«Το μάταιο κυνήγι της ευτυχίας, οι εμμονές, είναι τα θέματα με τα οποία ασχολούμαι ιδιαιτέρως στα τελευταία μου βιβλία, θέματα στα οποία επανέρχομαι ξανά και ξανά με διαφορετικές προσεγγίσεις», θα πει στο Liberal o Δημήτρης Σωτάκης, ο πιο πολυμεταφρασμένος σύγχρονος έλληνας συγγραφέας.
Τα βιβλία του, βρίσκονται παντού, από την Κίνα μέχρι τα Βαλκάνια. Οι ιστορίες του, θα μπορούσαν εξάλλου να συμβαίνουν παντού, τα υπαρξιακά αδιέξοδα αφορούν τους πάντες. Όσο για τον ήρωά του, «πρέπει να είναι αφελής, συμπαθής, απελπισμένος, εμμονικός, αβέβαιος, ελπιδοφόρος, ονειροπόλος και να παίρνει ηδονή από την αναμονή. Όλοι οι ήρωες μου περιμένουν κάτι», ακριβώς σαν τον άνθρωπο της εποχής μας.
Τα μυστικά της γραφής του και οι αγαπημένοι του συγγραφείς; Θα μας τα πει παρακάτω, ο Δημήτρης Σωτάκης είναι όπως και στα βιβλία του: κρύβει λόγια λέγοντάς μας τα πάντα.
Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα:
- Κύριε Σωτάκη, υπάρχει τελετουργία γραφής [συγκεκριμένος χώρος, χρόνος, συνήθειες] ή παντού μπορείτε να γράψετε εσείς;
Ναι, κατά κάποιο τρόπο, θα έλεγα ότι υπάρχει και όσο περνάνε τα χρόνια γίνεται ολοένα και πιο σχηματοποιημένο. Πρέπει να είναι λίγο μετά τα μεσάνυχτα, να βρίσκομαι σε ένα σπίτι μόνος μου, κι αν δεν είμαι μόνος, πρέπει το άλλο πρόσωπο σίγουρα να κοιμάται, να ξέρω ότι σε καμία περίπτωση δε θα διακοπεί η ροή της γραφής. Ο χώρος είναι ένα σκοτεινό δωμάτιο, με απόλυτη ησυχία. Αυτές είναι οι βασικές προϋποθέσεις. Δε σας κρύβω, ωστόσο, ότι θα ήθελα να γράψω μία φορά εσκεμμένα κάτω από τελείως διαφορετικές συνθήκες, με τελείως διαφορετική ατμόσφαιρα, είμαι κι εγώ ο ίδιος περίεργος να δω αν θα επηρεάσει τον ψυχισμό μου.
- Για να ξεκινήσετε μια ιστορία, χρειάζεστε πλάνο, να ξέρετε και την αρχή και το τέλος της, ή αρκούν μια εικόνα ή η αρχική φράση;
Πρέπει όλο το βιβλίο να έχει γραφτεί πρώτα στο κεφάλι μου, μέχρι την τελευταία σελίδα. Δεν μπορώ να ξεκινήσω αν δεν ισχύει αυτό. Σαφώς και κατά τη διάρκεια της διαδικασίας μπορεί να παρεκκλίνω λίγο από την αρχική πλοκή ή να υπάρξει μια ξαφνική έμπνευση, όμως ο κύριος άξονας του βιβλίου είναι ήδη έτοιμος.
- Ποιο βιβλίο σας γράφτηκε με πιο παράξενο και αλλόκοτο τρόπο;
Θα έλεγα δύο. «Ο Θάνατος των Ανθρώπων», το καλοκαίρι του 2011, ήμουν κλεισμένος σε ένα σπίτι, φοβερή ζέστη, τότε για πρώτη φορά άρχισα να γράφω, στην κυριολεξία, όλη μέρα, το βιβλίο είχε ξεκινήσει νωρίτερα βέβαια, μα εκείνη την περίοδο είχα τοποθετήσει μια καρέκλα στο μέσον ενός μεγάλου σαλονιού, και έγραφα με μια φοβερή μανία, σταματούσα μόνο για να φάω κάτι και να κοιμηθώ, δεν είχα δει άνθρωπο για μήνες. Και «Η ιστορία ενός Σούπερ Μάρκετ», αυτό το βιβλίο γράφτηκε υπερβολικά γρήγορα, μέσα σε 3-4 μήνες, δούλευα πάνω σε ένα άλλο μυθιστόρημα και ξαφνικά είχα μια έμπνευση, άλλαξα γνώμη και ξεκίνησα το συγκεκριμένο βιβλίο.
- Υπάρχουν συγγραφικές εμμονές; Θέματα στα οποία επανέρχεστε, τεχνικές που χρησιμοποιείτε και ξαναχρησιμοποιείτε, γρίφους κι αινίγματα που προσπαθείτε μια ζωή γράφοντας να επιλύσετε;
Σαφώς. Οι τεχνικές διαμορφώνονται με το χρόνο, πολλές φορές αυτό δε γίνεται συνειδητά, είναι μια ψυχική σχεδόν κατάσταση που παγιώνεται με το πέρασμα των ετών. Το μάταιο κυνήγι της ευτυχίας, οι εμμονές, είναι τα θέματα με τα οποία ασχολούμαι ιδιαιτέρως στα τελευταία μου βιβλία, θέματα στα οποία επανέρχομαι ξανά και ξανά με διαφορετικές προσεγγίσεις.
- Τι πρέπει να έχει μια ιστορία για να γίνει ιστορία σας;
Πρέπει να έχει μια επίφαση πραγματικότητας, αλλά με το ένα πόδι να πατάει στο παράδοξο, στο αδύνατο. Κάτι εντελώς ρεαλιστικό, μια πιστή αποτύπωση της πραγματικότητας μου προκαλεί ύπνο. Οι ιστορίες μου έχουν διαδρόμους, από τους οποίους παρεισφρέουν συνεχώς φανταστικά, αλλόκοτα στοιχεία, με αυτόν τον τρόπο δημιουργώ τη δική μου ατμόσφαιρα.
- Ένας ήρωας ή μια ηρωίδα για να γίνει ήρωάς σας ή ηρωίδα σας;
Πρέπει να είναι αφελής, συμπαθής, απελπισμένος, εμμονικός, αβέβαιος, ελπιδοφόρος, ονειροπόλος και να παίρνει ηδονή από την αναμονή. Όλοι οι ήρωες μου περιμένουν κάτι.
- Ποιος ήρωας ή ποια ηρωίδα σας έφτασαν ως εσάς με τον πιο αλλόκοτο τρόπο;
Θα έλεγα ο ήρωας μου στον «Άνθρωπο Καλαμπόκι». Είναι ένας «ειδικός» ήρωας, λίγο σχιζοφρενής, λίγο αστείος, τον οποίον φανταζόμουν πριν γράψω, και είχα την ανησυχία ότι δε θα αποτυπωθεί εύκολα η προσωπικότητά του, κι όμως, από τις πρώτες γραμμές, άρχισε να σχηματίζεται γλαφυρά η φιγούρα του, ήταν μια απολαυστική διαδικασία.
- Το πρώτο βιβλίο που διαβάσατε και σας εντυπωσίασε;
Στην εφηβεία μου ήταν πολλά, όμως αργότερα, από διαφορετικό πρίσμα, θα έλεγα ότι ήταν το έργο του Κάφκα. Όσο κι αν είναι πια κλισέ, θα πω τη «Δίκη».
- Υπάρχει βιβλίο που μπορείτε να πείτε ότι σας άλλαξε τη ζωή ή βιβλίο στο οποίο συχνά επιστρέφετε;
Υπάρχει. Είναι ένα ολιγοσέλιδο βιβλίο του Σωκράτη Καψάσκη με τίτλο «Η Σκάλα». Είναι ένα βιβλίο που αγαπώ πολύ.
- Αγαπημένοι σας συγγραφείς και ποιητές;
Χούλιο Κορτάσαρ, Τόμας Μπέρνχαρντ, Φραντς Κάφκα, Μαξ Φρις, Εμμανουήλ Ροΐδης, Κώστας Καρυωτάκης.
- Κατά την διαδικασία της συγγραφής, ακούτε μουσική, έχετε ανάγκη από απόλυτη σιωπή, διαβάζετε άλλα βιβλία ή ποιητές, καταφεύγετε σε εικαστικά έργα;
Όχι, δεν μπορώ να διαβάσω ή να δω κάτι. Συνειδητά στα διαλείμματα βλέπω αθλητικές εκπομπές, ειδήσεις, φτηνά θεάματα για να αποφορτίζομαι, μου κάνει πολύ καλό αυτό.
- Να αναφερθούμε σε εκείνο που γράφετε σήμερα;
Δεν έχω ξεκινήσει καινούριο μυθιστόρημα, όμως μόλις τελείωσα-μετά από πολλά χρόνια-ένα θεατρικό έργο με τίτλο «Αιώνιο Τραίνο», είμαι ανακουφισμένος που συνέβη, γιατί πάντα κάτι προέκυπτε και δεν είχα τη δυνατότητα να το ολοκληρώσω.
