Του Σάκη Μουμτζή
Το τι έγινε στο Πολυτεχνείο το 1973 δεν μπορεί και δεν πρέπει να το δούμε με τα μάτια του σήμερα. Επιβάλλεται να μεταφερθούμε 45 χρόνια πίσω και να ανασυνθέσουμε την εικόνα των γεγονότων.
Το Πολυτεχνείο είχε δύο επίπεδα. Το πρώτο απεικόνιζε τις συνειδήσεις και τα αιτήματα των διοργανωτών και το δεύτερο τις προσλήψεις των γεγονότων από τους απλούς πολίτες. Αυτοί που διοργάνωσαν την εξέγερση του Πολυτεχνείου ανήκαν όλοι στην Αριστερά. Αρχικά ήταν οι αριστερίστικες οργανώσεις (ΑΑΣΠΕ, ΠΠΣΠ, ΣΑΚΕ) αμέσως μετά προστέθηκαν οι Ρηγάδες και τελευταίοι οι Κνίτες οι οποίοι προηγουμένως είχαν κατηγορήσει τους αριστεριστές ως προβοκάτορες. Ως γνωστόν τότε, στην δεκαετία του 70, τα στελέχη της ΚΝΕ κατηγορούσαν ως προβοκάτορες όλους αυτούς που μιλούσαν για σοσιαλ-ιμπεριαλισμό.
Ποια ήταν τα αιτήματα και τα συνθήματα των διοργανωτών; Αντιφασιστικά και αντιιμπεριαλιστικά, κατά των μονοπωλίων, με τελική κατάληξη την μετάβαση στον σοσιαλισμό. Ποιον σοσιαλισμό όμως; Τον Σοβιετικό, τον Κινέζικο ή μήπως του Χότζα; Γιατί στην προέκταση του κεντρικού συνθήματος για την πτώση της χούντας παραμόνευε ο σοσιαλιστικός μετασχηματισμός της κοινωνίας. Αυτό ήταν το επίπεδο συνείδησης των διοργανωτών. Ας το πούμε επιτέλους. Οι γενέθλιες συνιστώσες του Πολυτεχνείου όλες ανήκαν στην Αριστερά, σε όλες τις εκδοχές της και ο κύριος προβληματισμός των συνελεύσεων αφορούσε την μορφή του σοσιαλισμού και στο πώς θα φτάσουμε σε αυτόν. Αγωνίες δηλαδή 2.000 ατόμων, το πολύ.
Η κοινωνία πώς προσελάμβανε αυτήν την εξέγερση; Είχε συνειδητοποιήσει τι ζητούσαν τελικά οι φοιτητές που βρισκόταν μέσα στο Πολυτεχνείο; Προφανώς ο ψιλικατζής στην Κυψέλη ή ο μαγαζάτορας στην Πατησίων δεν είχε ακούσει ούτε για τον ένοπλο αγώνα ούτε για την ειρηνική μετάβαση. Και δεν τον ενδιέφερε να μάθει. Οι παλαιότεροι μάλιστα θυμόταν πώς γλίτωσαν πριν από 25 χρόνια από τον σοσιαλισμό. Ολοι αυτοί μέσα στο σκοτάδι της δικτατορίας το μόνο που καταλάβαιναν ήταν πως κάποια γενναία παιδιά έβαλαν μπροστά τα στήθη τους για να πέσει η χούντα. Και αυτό βέβαια ήταν γεγονός αναμφισβήτητο. Και εκείνην την Παρασκευή συμπαρατάχθηκαν μαζί τους με κάθε τρόπο. Το αίτημα της κοινής γνώμης ήταν αντιδικτατορικό. Το αίτημα των εγκλείστων φοιτητών ήταν αντιιμπεριαλιστικό-σοσιαλιστικό.
Αυτή η σημαντική διάσταση των δύο συλλογικών υποκειμένων φάνηκε ξεκάθαρα έναν ακριβώς χρόνο μετά, όταν στις βουλευτικές εκλογές που έγιναν στις 17 Νοεμβρίου 1974 ο Καραμανλής έλαβε 53%. Μετά από λίγους μήνες, στις φοιτητικές εκλογές η Αριστερά συνολικά πήρε άνω του 80%. Ας γνωρίζει ο αναγνώστης πως στις πρώτες φοιτητικές συγκεντρώσεις μετά τις βουλευτικές εκλογές του 1974, ακουγόταν το σύνθημα «λαέ ντροπή σου για την εκλογή σου».
Συνεπώς, αν θέλουμε να είμαστε δίκαιοι θα πρέπει να παραδεχτούμε πως το Πολυτεχνείο ανήκει στην Αριστερά. Τα δικά της αιτήματα εξέφραζε. Το πώς όμως λειτούργησε τελικά, οφείλεται στην δυναμική των γεγονότων και στην σύμπτωση πολλών παραγόντων. Γιατί ούτε σοσιαλισμό είχαμε ούτε διώξαμε τους Αμερικάνους. Απεναντίας το σύνθημα του Πολυτεχνείου που εξέφραζε την μέση συνείδηση του Έλληνα πολίτη για «ψωμί, παιδεία, ελευθερία», στο διάβα του χρόνου, πραγματώθηκε και μάλιστα καταχρηστικώς, μέχρι σημείου που η παιδεία εδώ και πολλά χρόνια να έχει υποβαθμισθεί, μέχρις εξευτελισμού της.
Από τον εξευτελισμό δεν γλίτωσαν και οι «γιορτές» για το Πολυτεχνείο, καθώς από την δεκαετία του '90 κυριαρχούνταν από έναν πολιτικό χουλιγκανισμό.
Σήμερα, με την μορφή που πήραν αυτές οι εκδηλώσεις και ο ίδιος ο χώρος του Πολυτεχνείου, κανένας δεν γνωρίζει ποιοι γιορτάζουν, τι γιορτάζουν, γιατί γιορτάζουν.
