Του Αλέξανδρου Σκούρα
Η πρόσφατη έρευνα της διαΝΕΟσις κατέδειξε το μεγαλύτερο ίσως πρόβλημα της κοινωνίας μας: οι Έλληνες, με εξαίρεση την οικογένεια, δεν εμπιστευόμαστε σχεδόν κανέναν! Πώς μπορεί όμως να πάει μπροστά μία κοινωνία όταν κανείς δεν εμπιστεύεται κανέναν; Μην σπάτε το κεφάλι σας, είναι αδύνατο.
Τα καλά νέα είναι ότι υπάρχουν λύσεις γι' αυτό το πρόβλημα - λύσεις ριψοκίνδυνες και με πολιτικό κόστος, αλλά που αποδεδειγμένα μπορούν να αποδώσουν. Ένα εξαιρετικό τέτοιο παράδειγμα είναι η Εσθονία. Ο Μαρτ Λάαρ, πρωθυπουργός της χώρας κατά τις περιόδους 1992-1994 και 1999-2002, στο βιβλίο του “Εσθονία: Η μικρή χώρα που τα κατάφερε” περιγράφει μία εικόνα αντίστοιχη με αυτή που βιώνουμε εμείς σήμερα: Οι Εσθονοί επιχειρηματίες προκειμένου να επιβιώσουν ήταν αναγκασμένοι να φοροδιαφεύγουν και να διατηρούν διπλά βιβλία - ένα για τις αρχές και ένα που κατέγραφε την πραγματικότητα. Επειδή όλοι έπρεπε να παίξουν με τους κανόνες του σοβιετικού παιχνιδιού, όλοι με άλλα λόγια είχαν τη φωλιά τους λίγο-πολύ λερωμένη, κανείς δεν μπορούσε να εμπιστευτεί τον γείτονά του. Ο Λάαρ κατάλαβε πως αυτό έπρεπε να αλλάξει. Και έχοντας ως γνώμονα τις φιλελεύθερες αρχές που έμαθε μελετώντας τον Μίλτον Φρίντμαν, έπραξε ανάλογα.
Με μία μόνο φορολογική μεταρρύθμιση, ο Μαρτ Λάαρ κατάφερε να αλλάξει την κουλτούρα της χώρας του. Η απλοποίηση του φορολογικού συστήματος με ενιαίο (flat tax) και χαμηλό φορολογικό συντελεστή που εισήγαγε, ακύρωσε στην πράξη την ανάγκη για φοροδιαφυγή και διπλά βιβλία. Πλέον, οι επιχειρηματίες μπορούσαν να έχουν το μέτωπό τους καθαρό έναντι των φορολογικών αρχών. Μέσα σε μια νύχτα, οι εφοριακοί έχασαν την ευχέρεια να εκβιάζουν τους φορολογούμενους. Οι λογιστές από εκεί που έπρεπε να δουλεύουν διπλά για να κρατούν βιβλία, απελευθέρωσαν χρόνο και δυνάμεις και άρχισαν να προσφέρουν χρησιμότερες υπηρεσίες στους πελάτες τους. Και οι αλλαγές αυτές συνεχίζουν να παράγουν αποτελέσματα: Στην Εσθονία σήμερα χρειάζεται κανείς μόνο λίγα δευτερόλεπτα για να κάνει τη φορολογική του δήλωση από το κινητό του, καθώς το φορολογικό σύστημα της χώρας του Λάαρ είναι ένα από τα απλούστερα στον κόσμο με ενιαίο φόρο εισοδήματος στο 20%.
Γιατί λοιπόν αυτό που μπόρεσε να κάνει η Εσθονία να μην το μπορούμε κι εμείς; Και το ερώτημα αυτό γίνεται ακόμη πιο πιεστικό αν σκεφτούμε πως το 1992, όταν ανέλαβε ο Λάαρ, εμείς ήμασταν ήδη στην ΕΟΚ, ενώ οι Εσθονοί έχοντας ζήσει για δεκαετίες τον κομμουνισμό βρίσκονταν στα όρια της κατάρρευσης και στην αρχή μιας τεράστιας προσπάθειας σύγκλισης με τη Δύση.
Γιατί λοιπόν εμείς μείναμε πίσω; Ίσως η απάντηση να βρίσκεται στο ότι εδώ και δεκαετίες στην Ελλάδα η μάχη των ιδεών κερδίζεται από τους ιδεολογικούς αντιπάλους του φιλελευθερισμού. Αυτό όμως πλέον αλλάζει - και αλλάζει εντυπωσιακά. Εν μέσω της κρίσης και τρία μνημόνια μετά, οι φιλελεύθεροι στην Ελλάδα διαρκώς αυξάνονται. Κάθε μέρα που περνά, το αίτημα για χαμηλότερους φόρους και μικρότερο κράτος γίνεται ολοένα και ισχυρότερο. Η ανάγκη για ένα φιλικό προς την επιχειρηματικότητα περιβάλλον γίνεται πλέον αντιληπτή από όλες σχεδόν τις πολιτικές δυνάμεις που δεν έχουν φασιστικές ή κομμουνιστικές αγκυλώσεις. Το μόνο που μένει είναι να αφουγκραστούν αυτή την αλλαγή οι πολιτικοί, να μελετήσουν τα πολλά πετυχημένα παραδείγματα χωρών που έκαναν τη μετάβαση στην ελεύθερη οικονομία όπως η Εσθονία, και να βάλουν σε εφαρμογή τα διδάγματα της μελέτης τους αυτής.
Ο Μίλτον Φρίντμαν, ο στοχαστής που ενέπνευσε το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα του Μαρτ Λααρ έλεγε πως αυτό που σήμερα μοιάζει πολιτικά αδύνατο, μπορεί αύριο να γίνει πολιτικά αναπόφευκτο. Αρκεί να αναπτύξουμε τις σωστές εναλλακτικές πολιτικές προτάσεις και να τις κρατήσουμε ζωντανές και διαθέσιμες μέχρι την κατάλληλη στιγμή. Και η στιγμή αυτή για την Ελλάδα πλησιάζει.
