Έχουμε συνηθίσει να λέμε, ότι την οικονομία την οδηγεί το αόρατο χέρι των αγορών. Έχουμε συνηθίσει επίσης να λέμε, ότι το τιμόνι της παγκόσμιας οικονομίας βρίσκεται στα χέρια των διοικήσεων των κεντρικών τραπεζών και ειδικότερα στα χέρια της αμερικανικής ομοσπονδιακής τράπεζας Fed. Τη σημερινή όμως κατάσταση, ποιος την ελέγχει;
Με βασικά εργαλεία, τα επιτόκια και τον κρουνό της ρευστότητας, οι κεντρικές τράπεζες και οι κυβερνήσεις, πλοηγούν εδώ και δεκαετίες την παγκόσμια οικονομία εν μέσω των ανοδικών και πτωτικών κύκλων. Ωστόσο σήμερα, αυτά τα εργαλεία δείχνουν αναποτελεσματικά και δύσχρηστα.
Και αυτό διότι δεν υπάρχει ένα μόνο μέτωπο ανοικτό. Αν ο μοναδικός κίνδυνος ήταν ο πληθωρισμός, το φάρμακο των επιτοκίων, θα μπορούσε να επαναφέρει τα πράγματα στο δρόμο τους. Όμως με δεδομένο ότι και το παγκόσμιο χρέος βρίσκεται σε πρωτοφανή επίπεδα, οποιαδήποτε αύξηση των επιτοκίων θα προκαλέσει ασφυξία σε υπερχρεωμένα κράτη, σε μοχλευμένες επενδύσεις, σε επιχειρήσεις που αναπτύσσονται μέσω δανεισμού και σε απλά νοικοκυριά που έχουν λάβει στεγαστικά, σπουδαστικά ή καταναλωτικά δάνεια. Διότι όλοι όσοι χρησιμοποιούν «δανεικό χρήμα», θα αναγκάζονται να καταβάλουν ολοένα και περισσότερους τόκους κατά τη διάρκεια της αποπληρωμής των δανείων τους
Η αύξηση των επιτοκίων και η αποστράγγιση της ρευστότητας από το σύστημα, οδηγούν στην αποκλιμάκωση των αποτιμήσεων των χρηματιστηρίων, στην υποχώρηση της αξίας μιας σειράς από άλλα περιουσιακά στοιχεία, στη μείωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας και στην εξασθένηση της πραγματικής οικονομίας.
Στο παζλ του πληθωρισμού και του χρέους, έχουν προστεθεί οι ανησυχίες για το ενδεχόμενο ύφεσης. Ένα σενάριο εξαιρετικά πιθανό, ειδικά μετά την απασφάλιση της βόμβας των ενεργειακών τιμών. Αν συνυπολογισθούν και οι επιπτώσεις από την πλήρη διατάραξη της εφοδιαστικής αλυσίδας, τα αρχικά ανησυχητικά δείγματα από την επισιτιστική κρίση και οι μη προβλέψιμες επιπλοκές από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, τότε γίνεται φανερό, ότι μια απλή στροφή στο τιμόνι από τη Fed, δεν θα είναι ικανή να αποκαταστήσει τη ρότα του καραβιού.
Μήπως αυτό σημαίνει, ότι βρισκόμαστε μπροστά σε αδιέξοδο; Όχι. Απλά, όλα όσα δεν είχαν αντιμετωπιστεί λόγω της πανδημίας, λόγω του εφησυχασμού από την πράσινη μετάβαση, λόγω της αέναης χρηματιστηριακής ευφορίας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της αδρής χρηματοδότησης πάσης φύσεως projects, βρίσκονται μπροστά μας, σαν εμπόδια. Ενώ μέχρι πρότινος ήταν μηχανισμοί ανάπτυξης. Διότι ακόμα και η πανδημία έδωσε μια ισχυρή ώθηση, στις εφαρμογές της ψηφιακής τεχνολογίας, στη βιοτεχνολογία και στις ευρύτερες επιστήμες της υγείας.
Πώς θα ξεπεραστεί το αδιέξοδο; Όχι με συμβατικά χρηματοοικονομικά εργαλεία και κλασικές πολιτικές των κεντρικών τραπεζών. Αν δεν τελειώσει ο πόλεμος, δεν αποκατασταθεί η ενεργειακή ισορροπία, δεν επαναλειτουργήσουν οι εμπορικοί δρόμοι και αν δεν επιστρέψει έστω και σε ελάχιστο βαθμό η οικονομική εμπιστοσύνη, δεν πρόκειται να υπάρξει αναστροφή του κλίματος, όσο και να αυξηθούν τα επιτόκια, όσο και να ξετυλιχτεί η ποσοτική σύσφιξη. Το πηδάλιο της παγκόσμιας οικονομίας βρίσκεται σήμερα στα χέρια των πολιτικών. Μένει να αποδειχθεί, αν από μεριά τους αντιλαμβάνονται, ότι πρέπει να κάνουν «whatever it takes», που λένε και οι κεντρικοί τραπεζίτες.
