ, του υπενθύμισε πως τα κατεστραμμένα όπλα χρησιμοποιήθηκαν από τους ίδιους εκείνους τρομοκράτες που αρνούνται να συνεργαστούν για να εξιχνιαστούν μια σειρά δολοφονίες, οι οποίες παραμένουν ακόμη στο σκοτάδι.
Όσο για τις σημαντικές οργανώσεις Covite και Dignidad y Justicia (Αξιοπρέπεια και Δικαιοσύνη), στις οποίες μετέχουν συγγενείς θυμάτων δικαστικών και αστυνομικών, επίσης γύρισαν την πλάτη στην τελετή.
Ακολούθησαν και οι διαμαρτυρίες των συνδικάτων των αστυνομικών, που δήλωσαν ότι δεν είχαν καν κληθεί. «Δεν μας κάλεσαν, ενώ έπρεπε να είμαστε εκεί για να τιμήσουμε τους νεκρούς μας», δήλωσαν. Υπενθυμίζοντας ότι 186 αστυνομικοί έχασαν τη ζωή τους στα χρόνια της βίας και της τρομοκρατίας.
Στην ανακοίνωσή τους μάλιστα ανέφεραν πως η τελετή αποσκοπούσε περισσότερο στο πολιτικό συμφέρον και λιγότερο στην ηθική απονομιμοποίηση της τρομοκρατίας.
«Για άλλη μια φορά αποδεικνύεται ότι για την κυβέρνηση και το υπουργείο Εσωτερικών, οι επαγγελματικές αστυνομικές ενώσεις δεν αξίζουν σεβασμό και δεν τιμούν εμάς που στις πιο δύσκολες στιγμές διασφαλίσαμε την τήρηση των νόμων».
Η αλήθεια είναι πως η συμμαχία με το Bildu – παραδοσιακός σύμμαχος της κυβέρνησης ήταν το PNV, το μετριοπαθές βασκικό κόμμα – έχει αλλάξει το κλίμα στη Χώρα των Βάσκων και σε όλη την Ισπανία.
Απεργία πείνας και αναγκαστική σίτιση
Τον Μάιο του 2020, το Bildu, δεν μπόρεσε (ή δεν θέλησε) να ελέγξει την εμφάνιση μιας νέας οργάνωσης που, υπό την ονομασία ATA (Αμνηστία Ta Askatasuna), επιδίδεται σε διάφορες επιθέσεις, μεταξύ των οποίων και αυτή στην κατοικία της γραμματέως του Βασκικού Σοσιαλιστικού Κόμματος Ιντόια Μέντια.
Το σύνθημα φαίνεται ότι δόθηκε μέσα από τις φυλακές της Ναβάρα, όπου κρατείται ο Πάτξι Ρουίθ, μεγαλοστέλεχος της ΕΤΑ. Είχε τότε ξεκινήσει απεργία πείνας και δίψας κατά των μέτρων για τον κορωνοϊό που είχαν επιβληθεί στις φυλακές, με αποτέλεσμα να διοργανώνονται διαδηλώσεις και πορείες υπέρ των αιτημάτων του.
Ο Ρουίθ υπήρξε ο δολοφόνος του Τομάς Καμπαλλέρο, του συνδικαλιστή ηγέτη και πολιτικού που έχασε τη ζωή του τον Μάιο του 1998 στην Παμπλόνα.
Το Bildu είχε αρνηθεί να καταδικάσει ευθέως τις νέες τρομοκρατικές επιθέσεις. Αντίθετα, οι εκπρόσωποί του στη Βουλή δήλωσαν πως όλα αυτά είναι αποτέλεσμα της «ακραίας κατάστασης που βιώνει ένας Βάσκος κρατούμενος». Παράλληλα, ανακοίνωσαν την πρόθεσή τους να επισκεφθούν τον κρατούμενο στη φυλακή.
Η απεργία πείνας του Ρουίθ, που κράτησε 31 ημέρες, έληξε στις 10 Ιουνίου 2020, όταν μεταφέρθηκε στη νοσοκομείο και εκεί, με δικαστική εντολή, του επιβλήθηκε αναγκαστική σίτιση.
Με λίγα λόγια, στην Ισπανία του Σάντσεθ και του Ιγκλέσιας επετράπη η αναγκαστική σίτιση κρατουμένου για τρομοκρατία. Σε αντίθεση με όσα ακούμε αυτές τις μέρες από τους Συριζαίους, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι η αναγκαστική σίτιση είναι βασανιστήριο.
Ωστόσο, ήδη από τις αρχές του 2020, ο Ιγκλέσιας είχε αρχίσει την προεργασία για μια συνεργασία με το βασκικό κόμμα Bildu, προετοιμάζοντας ουσιαστικά μια γενική αμνηστία για τα στελέχη της ΕΤΑ, είτε βρίσκονται στη φυλακή, είτε όχι. Και μάλιστα χωρίς να ζητήσουν συγγνώμη. Κάθε άλλο παρά τυχαία, μιλάει για μια «ηθική μετάβαση» του Bildu.
«Ήταν γενναίοι και είχαν αρχές»
Οι αντιδράσεις είναι πολλές και από το εσωτερικό της κυβέρνησης. Την Παρασκευή, 5 Μαρτίου, η σοσιαλίστρια υπουργός Άμυνας Μαργαρίτα Ρόμπλες, μιλώντας στο Κέντρο Ανώτερων Σπουδών Εθνικής Άμυνας, αναφέρθηκε στους παλιούς ηγέτες της αριστεράς, όπως ο Σαντιάγο Καρίγιο και έστειλε το μήνυμά της στον Ιγκλέσιας.
Όπως είπε, ο Καρίγιο, εμβληματική μορφή του ευρωκομμουνισμού, εκπροσωπούσε μια αριστερά που αντιλαμβανόταν ότι μια χώρα δεν μπορεί να στηρίζεται στην μισαλλοδοξία, πιστεύοντας ότι είναι ανώτερη από τους άλλους. «Γνώριζε», είπε, «ότι μερικές φορές πρέπει να είμαστε αρκετά ταπεινοί για να καταλάβουμε ότι και ο αντίπαλος μπορεί να το κάνει το ίδιο καλά. Και αυτό είναι απαραίτητο για το καλό της Ισπανίας».
Παράλληλα, έκανε αναφορά και στους Αντόλφο Σουάρεθ και Γκουτιέρεθ Μελλάντο, δηλαδή του προερχόμενου από το κεντρώο κόμμα πρώτου μεταδικτατορικού πρωθυπουργού και του ανεξάρτητου πολιτικού και πρώην στρατιωτικού, που μαζί με τον Καρίγιο και τον βασιλιά Χουάν Κάρλος έμειναν όρθιοι, όταν, στις 23 Φεβρουαρίου 1981, ο Τεχέρο άρχισε να πυροβολεί μέσα στο κοινοβούλιο.
«Ήταν γενναίοι και είχαν αρχές», είπε με νόημα η Ρόμπλες.
Τσίπρας και Ιγκλέσιας: Βίοι παράλληλοι
Δεν είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε να ξετυλίγονται μπροστά μας οι βίοι παράλληλοι Τσίπρα και Ιγκλέσιας. Αλλά είναι χαρακτηριστική επειδή μιλάμε για τη στάση έναντι τους τρομοκρατίας και την ηθική και πολιτική νομιμοποίησή της.
Ο Ιγκλέσιας υποστηρίζει πως δεν πρόκειται να ποινικοποιήσει το αποσχιστικό κίνημα και έκανε το παν για να εξασφαλίσει την στήριξη του βασκικού Bildu.
Και στην Ελλάδα ο ΣΥΡΙΖΑ, κάνει το παν για να προσφέρει πολιτική νομιμοποίηση στην τρομοκρατία:
Βουλευτές και στελέχη του έχουν καταθέσει υπέρ τρομοκρατών.
Βουλευτές του έχουν επισκεφθεί τρομοκράτες στη φυλακή για να τους διαβεβαιώσουν ότι θα ικανοποιηθεί το αίτημά τους για κατάργηση των Φυλακών Τύπου Γ, έχουν δώσει άδειες σε συγγενείς κρατουμένων για να παρακολουθήσουν τη συζήτηση στη Βουλή για την θεσμοθέτηση των φυλακών αυτών και τελικά έχουν ψηφίσει την κατάργησή τους, καθώς και δύο φωτογραφικές τροπολογίες για αποφυλακίσεις και ειδική μεταχείριση των συγγενών των κρατουμένων.
Άλλοι βουλευτές του έχουν δηλώσει ότι στις πράξεις βίας υπήρχε πολιτικό υπόβαθρο, πως οι κρατούμενοι δεν είναι δολοφόνοι του κοινού ποινικού δικαίου, αλλά η δράση τους ήταν πολιτική, πως είχαν ένα «λαθεμένο ιδεώδες υπέρ του ανθρώπου» και πως πρόκειται για «εννοούμενους τρομοκράτες που απλά επέλεξαν την ένοπλη πάλη».
Και τελικά, σήμερα στην Ελλάδα, όπως στην Ισπανία τον Μάιο του 2020, δεν λένε λέξη για να σταματήσουν οι διαδηλώσεις εν μέσω πανδημίας…
* Η Σοφία Βούλτεψη είναι Βουλευτής Β3 Νοτίου Τομέα Αθηνών, υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου και δημοσιογράφος
