Του Κωνσταντίνου Βέργου*
Η πρόσφατη κατάρρευση του χρηματιστηρίου της Κίνας (-50% σε 6 μήνες) και στη συνέχεια των ευρωπαϊκών τραπεζικών αξιών μας έδωσαν μια πολύ πικρή πρόγευση για το πόσο μεγάλοι είναι πλέον οι κίνδυνοι στις μετοχικές αξίες. Οι ανοδικές τάσεις έχουν «σπάσει», η άνοδος έχει δώσει τη θέση της σε απότομες πτώσεις και, στην καλύτερη των περιπτώσεων, σε μεγάλες διακυμάνσεις. Τι μπορεί όμως να σημάνουν όλα αυτά για την παγκόσμια οικονομία και το επενδυτικό τοπίο που έρχεται;
Η μεγάλη αύξηση των διακυμάνσεων στις μετοχές είναι ένδειξη ότι η αγορά αλλάζει «ταχύτητες» και «τάση». Η αντίληψη των επενδυτών, ή σωστότερα η διάθεση των επενδυτών να αναλάβουν κίνδυνο, αλλάζει. Οι μεγάλοι επενδυτές (το «έξυπνο χρήμα») πλέον ρευστοποιούν μεγάλο κομμάτι των επενδύσεων. Δεν πρόκειται για απλές αγοραπωλησίες, αλλά για έξοδο επενδύσεων από την αγορά μετοχών.
Η αγορά συναλλάγματος, που είναι μια γιγαντιαία αγορά, καθώς σε αυτή βασίζονται οι συναλλαγές του παγκόσμιου εμπορίου, δείχνει, για παράδειγμα, ότι οι επενδυτές συνεχίζουν να «σορτάρουν» τόσο το ευρώ όσο και άλλα νομίσματα, και να είναι τοποθετημένοι σε αμερικάνικα δολάρια (και πολύ λίγοι σε γιαπωνέζικα γιεν). Αν και οι θέσεις «short» (θέση πώλησης) σε ευρώ έχουν μειωθεί σημαντικά τον τελευταίο μήνα, κάτι που δείχνει ότι προφανώς περιμένουν τη μικροανάκαμψη μετοχικών αξιών που όντως είναι σε εξέλιξη και κάποια βραχυπρόθεσμη μικροενίσχυση του ευρώ, οι θέσεις πώλησης (short) συνεχίζουν να είναι κυρίαρχες. Π.χ., οι θέσεις short σε ευρώ αυτήν την εβδομάδα ξεπερνάνε τα 22 δισ. Ευρώ, έναντι μόλις 13 δισ. ευρώ με θέσεις «αγοράς»!
Από την άλλη πλευρά, τα επιτόκια σε ομόλογα υψηλού κινδύνου έχουν ανέβει απότομα παγκοσμίως, ενδεικτικά στις ΗΠΑ από επίπεδα 7% - 7,5% όπου ήταν τον Αύγουστο, σε επίπεδα 10% - 10,5% τώρα. Αυτά είναι απαγορευτικά επίπεδα, και αυτόματα σημαίνουν ότι επιχειρήσεις (π.χ. Ενέργειας), κοινωφελείς οργανισμοί (σχολεία) ή και κάποιοι Δήμοι - Πολιτείες που μπορεί να χρειαστούν πολύτιμη ρευστότητα δεν θα έχουν τη δυνατότητα να την προμηθευτούν με καλούς όρους, οι χρεοκοπίες είναι έξω από την πόρτα μας και θα είναι πολλές. Και δεν αναφερόμαστε τόσο στις ΗΠΑ, που διαθέτουν την ισχυρότερη οικονομία του κόσμου με ανεργία κάτω από 5%, αλλά κυρίως στην Ευρώπη, την «οριεντάλ» Ασία (Κίνα, Ιαπωνία, Κορέα κλπ), τη Λατινική Αμερική, τη Μέση Ανατολή και τη Λατινική Αμερική.
Τόσο η έξοδος από τις μετοχές, όσο και η συγκέντρωση του χρήματος στο αμερικάνικο δολάριο, αλλά και η αύξηση του επασφάλιστρου κινδύνου για τα ομόλογα υψηλού κινδύνου, είναι ενδείξεις ότι εισερχόμαστε σε παγκόσμια ύφεση, αύξηση χρεοκοπιών και πτώση χρηματιστηριακών αξιών. Οι αγορές ανακάμπτουν αυτήν τη στιγμή, διότι το ξεπούλημα της προηγούμενης περιόδου ήταν απότομο, το ράλι ανακούφισης (της τάξης του 15%) πιθανότατα θα ακολουθηθεί από «ξεφόρτωμα μετοχών», και χαμηλότερα επίπεδα στη συνέχεια, όχι νέα υψηλά επίπεδα. Η πτώση είναι μια τάση που διαρκεί συνήθως 16 - 20 μήνες, όχι 4 εβδομάδες! Για κάποιο διάστημα είναι σαφές ότι το ΑΕΠ μεγάλων χωρών θα αναπτύσσεται ακόμη, αν και με χαμηλότερους ρυθμούς. Αυτό δείχνει ότι είμαστε στη «φάση 5» του 7-ετούς οικονομικού - χρηματιστηριακού κύκλου. Η διάρκεια κάθε φάσης δεν είναι στάνταρ, αλλά τα χαρακτηριστικά της είναι!
Για έναν μέσο επενδυτή, η «φάση 5», σημαίνει ότι είναι ευκαιρία να μειώσει σταδιακά τη θέση του σε μετοχές από ένα μέσο 75% σε 30% των χρημάτων του, να πουλήσει χαμηλής διαβάθμισης ομόλογα και να στραφεί σε ποιοτικά ομόλογα, και να αυξήσει τα μετρητά από ένα μέσο 10% σε 55%. Όλα αυτά δείχνουν ότι οι κινήσεις του «έξυπνου χρήματος» είναι πολύ ενδεικτικές των τάσεων που έρχονται. Η απομάκρυνση από τα αδύναμα νομίσματα και η συγκέντρωση στο δολάριο γίνεται, διότι επέρχεται σύντομα απότομη υποτίμηση των άλλων νομισμάτων. Υποτίμηση ως αποτέλεσμα των χρεοκοπιών και των αυξανόμενων οικονομικών και, σε κάποιες περιπτώσεις, γεωπολιτικών κινδύνων των «περιφερειακών αγορών» αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που φαίνεται να είναι αδύναμος κρίκος πλέον, όπως δείχνει η «εν εξελίξει» κρίση στις τράπεζές της…
* Ο κ. Κωνσταντίνος Βέργος είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικών, Πανεπιστήμιο Πόρτσμουθ, Αγγλία.
Το παρόν άρθρο εκφράζει τις προσωπικές απόψεις του γράφοντος, δεν αποτελεί οδηγό ή σύσταση για επενδύσεις οποιασδήποτε μορφής προς οιονδήποτε και για οτιδήποτε τίτλο ή παράγωγο αυτού.
