Θα αρχίσω με μια σύγκριση που ίσως φανεί παράδοξη: του προβλήματος που έχει ανακύψει με τους εμβολιασμούς κατά του covid-19 με το Ανατολικό Ζήτημα. Όχι αναγκαστικά προβλέποντας ότι η καταπολέμηση της πανδημίας θα πάρει τον μισό και πλέον αιώνα που πήρε η επίλυση του Ανατολικού Ζητήματος. Αλλά διακινδυνεύοντας έναν παραλληλισμό ανάμεσα στην κατάσταση που δημιουργήθηκε στην Ευρώπη ενόψει του διαμελισμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί σήμερα ιδιαίτερα μετά την απόφαση των μεγαλυτέρων κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αναστείλουν τους εμβολιασμούς με το εμβόλιο της βρετανικής AstraZeneca.
Ήταν τότε ο ανταγωνισμός ανάμεσα στους αγγλογάλλους και τις Κεντρικές Δυνάμεις, που ακολουθούσαν τη στρατηγική του γερμανικού εθνικισμού για επέκταση των τευτόνων προς Ανατολάς (Drach nach Osten), που οδήγησε δυο φορές την Ευρώπη σε παγκόσμιο πόλεμο. Μήπως είναι τώρα ο ανταγωνισμός της Ηπειρωτικής με την αγγλοσαξωνική Ευρώπη που μετά το Brexit οδηγεί την πρώτη σε ένα νέο Βατερλώ;
Τότε ήταν οι αντικρουόμενοι υπολογισμοί των ρίσκων που αντιπροσώπευαν για τις δυο δυτικοευρωπαϊκές αυτοκρατορίες η άνοδος των μπολσεβίκων στη Ρωσία, ο εναγκαλισμός τους με το δυναμικότερα αναπτυσσόμενο κίνημα της Ανατολής, που ήταν οι νεότουρκοι εθνικιστές του Κεμάλ, και ο φόβος μπροστά στην επαπειλούμενη αναβίωση του αραβικού πανισλαμισμού που έσπασαν την "Εγκάρδια Συνεννόηση" μεταξύ Μ. Βρετανίας και Γαλλίας και χάλασαν τα συμφωνημένα σχέδιά τους για τον συναινετικό διαμοιρασμό της Εγγύς και της Μέσης Ανατολής με αποτέλεσμα τη μεν νύφη να πληρώσουν με τον ξεριζωμό τους οι χριστιανικές μειονότητες και με την καταστροφή του ο μικρασιατικός ελληνισμός της περιοχής, η δε ανασύσταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να γίνει μετά από έναν αιώνα η σημαία υπό την οποία ο Ερντογάν θα ηγείτο ενός νέου τουρκικού αυτή τη φορά ισλαμοεθνικισμού που θα μετέφερε τον "ιερό πόλεμο" εντός των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των εδαφών των πάλαι ποτέ αποικιών.
Αναφέρθηκα σε αυτόν στη χθεσινή στήλη μου και παραπέμπω για περαιτέρω ιστορική τεκμηρίωση στη βασισμένη σε στοιχεία από τα αρχεία του γαλλικού και του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών εξαιρετική μελέτη του καθηγητή Γιάννη Μουρέλου "Η Γαλλοτουρκική προσέγγιση του 1921. Το σύμφωνο Franklin-Bouillon και η εκκένωση της Κιλικίας".
Το ερώτημα είναι τώρα αν τα σημάδια από το δεύτερο ημίχρονο του πολέμου των "εθνικισμών των εμβολίων" προοιωνίζονται όχι μόνον μια ακόμα διάσπαση του ευρωπαϊκού μετώπου κατά της πανδημίας, αλλά και έναν νέο κύκλο παγκόσμιου γεωπολιτικού ανταγωνισμού που θα έχει ως συνέπεια μια καθόλου ευνοϊκή για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της ολοκλήρωσης της ανακατανομή οικονομικής και στρατιωτικής ισχύος.
Ήδη οι συνέπειες από την έκβαση του πρώτου ημιχρόνου μόνον αμελητέες δεν υπήρξαν. Το πού οδήγησε το φιάσκο των ευρωπαϊκών προμηθειών άρχισε να φαίνεται με την Ουγγαρία του Όρμπαν να ανοίγει πρώτη και επιδεικτικά τον χορό των "εθνικών επαναστάσεων" προμηθευόμενη μαζικά τα εναλλακτικά ανατολικής προέλευσης εμβόλια. Ακολούθησε το αλαλούμ, που επικράτησε και συνεχίζεται στην Γερμανία με τα ομόσπονδα κρατίδιά της να κινούνται κατά το δοκούν αποδιοργανώνοντας πλήρως το εμβολιαστικό πρόγραμμα και το υγειονομικό σύστημα της χώρας. Και μετά προστέθηκε το σκάνδαλο που ξέσπασε με τις μίζες που εισπράχθηκαν από βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος για την "διαμεσολάβησή" τους στην προμήθεια υγειονομικού υλικού από την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση.
Λίγους μόλις μήνες προ των ομοσπονδιακών εκλογών του προσεχούς Σεπτεμβρίου η μετάβαση στη μετα-Μέρκελ εποχή προβάλει τουλάχιστον περιπετειώδης και αβέβαιη. Η μέχρι πρότινος κραταιά γερμανική χριστιανοδημοκρατία βυθίζεται στη χειρότερη κρίση της τελευταίας εικοσαετίας. Σύμφωνα με το Spiegel τα "μεγάλα ψάρια" του σκανδάλου των προμηθειών δεν είναι μόνον η εικοσάδα των κυβερνητικών βουλευτών που έχουν δημοσίως εμπλακεί. Αλλά ο ίδιος ο Πρόεδρος του χριστιανοδημοκρατικού κόμματος και προαλειφόμενος για την Καγκελαρία Άρμιν Λάσετ, καθώς και ο πιθανώς ανθυποψήφιός του, πρωθυπουργός της Βαυαρίας σήμερα, Μάρκους Ζέντερ, ενώ σίγουρα εμπλεκόμενος εμφανίζεται ο Υπουργός Υγείας Γενς Σπαν και μια σειρά επωνύμων της γερμανικής κοινωνίας μεταξύ των οποίων η κόρη του ιδρυτή των βαυαρών χριστιανοκοινωνιστών Φραντς-Γιόζεφ Στράους.
Όσο για την ίδια τη γερμανική κοινωνία, σήμερα μεν φαίνεται να ξεχειλίζει από την οργή που της προκαλούν τα τεκταινόμενα σε συνδυασμό με την παρατεινόμενη επιδείνωση της πανδημικής κρίσης, στην πραγματικότητα, όμως, και παρά την περί του αντιθέτου καλλιεργούμενη εντύπωση, ουδέποτε αποτέλεσε παράδειγμα υποδειγματικής ώσμωσης, μίξης και ενοποίησης ταυτοτικών διαφορών. Και δεν αναφέρομαι μόνον στα χάσματα ιδεολογικών, πολιτισμικών και πολιτικών διαφοροποιήσεων που εξακολουθούν να χωρίζουν την πρώην Ανατολική από την υπόλοιπη Γερμανία. Αναφέρομαι γενικότερα στις διαφορές κουλτούρας και νοοτροπιών που υφίστανται ακόμα μεταξύ των γεωγραφικών περιφερειών και των συνιστωσών του γερμανικού κράτους ομοσπονδιών.
Καταγράφοντας την μεγάλη φθορά του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος τα αποτελέσματα των δυο προχθεσινών εκλογικών αναμετρήσεων στα κρατίδια της Βάδης-Βυτεμβέργης και της Ρηνανίας-Παλατινάτου προϊδεάζουν για την κυοφορούμενη αλλαγή πολιτικών συσχετισμών στην μετα-μερκελική Γερμανία. Δεν φανερώνουν, ωστόσο, ακόμα το μέγεθος των ανατρεπτικών εξελίξεων που ενδέχεται να υπάρξουν σε γαιωοικονομικό και γαιωστρατηγικό επίπεδο για μια Ευρωπαϊκή Ένωση ο σκληρός πυρήνας του σκληρού πυρήνα της οποίας δεν θα συνιστά πλέον ούτε πρότυπο διαχείρισης μιας μείζονος κρίσης, όπως η υγειονομική της πανδημίας, ούτε υπόδειγμα χρηστής δημοσιονομικής διοίκησης σαν αυτής στο όνομα της οποίας η Γερμανία εξαπέλυε "τιμωρητικούς" κεραυνούς εναντίον των "απείθαρχων" εταίρων της. Πολύ δε περισσότερο που, εκτός του σκανδάλου με τις κρατικές προμήθειες υγειονομικού υλικού, διερευνάται τώρα και το σκάνδαλο των σχεδόν δυο δισεκατομμυρίων που εξαερώθηκαν από την γερμανική εταιρεία-φούσκα Wirecard. Αυτήν που κυβερνητικοί αξιωματούχοι του Βερολίνου διαφήμιζαν επιμόνως στο εξωτερικό (βλ. "Καθημερινή της Κυριακής" 13-14 Μαρτίου).
Ο εκλογικός θρίαμβος των "Πρασίνων" στα δυο γερμανικά κρατίδια ίσως να σηματοδοτεί και την στροφή που η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης θα υποχρεωθεί ενδεχομένως να πάρει και στα θέματα εξωτερικής πολιτικής δεδομένου ότι οι νικητές στην Βάδη- Βυτεμβέργη και οι κερδισμένοι στη Ρηνανία-Παλατινάτο ούτε τους "Γκρίζους Λύκους" ανέχονται να εργαλειοποιούν για λογαριασμό του βαθέως τουρκικού κράτους τους τουρκόφωνους οικονομικούς μετανάστες στην Γερμανία, ούτε το παιχνίδι της σημερινής ηγεσίας της με τον Έρντογάν και τα εξοπλιστικά προγράμματά του δείχνουν να είναι διατεθειμένοι να συνεχίσουν.
Εντός των ημερών η εικόνα των κυοφορούμενων ευρωπαϊκών πολιτικών εξελίξεων θα συμπληρωθεί με τα αποτελέσματα των πάντοτε αντιπροσωπευτικών των ευρύτερων ευρωπαϊκών πολιτικών τάσεων εθνικών εκλογών στην Ολλανδία. Ίσως από αυτές να προκύψουν μάλιστα ακόμα σημαντικότερες ενδείξεις για τον βαθμό κατά τον οποίο το Βατερλώ στον πόλεμο της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά της πανδημίας θα συνοδευτεί και από μια καταλυτική επέλαση του συνωμοσιολογικού ευρωσκεπτικισμού στις κοινωνίες της. Σίγουρα πάντως ούτε οι επιδόσεις των ηγεσιών της ούτε ο (οικονομικός;) πόλεμος των εμβολίων συμβάλουν στην ενίσχυση της συνοχής της.
Το Ανατολικό Ζήτημα άρχισε να λύνεται μετά την ήττα της Γερμανίας στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και την κατάρρευση της τσαρικής Ρωσίας κατόπιν της Οκτωβριανής Επανάστασης. Ωστόσο, ο κύκλος των γεωστρατηγικών ανακατατάξεων που άνοιξε με τον διαμελισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας έκλεισε με μιαν ακόμα ειρωνεία της Ιστορίας: Δεν ήταν τελικά οι δυο κερδισμένες και ωφελημένες από τη λύση του Ανατολικού Ζητήματος Αυτοκρατορίες (η Βρετανική και η Γαλλική), που ήταν οι πραγματικές νικήτριες, αλλά οι δυο καινούριες, η Αμερικανική και η Σοβιετική, που μετά το τέλος του Δεύτερου Πολέμου ανέλαβαν να αναδιοργανώσουν το νέο παγκόσμιο σύστημα.
Η ειρωνεία της Ιστορίας φαίνεται να επαναλαμβάνεται κάνοντας και πάλι την έκπληξη. Γιατί όλα δείχνουν ότι από τον Παγκόσμιο Πόλεμο κατά της πανδημίας μια άλλη αυτοκρατορία θα είναι η πραγματική νικήτρια: Η Κίνα, που φαίνεται να έχει τελειώσει (;) με τον κορονοϊό, να γίνεται η πρώτη χώρα σε προσέλκυση επενδύσεων και να αναπτύσσεται με ρυθμούς που προβλέπεται να την καταστήσουν τη μεγαλύτερη οικονομία του Πλανήτη μέχρι το τέλος της δεκαετίας. Και θα είναι ο ανταγωνισμός της με της ΗΠΑ που, όπως φαίνεται, θα αποτελέσει, μαζί με την πρόκληση του νέου ισλαμοεθνικισμού την μεγαλύτερη δοκιμασία της συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
