Του Δημήτρη Καμπουράκη
Η περίφημη μονή Βατοπαιδίου, πριν καταφθάσει εκεί ο Εφραίμ το 1987 και την αναστήσει, ήταν ένα πελώριο σκοτεινό ερείπιο. Στα εγκαταλειμμένα χαλάσματα του υπέροχου μοναστηριού τριγυρνούσαν καμιά δεκαριά γέροι –σχεδόν ετοιμοθάνατοι- καλόγεροι, ανήμποροι να ελέγξουν ένα συγκρότημα δεκάδων χιλιάδων τετραγωνικών, στο οποίο από το 950 π.Χ. είχαν συσσωρευτεί θησαυροί αμύθητης εκκλησιαστικής και ιστορικής αξίας.
Η ομάδα των νεαρών και μορφωμένων καλογέρων του Εφραίμ άρχισε να αναστηλώνει το πελώριο μοναστήρι. Στο σκευοφυλάκιο, που βρίσκεται στο κέντρο περίπου της περίκλειστης αυλής της μονής, υπήρχαν κλειδωμένα τα ιστορικά κειμήλια και τα βιβλία. Οι καλόγεροι τα καταμέτρησαν, τα αντιπαρέβαλαν με τους παμπάλαιους καταλόγους της μονής και διαπίστωσαν ότι έλειπαν πάρα πολλά και μάλιστα τα πιο σημαντικά. Γνωστά αυτοκρατορικά δώρα, χρυσόβουλα, πολύτιμα άμφια, εικόνες, χρυσά, ασημένια και ξυλόγλυπτα έργα εκκλησιαστικής τέχνης τεράστιας αξίας, έλειπαν από τα ράφια του σκευοφυλακίου.
Οι άνθρωποι υπέθεσαν ότι όλα αυτά τα κειμήλια είχαν χαθεί κατά τους χρόνους της εγκατάλειψης και παρακμής του μοναστηριού. Θεώρησαν ότι έχουν κλαπεί και ότι κοσμούσαν πια ιδιωτικές συλλογές στο εξωτερικό, αφού ήταν γνωστό ότι ξένοι οίκοι δημοπρασιών έδιναν όσα-όσα για να βρουν κειμήλια από το διάσημο περιβόλι της Παναγιάς και να τα βγάλουν σε πλειστηριασμούς, συχνά μάλιστα δίχως ενημέρωση ολόκληρου του σώματος των συλλεκτών αλλά κλειστών κύκλων που κινούνται στα όρια του νόμου για την απόκτηση τέτοιων θησαυρών.
Ώσπου ένα πρωί, κάποιος καλόγερος που προσπαθούσε να κάνει συντήρηση σ' ένα εντοιχισμένο ράφι στο πιο σκοτεινό βάθος της βιβλιοθήκης, το ξήλωσε από τον τοίχο και –ω του θαύματος- εμφανίστηκε από πίσω μια μικρή πόρτα. Την άνοιξε έκπληκτος και βρέθηκε μπροστά σ' ένα εκπληκτικό εύρημα. Υπήρχαν δυο-τρία κρυφά δωμάτια δίχως παράθυρα, στα οποία είχαν αποθηκευτεί όλα τα υπέροχα κειμήλια που έψαχναν τόσο καιρό και που θεωρούσαν οριστικά χαμένα. Ήταν μια κρύπτη αριστοτεχνικά φτιαγμένη για να προφυλάξει τους θησαυρούς από κλέφτες και επιδρομείς.
Λίγα χρόνια αργότερα, το 1985, στην αναστήλωση που έγινε στο καθολικό της μονής, οι συντηρητές μετακίνησαν μια χαλύβδινη πλάκα της σκεπής και έκπληκτοι βρέθηκαν μπροστά σ' έναν πραγματικό θησαυρό χειρογράφων. Επρόκειτο για μια ακόμα εκπληκτική κρύπτη που θα ήταν αδύνατο να την ανακαλύψει κάποιος τυχαίος ή βιαστικός κλέφτης. Ανάμεσά στα ευρήματα, πολλοί κώδικες (12ος-18ος αιώνας), περγαμηνά φύλλα χειρογράφων σε μεγαλογράμματη γραφή (8ος-9ος αιώνας), μουσικά χειρόγραφα (14ος-18ος αιώνας). Επίσης βρέθηκαν σπάνιες εκδόσεις από την πρώιμη εποχή της τυπογραφίας, όπως παρισινή έκδοση της τραγωδίας «Πέρσες» του Αισχύλου (1557) και σπάραγμα αρχετύπου του Ομήρου (έκδοση του Δ. Χαλκοκονδύλη, στο Μιλάνο, 1488).
Όσα αποκάλυψαν οι δυο αυτές μεγάλες κρύπτες (και άλλες μικρότερες με λιγότερους θησαυρούς) αποτελούν σήμερα το βασικό υλικό του πελώριου μουσείου της μονής Βατοπεδίου που είναι από τα σπουδαιότερα της Ορθοδοξίας. Δίχως αυτές τις κρύπτες, των οποίων η κατασκευή τους ήταν αριστουργηματική, ένα μεγάλο κομμάτι της Αγιορείτικης αλλά και της Πανορθόδοξης ιστορίας θα είχε οριστικά χαθεί.
Τι συνάγουμε απ' αυτή την –φαινομενικά άσχετη- διήγηση, που έχει τις ρίζες της στον περασμένο ή και τον προ-περασμένο αιώνα; Μα είναι πολύ απλό: Κάποιος μακρινός πρόγονος του Άδωνι είχε περάσει από το Βατοπαίδι, ως καλόγερος, αρχιτέκτονας ή απλός τεχνίτης. Τα γονίδια που κληροδότησε στον απόγονο του, οδήγησαν τον αντιπρόεδρο της ΝΔ -όταν έγινε υπουργός κι είχε την δύναμη- να συνεχίσει την τέχνη του προγόνου του κατασκευάζοντας κρύπτες στο ΚΕΕΛΠΝΟ…
