Σε χώρες σαν την Ελλάδα που επί δεκαετίες διέθεταν επίσημο σοβιετικό πρακτορείο, η ρωσοφιλία πήρε γελοίες διαστάσεις, ενώ σήμερα, τα αριστερά άκρα συναντιώνται με τους ακροδεξιούς εθνικιστές, τους χριστιανορθόδοξους και τους αντισημίτες συνωμοσιολόγους, αναφέρει στο Liberal η συγγραφέας Σώτη Τριανταφύλλου, σχολιάζοντας τις αντιδράσεις κομμάτων της αντιπολίτευσης και ενός συγκεκριμένου χώρου απέναντι στην ρωσική εισβολή.
Μιλά για το μπλοκ των ρωσόφιλων στην Ευρώπη, για τα τμήματα του πληθυσμού που θαύμαζαν τον μπολσεβικισμό και έχουν διατηρήσει αισθήματα συμπάθειας προς τους ρώσους, αλλά και για τη στάση της Ευρώπης, που δεν αποδέχεται υποβάθμιση των ανέσεών της και άρα προτάσσει την ενεργειακή σημασία της Ρωσίας. «Αν και δεν είναι όμοιοι μεταξύ τους, οι Ευρωπαίοι μοιράζονται, μαζί με την παραδοπιστία και τον ψυχισμό κακομαθημένου παιδιού, κάποιου είδους αφέλεια, όπως όταν για παράδειγμα πίστευαν ότι η Τουρκία θα μεταμορφωνόταν σε ευρωπαϊκή χώρα», σημειώνει με νόημα.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
Ποιο το σχόλιο σας για την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία;
Το ότι η Ρωσία μάς αιφνιδίασε στον έναν ή στον άλλο βαθμό, δείχνει πως δεν κατανοούμε ότι οι διεθνείς σχέσεις δεν διέπονται από την ηθική που κατέκτησε η Ευρώπη -the hard way- μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο. Οι ευρωπαϊκές αξίες αφορούν μόνο την Ευρώπη και ένα μέρος της αγγλόσφαιρας -ο υπόλοιπος κόσμος ζει σε διαφορετικό χρόνο. Δεν αναγνωρίζει και δεν σέβεται τους διεθνείς θεσμούς, τις διαδικασίες, τις αξίες της σταθερότητας και της προβλεψιμότητας.
Πώς θα χαρακτηρίζατε τη μέχρι σήμερα στάση της Ευρώπης;
Η στάση της Γερμανίας και της Ιταλίας που είναι απρόθυμες να επιβάλλουν κυρώσεις αποκλείοντας τη Ρωσία από το σύστημα Swift, δηλαδή αίροντας τη δυνατότητα της Ρωσίας να εισπράττει χρήματα για τις εξαγωγές αερίου και πετρελαίου, δείχνουν δύο πράγματα που ήδη γνωρίζουμε: Πρώτον, είμαστε όλοι αλληλεξαρτώμενοι -όχι μόνο από τις εισαγωγές-εξαγωγές ενεργειακών προϊόντων- και ο αποκλεισμός ενός παίκτη είναι πάρα πολύ δύσκολος.
Δεύτερον, στην Ευρώπη, δεν αποδεχόμαστε υποβάθμιση των ανέσεων μας, πολλές από αυτές οφείλονται στις εμπορικές σχέσεις με οιονεί rogue states. Αν μπούμε σε μια λογική what if… πιθανότατα η Ευρώπη να μην έπρεπε να συνδεθεί τόσο στενά με χώρες όπως η Ρωσία και η Τουρκία. Αλλά είναι αργά… Νομίζω ότι οι Ευρωπαίοι, αν και δεν είναι όμοιοι μεταξύ τους, μοιράζονται, μαζί με την παραδοπιστία και τον ψυχισμό κακομαθημένου παιδιού, κάποιου είδους αφέλεια: για παράδειγμα, πριν από λίγα χρόνια πίστευαν ότι η Τουρκία θα μεταμορφωνόταν σε ευρωπαϊκή χώρα και θα εντασσόταν όμορφα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Θα λέγατε ότι ο Πούτιν κήρυξε τον πόλεμο μόνο στην Ουκρανία ή και συνολικά στην Ευρώπη και τις βασικές αρχές που γέννησαν την Ευρωπαϊκή Ένωση; Απώτερος στόχος του, ο εκφοβισμός και η «υποταγή» της ίδιας της Ευρώπης;
Όλα αυτά ισχύουν. Αλλά συντρέχουν πολλοί λόγοι. Η Ρωσία ανησυχεί για τη δημογραφική της προοπτική: θεωρεί ότι χρειάζεται ευρωπαϊκό πληθυσμό, χριστιανούς… Ίσως ακούγεται παράδοξο αλλά η Ρωσία υπερηφανεύεται για τις εθνο-γενετικές της σχέσεις με την Ευρώπη. Ιδιαίτερα πριν από την Οκτωβριανή Επανάσταση, η Ευρώπη ήταν, τουλάχιστον για τους κατοίκους των μεγαλουπόλεων και τις ελίτ, ένα πρότυπο. Ο λενινισμός και ο σταλινισμός ήταν ασιατικά και αντιδυτικά κινήματα -ο σταλινισμός περισσότερο από τον λενινισμό φυσικά- και δεν προώθησαν την ευρωπαϊκότητα. Εξάλλου, από τις αρχές της δεκαετίας του 1920, στη Σοβιετική Ένωση προσαρτήθηκαν ασιατικές χώρες με μουσουλμανική πλειοψηφία -το Αζερμπαϊτζάν, το Κιργιζιστάν, το Τατζικιστάν, το Ουζμπεκιστάν, το Τουρκμενιστάν, το Καζακστάν- που βάρυναν στη ζυγαριά από την πλευρά της Ασίας. Με λίγα λόγια, καθώς στην ευρωπαϊκή Ρωσία υπάρχει υπογεννητικότητα, η Ρωσία κινδυνεύει να βρεθεί ανάμεσα σε ασιατικές χώρες -και καθώς τα κράτη της Βαλτικής είναι οριστικά χαμένα για τη Ρωσία, ενδιαφέρεται να επεκταθεί σε ευρωπαϊκά εδάφη όπως η Λευκορωσία, η Γεωργία και η Ουκρανία. Η Γεωργία δεν είναι προσβάσιμη: το αντιρωσικό πνεύμα είναι πάρα πολύ έντονο. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο στη Λευκορωσία και στην Ουκρανία, όπου δεν υπήρχε ποτέ η ρωσοφοβία που υπήρχε στη Γεωργία. Η Ουκρανία είναι διχασμένη ως προς τη στάση της έναντι της Ρωσίας. Ο πληθυσμός δεν είναι ομοιογενής.
Πόσο βοήθησε σε όλα αυτά το μπλοκ των ρωσόφιλων ανά την Ευρώπη και οι στενές σχέσεις της Ρωσίας με σειρά ακραίων πολιτικών σχημάτων;
Τμήματα του ευρωπαϊκού πληθυσμού που θαύμαζαν τον μπολσεβικισμό έχουν διατηρήσει αισθήματα αγάπης για τους Ρώσους οι οποίοι πρωταγωνίστησαν στη δημιουργία του κομμουνιστικού πειράματος. Ακόμα πιο ανατολικά, όπως στη Σερβία και στην Ελλάδα, η ρωσοφιλία είναι πιο διαδεδομένη και συνδέεται με τον μπολσεβικισμό από τη μια πλευρά και με την Ορθοδοξία από την άλλη.
Πολλές προσωπικότητες με έντονη γραφικότητα, όπως ο Ζακ Σιράκ, ο Ματέο Σαλβίνι, ο Μαυροβούνιος προπονητής ποδοσφαίρου Μίοντραγκ Μπόζοβιτς ή ο Ζεράρ Ντεπαρντιέ, συγκινήθηκαν από το μεγάλο μέγεθος της Ρωσίας, από τη θέση της στο μεταίχμιο της Ευρώπης κι από τους ισχυρούς ηγέτες που σημάδεψαν την πολυκύμαντη ιστορία της. Τέλος, τα υπολείμματα των κομμουνιστικών κομμάτων, εξαιτίας της δύναμης της αδράνειας, της απέχθειας προς τη Δύση και προπάντων της καθαρής βλακείας, τρέφουν φιλικά αισθήματα για τους Ρώσους και για τις ηγεσίες τους σαν να αποτελούν συνέχεια της ΕΣΣΔ.
Το σίγουρο είναι ότι η Ρωσία προκαλεί πάθη: Σε χώρες όπως η Πολωνία, η Φινλανδία και οι Βαλτικές χώρες -μολονότι στη δεύτερη περίπτωση υπάρχουν πολλοί ρωσόφωνοι- η ρωσοφοβία υπερτερεί της ρωσοφιλίας. Αντιθέτως, στη Σερβία και στο Μαυροβούνιο, οι Ρώσοι θεωρούνται «αδέρφια»: Σλάβοι υπό την προστασία των ίδιων αγίων. Εξάλλου, οι φιλορωσικές κοινότητες είναι δυναμικές σε όλες τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες όπου ζουν ρωσόφωνοι και ομάδες που, χωρίς να έχουν ρωσικές ρίζες, νοσταλγούν το σοβιετικό σύστημα. Σε πολλές περιπτώσεις, είναι δύσκολο να τους αδικήσει κανείς γι’ αυτή τη νοσταλγία.
Στην Ελλάδα είχαμε ανέκαθεν ένα μπλοκ ρωσόφιλων. Πώς σχολιάζετε τις αντιδράσεις τους, σε επίπεδο τόσο κομμάτων όσο και μεμονωμένων προσώπων, απέναντι στη ρωσική εισβολή;
Ο μπαμπάς μου, που ήταν κομμουνιστής, φορούσε ρωσική ουσάνκα, Ξέρετε τι είναι η ουσάνκα; Το ρωσικό σκουφί με τη γούνινη επένδυση και τα γούνινα αυτιά, το κατάλληλο για τον ρωσικό χειμώνα. Επίσης, όπως πολλοί κομμουνιστές μιλούσε τέλεια ρωσικά. Πιο ρωσόφιλος πεθαίνεις! Υπήρχε σύγχυση: όποιος πίστευε ότι ο καπιταλισμός και οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι τα Σόδομα στρεφόταν προς τη ρωσο-σοβιετική μυθολογία και το σοβιετικό αγιολόγιο. Οι κομμουνιστές και οι σημερινοί επίγονοί τους δεν έχουν ιδέα για την ιστορική αλήθεια· τους ταΐζουν με προπαγάνδα και τη χάβουν. Έτσι, ταυτίζουν τη Ρωσία με την ΕΣΣΔ και συχνά την αποθεώνουν ως αντιστάθμισμα του φαύλου δυτικού καπιταλισμού.
Σε χώρες σαν τη δική μας, που επί δεκαετίες διέθετε επίσημο σοβιετικό πρακτορείο, η ρωσοφιλία πήρε γελοίες διαστάσεις: ο Ριζοσπάστης σημείωνε κάθε χρόνο την επέτειο των Ορλοφικών… Εξάλλου, στη σύγχρονη Ελλάδα, τα αριστερά άκρα συναντιούνται με τους ακροδεξιούς εθνικιστές, τους χριστιανορθόδοξους, τους αντισημίτες συνωμοσιολόγους και τα τοιαύτα. Όσο για τη νεολαία του ΣΥΡΙΖΑ που, απ' ό,τι κατάλαβα, δεν παίρνει θέση υπέρ ή κατά μιας εμπόλεμης πλευράς, πρόκειται για νέους χωρίς οικουμενική μόρφωση που επαναλαμβάνουν τσιτάτα και κοινοτοπίες. Οι νέοι θα έπρεπε να δείχνουν περισσότερη περιέργεια και να ερευνούν περισσότερο. Είναι λάθος να κινείσαι σε ένα και μοναδικό άξονα, τον αντιδυτισμό, όπως είναι λάθος να κινείσαι με μοναδικό άξονα τον αντικομμουνισμό.
Πώς άραγε κρίνονται σήμερα όσοι αναζητούσαν σωτηρία στον Πούτιν την περίοδο των μνημονίων και εμμένουν και σήμερα, παρά το τότε άδειασμα, και τη σημερινή αναθεωρητική του στάση;
Στην Ελλάδα δεν παραδεχόμαστε ποτέ ότι κάναμε λάθος. Μας εμποδίζει το χωριάτικο πείσμα και η tunnel vision.
Η Ουκρανία δεν κατάφερε να σταθεροποιηθεί μετά το 1991. Δεν θα μου έκανε εντύπωση αν οι παλιότεροι αναπολούν με συγκίνηση τον σοβιετικό σοσιαλισμό. Ο σοσιαλισμός είχε καταφέρει πράγματα που δεν μπορεί να καταφέρει η δημοκρατία: Η σοσιαλιστική ισοπέδωση απέτρεψε θρησκευτικές συγκρούσεις, εθνοτικές διεκδικήσεις και αποσχιστικές τάσεις. Οι οποίες εκδηλώθηκαν εκρηκτικά μετά το 1991. Θέλω να πω ότι το καθεστώς του Πούτιν που κήρυξε πόλεμο με αιτίες, αφορμές και μεθόδους που δεν ταιριάζουν στον 21ο αιώνα, επιτίθεται σε ένα διχασμένο και ανίσχυρο κράτος στην πολιτική σκηνή του οποίου επικρατεί ανωμαλία.
Το ερώτημα που θα μπορούσαμε να θέσουμε στον πρόεδρο Πούτιν είναι, τι θα την κάνει την Ουκρανία αν την κατακτήσει. Η οικονομία της είναι ισχνή και δεν φαίνεται να έχει κάποιο πολύτιμο φυσικό πόρο: παράγει σιτηρά όπως πάντοτε, τρακτέρ όπως πάντοτε… Αλλά το να την προσαρτήσει είναι ένα πράγμα, το να τη ζήσει είναι ένα άλλο.
