Της Αγγελικής Κώττης
Στην Καλαμάτα, ένα παλιό περίπτερο μετατράπηκε σε δανειστική βιβλιοθήκη. Στην Αθήνα, στην Πειραιώς 132 λειτουργεί σε προσωρινή στέγη το Παλαιοπωλείο των Αστέγων. Στην περιφέρεια της Νάουσας ένας ποιητής που ζει χρόνια εκεί, οργανώνει προγράμματα επί προγραμμάτων για τη λογοτεχνία, με εξαιρετική ανταπόκριση. Η ελληνική τηλεόραση δεν δείχνει ποτέ τίποτα από αυτά. Αντιθέτως, από το ένα μέχρι το άλλο πρωί, βομβαρδιζόμαστε με "νέα" παντελώς αδιάφορα.
Ποιος χώρισε, ποιος μάλωσε, ποιος έσπασε το ρεκόρ Γκίνες για μια απίθανη βλακεία, ποιος πήγε στο γάμο του μπατζανάκη της θείας του και δεν χαιρέτισε το ζευγάρι. Παντελώς αδιάφορα θέματα, στα οποία κάποιοι (όλοι εμείς δηλαδή) δίνουμε τόση τηλεθέαση ώστε να τους επιτρέπουμε να συνεχίζουν να υπάρχουν. Η "κλειδαρότρυπα" τα νικά όλα. Μπράβο μας.
Πριν από κάποιες δεκαετίες, το τηλεπαιχνίδι "Ποιος θέλει να γίνει εκατομμυριούχος" με παρουσιαστή τον Σπύρο Παπαδόπουλο σάρωνε σε τηλεθέαση, όπως και "Ο πιο αδύναμος κρίκος" με την Έλενα Ακρίτα.
Προφανώς λαμβάναμε καλύτερη εκπαίδευση τότε, και είχαμε ένα πιο ισχυρό εφαλτήριο για την απόκτηση παιδείας. Τώρα, τηλεπαιχνίδια γνώσεων που σε καμία περίπτωση δεν φτάνουν το ύψος εκείνων, δυσκολεύονται, για να το πω κομψά. Οταν δεν έχεις γνώσεις, σου είναι αδιάφορο να τις δοκιμάσεις, πατάς το κουμπί και κάνεις ζάπινγκ. Πιο εύκολο από το να σπας το κεφάλι σου. Δεν μαθαίνεις τίποτα. Μάλλον όμως δεν περίμενες και να μάθεις.
Ποια πόλη ήταν η παγκόσμια πρωτεύουσα του βιβλίου για το 2018; Οι διαγωνιζόμενοι δεν έδωσαν σωστή απάντηση και η βόμβα στην τηλεοπτική εκπομπή "εξερράγη". Ποιος μπορεί να τους αδικήσει; Αν εξαιρέσει κανείς τον μικρόκοσμο που ασχολείται με το βιβλίο, κανείς δεν έμαθε πως η δική μας Αθήνα ήταν παγκόσμια πρωτεύουσα βιβλίου το 2018. Το όλο εγχείρημα, από τη σύλληψη μέχρι και την εκτέλεση δεν έφτασε στο πλατύ κοινό. Για να το πούμε με μια φράση. Ο εορτασμός δεν δημιούργησε αναγνώστες. Αν αυτό δεν είναι σοβαρό ζητούμενο για έναν τέτοιο θεσμό ποιο μπορεί να είναι; Για να δούμε, δε, αν άφησε κάτι πίσω, αρκεί το ερώτημα: ποια είναι η φετινή παγκόσμια πρωτεύουσα; Ομολογώ πως το αγνοώ. Και ντρέπομαι.
Οι παγκόσμιες πρωτεύουσες βιβλίου ξεκίνησαν λοιπόν από την πρωτεύουσα μιας χώρας στην οποία, μη το ξεχνάμε, οι σταθεροί αναγνώστες δεν ξεπερνούν τους 7.000. Μικρή σημασία έχει τι κατακτήθηκε κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων, από τη στιγμή που αυτές δεν μπήκαν στην καθημερινότητά μας. Εκδηλώσεις με ενδιαφέρον, οι οποίες, πάντως, δεν έφτασαν σε πολλούς. Και δεν φταίνε μονάχα οι διοργανωτές, οι οποίοι τις είδαν από την πλευρά των συγγραφέων και τι θα ήθελαν εκείνοι να πουν στο κοινό.
Και το κοινό φταίει, το οποίο, αφού δεν έχει φροντίσει να διαθέτει προσλαμβάνουσες παραστάσεις, αδιαφόρησε. Μιλάμε για έναν λαό από τον οποίο ένας στους τρεις, σύμφωνα με τις στατιστικές, δεν διαβάζει κανένα βιβλίο ποτέ. Ας είναι και επιστημονικό. Ας είναι και για μαγειρική ή.... για ζώδια. Συνδυάζοντας την αποκαρδιωτική πληροφορία πως 15% των μαθητών μας είναι λειτουργικά αναλφάβητοι, δηλαδή δεν μπορούν να εκφέρουν ή να γράψουν μια ολοκληρωμένη πρόταση, μια ιδέα, σωστά. το ζήτημα γίνεται ολοένα πιο ανησυχητικό.
Ο κύκλος είναι φαύλος. Η κακή ποιότητα εκπαίδευσης, δεν έχει ελπίδες να ανέβει και να γίνει κάτι άλλο από παπαγαλία. Αναλύοντας στατιστικές, πρέπει και να βρούμε τι βρίσκεται πίσω από αυτά. Οι εκπαιδευτικοί βεβαίως. Υπάρχουν όμως ανάμεσά τους φωτεινές, υπέροχες εξαιρέσεις. Ας μη γενικεύουμε επομένως. Ας πούμε τα πράγματα με το όνομά τους: οι κακοί και αδιάφοροι εκπαιδευτικοί, τους οποίους το σύστημα ανέχεται- μήπως και υποθάλπει, γιατί δεν βγαίνουν από τους χρυσούς κανόνες της μετριότητας;
Οι γονείς που έχουν προβληματικές αντιλήψεις για την κουλτούρα. Διασκεδάζουν με σκυλάδικο αλλά δεν ψυχαγωγούνται με όπερα. Δεν πάνε τα παιδιά τους σε μουσεία, γιατί αυτό είναι... υποχρέωση του σχολείου. Δεν ανοίγουν οι ίδιοι βιβλίο, όμως πιέζουν τα παιδιά τους να διαβάζουν- τα μαθήματα, βέβαια, και παπαγαλία όπως είπαμε. Το παιδί είναι μιμητικό ον φυσικά. Ο,τι δει να κάνουν οι γύρω του θα επαναλάβει. Και εξαιρέσεις γονέων υπάρχουν. Δεν φτάνουν. Αυτό δείχνει ο γκρεμός στον οποίο βρισκόμαστε σήμερα με την παντελή έλλειψη πολιτισμού.
Τέλος, φταίμε όλοι για το κατωτάτης υποστάθμης περιεχόμενο που βλέπουμε σε πολλές τηλεοπτικές εκπομπές και "χαβαλεδιάζουμε" με αυτό, αντί να στείλουμε τους πρωταγωνιστές τους στα τάρταρα της τηλεθέασης. Ενα έθνος που ετοιμάζεται να γιορτάσει τα 200 χρόνια από την Επανάσταση που το απελευθέρωσε, δείχνει να έχει ξεχάσει τη λατρεία εκείνων των προγόνων για τη μόρφωση.
"Γιάννενα πρώτα στ'' άρματα, στα γρόσια και στα Γράμματα" έλεγε η λαϊκή μούσα εκείνης της εποχής κι όλοι φρόντιζαν να μορφωθούν τα παιδιά τους, ακόμα και όταν ήμασταν κάτω από τον οθωμανικό ζυγό. Πόσο έχουμε απομακρυνθεί από αυτό το ιδανικό τους... Και μήπως είναι το μόνο;
