Πώς να γίνουμε καλύτεροι αναγνώστες [2]

Του Κυριάκου Αθανασιάδη

Συνέχεια από το πρώτο μέρος του αφιερώματός μας για τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να διαβάζουμε περισσότερο και καλύτερα, αποκομίζοντας τα μέγιστα δυνατά οφέλη από τα βιβλία και τον κόσμο τους. Σας ευχαριστώ θερμά για το ενδιαφέρον, και φυσικά για τις κοινοποιήσεις!

4. Να διαβάζετε με κριτικό πνεύμα
Άλλος ιερός κανόνας αυτός. Δεν ταιριάζει με όλα τα βιβλία, αλλά ταιριάζει με πολύ περισσότερα από όσα μπορείτε να φανταστείτε. Είναι προφανές ότι ισχύει περισσότερο για τα δοκίμια — για βιβλία γύρω από τις Επιστήμες του Ανθρώπου, ας πούμε. Αλλά όχι μόνο. Σε κάθε περίπτωση: διαβάζοντας με προσοχή, όπως είπαμε στο #3, αλλά ταυτοχρόνως και κριτικά, οξύνετε τις αναγνωστικές σας δεξιότητες στο έπακρο. Γίνεστε πραγματικά καλύτερος αναγνώστης. Βρίσκετε συνδέσμους μεταξύ των βιβλίων που έχετε ήδη διαβάσει ή που έχετε ακουστά και ίσως έχετε εντάξει στο αναγνωστικό σας πλάνο. Καταλαβαίνετε πολύ πιο εύκολα πού το πάει ο συγγραφέας — και γιατί.

Δεν χρειάζεται να τονίσουμε εδώ πόσο χρήσιμο είναι αυτό στην καθημερινή μας ενασχόληση με την πολιτική, καθώς είναι περισσότερο από φανερό. Αλλά και στα βιβλία η ανάγνωση με κριτικό πνεύμα είναι μία σπουδαία κατάκτηση. Ο εγκέφαλός μας είναι ικανός να «τρέχει» διάφορα προγράμματα ταυτόχρονα. Μπορούμε να διαβάζουμε και να απολαμβάνουμε, ή και να μαθαίνουμε πράγματα, αλλά την ίδια στιγμή να αναρωτιόμαστε γιατί λέει αυτό που λέει ο συγγραφέας, πόσο καλύτερα, ενδεχομένως, θα μπορούσε να το πει, ή τι είδους τεχνικές χρησιμοποιεί για να πει αυτά που θέλει να πει και για να περιγράψει αυτά που περιγράφει. Όταν ασκηθεί κανείς στην κριτική ανάγνωση, μπορεί να απολαύσει πολύ περισσότερο (απίστευτα πολύ περισσότερο) ακόμη και ένα καλό page-turner: ένα ψυχολογικό θρίλερ, ένα αστυνομικό μυθιστόρημα, ή μια ιστορία απατηλών αισθημάτων.

Όπως στον έρωτα ή στα αθλήματα, ένας ασκημένος αναγνώστης είναι καλύτερος αναγνώστης. Κάνει πρωταθλητισμό.

5. Μη διαβάζετε μόνο χάρτινα βιβλία
Τα βιβλία όπως τα ξέρουμε δεν πρόκειται να χαθούν ποτέ από τη ζωή μας: αυτό είναι το μόνο σίγουρο. Αλλά τα βιβλία, καιρό τώρα, δεν είναι μόνο χάρτινα. Είναι και ψηφιακά, και είναι και ακουστικά.

Στα ελληνικά, δεν υπάρχουν πολλά audiobooks. Θα βρείτε βέβαια άπειρα ακουστικά βιβλία στα αγγλικά. Αλλά υπάρχουν πολλά e-books στη γλώσσα μας, ελληνικά και μεταφρασμένα: τουλάχιστον όλοι οι μεγάλοι εκδοτικοί οίκοι στη χώρα μας εκδίδουν τα βιβλία τους και σε μορφή e-book. Κι αυτό είναι πολύ καλό. Με το πέρασμα του χρόνου, δεν θα υπάρχει (σχεδόν) κανένα βιβλίο που να μην εκδίδεται (και) σε ψηφιακή μορφή, ενώ αρκετά δεν θα τυπώνονται καν με τον παραδοσιακό τρόπο.

Έχουμε μιλήσει για τα πλεονεκτήματα των e-books με άλλες ευκαιρίες. Εδώ, μπορούμε απλώς να προσθέσουμε, ή να υπενθυμίσουμε, το βασικό τους πλεονέκτημα: δεν βαραίνουν — ούτε τις αποσκευές σας όταν ταξιδεύετε (μπορείτε να κουβαλάτε μερικές… χιλιάδες βιβλία σε ένα τάμπλετ) ούτε εσάς τους ίδιους όταν μετακινείστε.

Όμως τα ηλεκτρονικά βιβλία δεν είναι μόνο για τα ταξίδια σας. Είναι και για το σπίτι. Και δεν διαβάζονται μόνο από ειδικούς ηλεκτρονικούς αναγνώστες (μηχανές ανάγνωσης με καταπληκτική, ξεκούραστη στο μάτι οθόνη που δεν επηρεάζεται από τον ήλιο και τα αντιφεγγίσματα), αλλά και από κάθε άλλο μηχάνημα: από το κινητό, από το τάμπλετ σας, από το λάπτοπ σας, από τον υπολογιστή σας.

Αν δεν είστε εξοικειωμένοι με το διάβασμα σε μία οθόνη, πειραματιστείτε: είναι το ίδιο εύκολο με την ανάγνωση του κειμένου που διαβάζετε αυτή τη στιγμή. Για να σιγουρευτείτε, κατεβάστε ένα ή δύο βιβλία που θα βρείτε δωρεάν, και επιχειρήστε το. Θα εκπλαγείτε από το πόσο εύκολα και γρήγορα θα προσαρμοστείτε στο νέο αυτό περιβάλλον ανάγνωσης. Και κατά πάσα πιθανότητα στο εξής θα μοιράζετε τις αγορές σας μεταξύ «φυσικών», χάρτινων βιβλίων, και e-books — τα οποία μάλιστα μπορείτε να κατεβάζετε κυριολεκτικά με ένα κλικ.

Ξαναλέμε πάντως: είναι πάντα πιο εύκολο να διαβάσετε σε μία οθόνη όταν περιμένετε σε μία ουρά για να εξυπηρετηθείτε, βγάζοντας το «βιβλίο» σας από την τσέπη ή την τσάντα σας. Σκεφτείτε το και βάλτε το στο πρόγραμμα.

6. Κοινωνικοποιηθείτε!
Οι λέσχες ανάγνωσης είναι παλιές όσο και η… ανάγνωση, αλλά πλέον όλο και περισσότεροι άνθρωποι τις ανακαλύπτουν. Σε μια κοινωνία που συχνά δεν ξέρει τι θέλει ή πού πηγαίνει, οι λέσχες ανάγνωσης στέκουν ακλόνητες σαν φάροι: σαν φάροι που προσελκύουν αναγνώστες από τη μία και απομακρύνουν τη μελαγχολία της κοινωνικοπολιτικής (και οικονομικής…) ζωής από την άλλη.

Και δεν είναι μόνο οι λέσχες: τα κοινωνικά δίκτυα είναι γεμάτα από ομάδες βιβλιοφιλίας και φιλαναγνωσίας, είτε γενικού (όλα τα βιβλία) είτε ειδικού ενδιαφέροντος (μόνο αστυνομικά, π.χ.). Πολλές αριθμούν χιλιάδες μέλη, και άλλες μερικές εκατοντάδες μόνο αλλά πιο ενεργά. Μπορείτε να επιλέξετε αυτήν που είναι πιο κοντά στα ενδιαφέροντά σας και στον χαρακτήρα σας. Όπως επίσης μπορείτε να φτιάξετε τη δική σας ομάδα ή λέσχη, μαζί με μερικούς διαδικτυακούς φίλους σας. Ένα trend των τελευταίων ετών θέλει λέσχες των δύο (μόνο!) ατόμων: συνήθως δύο φίλοι που διαβάζουν το ίδιο βιβλίο, ή που διαβάζουν παράλληλα όλα τα βιβλία ενός αγαπημένου τους συγγραφέα.

Οι επιλογές είναι πολλές. Και βέβαια μέσα σε αυτές είναι και οι δανειστικές βιβλιοθήκες. Αν δεν έχετε ακόμη επισκεφτεί τη βιβλιοθήκη της γειτονιάς σας, ίσως είναι ώρα να το κάνετε.

Το διάβασμα, είτε κατά μόνας είτε μαζί με άλλους, μπορεί μεν να μη θεραπεύει την κατάθλιψη, αλλά σίγουρα διώχνει μακριά τη μελαγχολία.

7. Πέρα από τα βιβλία
Το διαδίκτυο είναι τόσο πλούσιο αναφορικά (και) με ό,τι αφορά τα βιβλία, που κανείς μπορεί να περάσει μια ζωή μελετώντας συγγραφείς, λογοτεχνικά είδη που αγαπά, εθνικές σχολές κλπ. κλπ., χωρίς ποτέ να μπορέσει, όχι να το εξαντλήσει, αλλά ούτε καν να δει πόσο μακριά είναι το τέλος του. Κι αυτό είναι ένα μεγάλο δώρο που μας παρέχει η τεχνολογία. Μπείτε μέσα σ' αυτόν τον θαυμαστό κόσμο και τρυγήστε τους καρπούς του. Ακούγεται κλισέ αυτό, αλλά είναι αλήθεια. Όπως όλα τα κλισέ.

Ακόμη, μπορείτε να συνεισφέρετε κι εσείς: είναι πολύ σπουδαίο να καταθέτετε δημόσια την άποψή σας για τα βιβλία που διαβάσατε και αγαπήσατε. Είτε στον προσωπικό σας λογαριασμό στο Facebook, είτε στην ομάδα που επιλέξατε, είτε σε ένα blog που ξεκινήσατε, είτε στο Goodreads. Είτε επίσης επικοινωνώντας απευθείας με τον ίδιο τον συγγραφέα. Τα δύο αυτά, η κριτική και η επικοινωνία, είναι ένας από τους βασικούς λόγους που κάνουν τους συγγραφείς να γράφουν.

Πέραν τούτου όμως. Με την περιήγησή σας στους δαιδαλώδεις αλλά καλά φωτισμένους δρόμους των κειμένων για τα βιβλία και τους συγγραφείς που αγαπάτε, δεν περνάτε απλώς τον καιρό σας: για να το πούμε απλά, ανεβαίνετε επίπεδο — και δεν εννοούμε μόνο αναγνωστικό επίπεδο. Αλλά, κυριολεκτικά, ΚΑΘΕ επίπεδο που μπορείτε να φανταστείτε.

* * *

Τα βιβλία και ο κόσμος τους δεν είναι ξένα, μακρινά και ψυχρά. Είναι ένα κομμάτι του εαυτού μας που περιμένει να το βρούμε για να το βάλουμε πίσω στη θέση του. Κι αυτό είναι καλό. Είναι πολύ καλό.