Για το ιστορικό της ψήφισης της τροποποίησης στο άρθρο 336 του Ποινικού Κώδικα μιλάει στο liberal.gr η Ειρήνη Γαϊτάνου, υπεύθυνη εκστρατείας της Διεθνούς Αμνηστίας στην Ελλάδα, επισημαίνοντας ότι η υπαναχώρηση της κυβέρνησης αποτελεί ιστορική νίκη του γυναικείου κινήματος.
Η κ. Γαϊτάνου καταγράφει επίσης όσα ισχύουν στις άλλες χώρες και διαπιστώνει την αναγκαιότητα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα σχολεία που θα ευαισθητοποιήσει περισσότερο την κοινωνία για σχετικά θέματα με την έμφυλη και σεξουαλική βία.
Συνέντευξη στον Ανδρέα Ζαμπούκα:
- Ποια είναι η άποψή σας σχετικά με τον νέο ποινικό κώδικα, σε ό τι αφορά την πρόβλεψη για τον βιασμό; Τι αλλάζει στην πραγματικότητα;
Η τροποποίηση στο άρθρο 336 του Ποινικού Κώδικα, που ψηφίστηκε σήμερα στη Βουλή στο πλαίσιο του νέου ποινικού κώδικα, συνιστά ιστορική νίκη του γυναικείου κινήματος και του κινήματος ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Η νέα αυτή διατύπωση ενσωματώνει την έννοια της συναίνεσης στον ορισμό του βιασμού όπως τέθηκε καθολικά ως αίτημα στη διάρκεια της δημόσιας διαβούλευσης, από όλες τις συλλογικότητες και φορείς ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του γυναικείου κινήματος και όλων των αρμόδιων μερών. Η Διεθνής Αμνηστία διεξήγαγε εκστρατεία και είχε καταθέσει υπόμνημα για το συγκεκριμένο ζήτημα, προς το Υπουργείο Δικαιοσύνης.
Χαιρετίζουμε την απόφαση του Υπουργείου Δικαιοσύνης, έστω και την ύστατη στιγμή, να προβεί στον ορισμό του βιασμού με βάση τη συναίνεση.
Η αλλαγή αυτή είναι εξαιρετικά σημαντική, καθώς ανοίγει τον δρόμο έτσι ώστε να διώκονται ως βιασμοί, μια σειρά εγκλημάτων τα οποία δεν μπορούσαν να διωχθούν ως τέτοια με τον προηγούμενο ορισμό, ο οποίος θεμελιωνόταν αποκλειστικά στη χρήση βίας ή απειλής.
Σε κάθε περίπτωση, είναι πολύ κρίσιμη η συγκεκριμένη εφαρμογή του νέου νομοθετικού πλαισίου, συνεπώς χρειάζεται μέριμνα από την πολιτεία, έτσι ώστε να διασφαλιστεί ότι θα γίνει κατανοητή από όλα τα αρμόδια μέρη η συγκεκριμένη σημασία και εφαρμογή αυτής της αλλαγής, με οδηγίες προς τους δικαστικούς λειτουργούς, εισαγγελείς, δικηγορικούς συλλόγους και όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες.
- Τι είναι αυτό που ισχύει στην Ευρώπη και πόσο αποτρεπτικά λειτουργεί στην πράξη;
Ο νομικός ορισμός του βιασμού με βάση την απουσία συναίνεσης προκύπτει από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, και θεμελιώνει ότι το δικαίωμα το οποίο πλήττεται κατά το έγκλημα του βιασμού, είναι το δικαίωμα στη σεξουαλική αυτονομία και τη σωματική ακεραιότητα του κάθε ατόμου. Για τον λόγο αυτό, αποτελεί και το μοναδικό ορισμό που μπορούσε να γίνει αποδεκτός. Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης έχει δεσμευτική ισχύ για όλα τα κράτη που την έχουν υπογράψει, συνεπώς αποτελεί συμβατική υποχρέωση, τόσο της χώρας μας, όσο και όλων των υπόλοιπων κρατών, να υιοθετήσουν σχετικούς ορισμούς του βιασμού με βάση τη συναίνεση.
Αυτή τη στιγμή, η Ελλάδα είναι η 9η χώρα στην Ευρώπη που υιοθετεί έναν σχετικό ορισμό. Οι υπόλοιπες είναι οι: Ιρλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο, Βέλγιο, Κύπρος, Γερμανία, Ισλανδία, Λουξεμβούργο και Σουηδία. Την ίδια στιγμή, αρκετά ακόμα ευρωπαϊκά κράτη έχουν ανακοινώσει ότι βρίσκονται στη διαδικασία αλλαγής του νόμου (Ισπανία, Πορτογαλία, Φιλανδία, Δανία κοκ).
Η υιοθέτηση ενός ορισμού του βιασμού με βάση τη συναίνεση, στις χώρες που έχουν προχωρήσει σε κάτι τέτοιο, έχει φανεί ότι αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την αντιμετώπιση της ατιμωρησίας του βιασμού, αλλά και την αλλαγή στην κουλτούρα των κοινωνιών, γύρω από το σεξ και τη σεξουαλική βία – χωρίς φυσικά να αρκεί από μόνη της μια νομοθετική αλλαγή.
- Θεωρείτε ότι, με την ευκαιρία της συζήτησης για τον ποινικό κώδικα, πρέπει να σκεφτούμε και πάλι το ζήτημα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα σχολεία; Η αποτροπή της βίας είναι μόνο θέμα δικονομίας;
Είναι προφανές ότι μια αλλαγή στη νομοθεσία δεν θα αλλάξει αυτόματα την κατάσταση. Θα συμβάλλει όμως στο άνοιγμα και την εμβάθυνση αυτής της τόσο αναγκαίας συζήτησης, στην ενδυνάμωση των γυναικών, στη μείωση της ατιμωρησίας του βιασμού, την απόδοση δικαιοσύνης στα θύματα και τη μελλοντική αποτροπή εγκλημάτων. Είναι επίσης ένα σημαντικό βήμα για την καταπολέμηση της κουλτούρας του βιασμού στην ελληνική κοινωνία και την αλλαγή των στάσεων και των ατομικών και κοινωνικών συμπεριφορών. Κυρίως, αποδεικνύει και πάλι ότι η κοινωνική αλλαγή είναι εφικτή, δίνοντας ελπίδα στους ανθρώπους που αγωνίζονται για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, για να συνεχίσουμε και να ενδυναμώσουμε τον αγώνα μας.
Με αυτή την έννοια, είναι ξεκάθαρη η ανάγκη της ένταξης της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα σχολεία με οργανωμένο και συστηματικό τρόπο, ως το κύριο και πιο σημαντικό βήμα, για μια βαθύτερη κοινωνική αλλαγή, σε βάθος χρόνου. Αντίστοιχη είναι αναγκαία η εκπαίδευση όλων των φορέων και υπηρεσιών που σχετίζονται με την καταγγελία της έμφυλης και σεξουαλικής βίας (δικαστικό σώμα, εισαγγελία, ψυχοκοινωνικές υπηρεσίες κοκ.). Μόνο έτσι θα διασφαλίσουμε ότι η σημερινή, ιστορικής κλίμακας, νομοθετική αλλαγή, θα αποτελέσει πράγματι, το πρώτο βήμα μιας ευρύτερης και πιο ουσιαστικής κοινωνικής αλλαγής. Το πλατύ κοινό αίσθημα, που, ασκώντας πολύπλευρη πολιτική πίεση, εξανάγκασε τον Υπουργό Δικαιοσύνης να αλλάξει το σχέδιο νόμου, εισάγοντας τη συναίνεση στον ορισμό του βιασμού, μας δίνει ουσιαστικές ελπίδες ότι η κοινωνία έδωσε ένα πρώτο μήνυμα, και αυτή η αλλαγή ήρθε για να μείνει.
