Η «μάσκα είναι φίμωτρο» φώναξαν στην επεισοδιακή συγκέντρωση χθες στο Σύνταγμα περίπου 400 αρνητές της πανδημίας και των εμβολίων. Ανάλογες διαδηλώσεις γίνονται και σε άλλες χώρες. Ο δισταγμός πολλών να εμβολιαστούν είναι ένα φαινόμενο ευρύ και περίπλοκο. Δεν πρόκειται, όμως, για μια ομοιογενή κατηγορία «αρνητών».
Κάποιοι απλά ανησυχούν, κάποιοι απορρίπτουν συγκεκριμένα εμβόλια και εμπιστεύονται περισσότερο άλλα, ο κόσμος γενικά ερμηνεύει τα εμβόλια μέσα από το πρίσμα των προσωπικών του εμπειριών, γνώσεων και εμπιστοσύνης στην εξουσία. Μέσα από αυτό το σύνθετο σύνολο φόβων, υπάρχουν κι αντιεμβολιαστές που ψαρεύουν για πελάτες. Γιατί υπάρχουν και οικονομικά συμφέροντα πίσω από την αντιεμβολιαστική ρητορική.
Το Κέντρο για την Καταπολέμηση Ψηφιακού Μίσους, με γραφεία σε Λονδίνο και Ουάσινγκτον, παρακολουθεί αυτή τη στιγμή 425 λογαριασμούς που προπαγανδίζουν την άρνηση στον εμβολιασμό μέσω Facebook, Twitter, Instagram και YouTube. Αυτά τα 425 «κανάλια» παραπληροφόρησης μέσω social media έχουν συνολικά 59.2 εκατομμύρια followers. Και ο αριθμός μεγαλώνει ταχύτατα.
Σύμφωνα με το Κέντρο για την Καταπολέμηση Ψηφιακού Μίσους, από όλους αυτούς τους αντιεμβολιαστές μόνο μια μειονότητα ενεργεί βάσει πεποιθήσεων. Περίπου τα 4/5α των κατόχων των λογαριασμών έχουν ένα οικονομικό κίνητρο.
Οι μισοί, σύμφωνα με όσα γράφει ο Economist, είναι επιχειρηματίες με εταιρείες που προωθούν εναλλακτικές ή περίεργες θεραπείες.
Οι άλλοι μισοί κερδίζουν από τα ιντερνετικά διαφημιστικά έσοδα που προσελκύουν τα συνωμοσιολογικά τους sites, δηλαδή από την «πραμάτεια» που πουλάνε.
Τον Οκτώβριο που πέρασε εκπρόσωποι του Κέντρου για την Καταπολέμηση Ψηφιακού Μίσους ήταν παρόντες σε μια ιδιωτική ιντερνετική διάσκεψη που πραγματοποιήθηκε από αντιεμβολιαστές με σημαντική επιρροή. Οι συγκεκριμένοι είδαν στην πανδημία μια ιστορική ευκαιρία για να παγιωθεί η άρνηση στα εμβόλια. Και περιέγραψαν τρία βασικά «εργαλεία» για να το καταφέρουν:
- Τη διασπορά αμφιβολιών για το πόσο σοβαρή απειλή για την υγεία μας είναι ο κορονοιός.
- Τη διάδοση φόβων για την ασφάλεια των εμβολίων.
- Και την τόνωση της αναξιοπιστίας των ειδικών.
Αυτά τα τρία βασικά μηνύματα προσαρμόζονται επιλεκτικά. Για παράδειγμα, σε εθνικές μειονότητες να «πουλούν» την ιδέα ότι τα εμβόλια του covid δεν είναι ασφαλή για εκείνους ή ότι είναι στην πραγματικότητα μια συνωμοσία ή πείραμα.
Στους νέους να περάσουν την άποψη ότι το εμβόλιο θα βλάψει τη γονιμότητά τους.
Όπως και να πείσουν τις θρησκευτικές ομάδες ότι π.χ. τα εμβόλια δεν είναι «χαλάλ», δηλαδή κάτι που επιτρέπεται για τους μουσουλμάνους ή ότι περιέχουν εμβρυικό υλικό, κάτι που θα απαξίωνε τα εμβόλια στους χριστιανούς.
Το περιοδικό Nature, από τα κορυφαία κι εγκυρότερα επιστημονικά περιοδικά στον κόσμο, πραγματοποίησε πρόσφατα μια μελέτη, χρησιμοποιώντας data από το 2019. Και δημιούργησε έναν χάρτη 1.300 σελίδων του Facebook υπέρ και κατά των εμβολιασμών. Οι σελίδες που είναι κατά των εμβολίων είναι περισσότερες κι αναπτύσσονται ραγδαία με όλο και περισσότερους χρήστες. Συνδέονταν, μάλιστα, με άλλες σελίδες που «ακολουθούσαν» αναποφάσιστοι χρήστες.
Η έρευνα προέβλεψε ότι, αν η τρέχουσα τάση συνεχιστεί, οι απόψεις κατά των εμβολίων θα κυριαρχήσουν στις διαδικτυακές συζητήσεις σε μια δεκαετία. Οι ίδιοι ερευνητές, μάλιστα, αναφέρουν ότι η ενίσχυση των online επαφών που παρατηρείται κατά την διάρκεια της πανδημίας έδωσε στις θεωρίες συνωμοσίας μεγαλύτερη πρόσβαση στις mainstream κοινότητες γονέων στο ίντερνετ.
Ο επικεφαλής του αμερικανικού FDA μέχρι το 2019, Σκοτ Γκότλιμπ, έγραψε στην Wall Street Journal ότι μπορεί τώρα το βασικό πρόβλημα των εμβολιασμών να είναι η προμήθεια των εμβολίων αλλά σύντομα μπορεί να είναι η ατομική απροθυμία για εμβολιασμό.
Ο τρόπος που μεταβάλλεται το κύμα των αντιεμβολιαστών δίνει και τρόπους για να τροποποιηθεί. Έχει παρατηρηθεί για παράδειγμα ότι ο κόσμος συχνά ενθαρρύνεται όταν βλέπει ανθρώπους να ανυπομονούν να κάνουν το εμβόλιο ή εικόνες πολιτικών και celebrities να σηκώνουν τα μανίκια τους. Άλλοι ανταποκρίνονται στην αίσθηση ότι κάτι βρίσκεται σε έλλειψη και δεν υπάρχει αρκετό απόθεμα. Το 2009 ο κόσμος στη Γαλλία ήταν ιδιαίτερα επιφυλακτικός απέναντι στο εμβόλιο για τη γρίπη. Η γνώμη τους άρχισε να αλλάζει μόνο όταν συνειδητοποίησαν ότι η χώρα τους διέθετε λίγες δόσεις.
Πέρα από τις νέες μεταλλάξεις του ιού και τα προβλήματα με την προμήθεια και διανομή, μια σημαντική, διαρκώς αυξανόμενη, απειλή στην προστασία του πληθυσμού κατά του covid είναι η απροθυμία για εμβολιασμό. Και όπως έχει δείξει η μέχρι τώρα εμπειρία με άλλα εμβόλια, μια αρνητική εντύπωση για ένα εμβόλιο, άπαξ και διαδοθεί, δύσκολα αλλάζει.
