Αντιευρωπαϊσμός, εθνικισμός αλλά και ανικανότητα δίνουν το στίγμα της επόμενης μέρας στην Ευρώπη. Στη Γαλλία ο Μακρόν θα αντιμετωπίζει πλέον μια ολοένα και πιο εχθρική εθνοσυνέλευση, με το κόμμα της Λεπέν και τους Nupes του Μελανσόν να δημιουργούν ατμόσφαιρα τσίρκου. Στην Ιταλία, ακόμη και αν η Μελόνι δεν γίνει πρωθυπουργός, το τρίο των «Αδελφών της Ιταλίας», «Φόρτσα Ιτάλια» και «Λέγκα» φέρνει στην πολιτική σκηνή αντιευρωπαϊσμό, μαζί με ανικανότητα, λέει στο liberal, η συγγραφέας Σώτη Τριανταφύλλου για τις τελευταίες ευρωπαϊκές εξελίξεις.
Κι όλα αυτά ενώ στην αντιπέρα όχθη του Ατλαντικού ελλοχεύει ο κίνδυνος επιστροφής των Ρεπουμπλικανών και του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος πρόκειται να συναντηθεί τον επόμενο μήνα με τον ακροδεξιό ηγέτη Βίκτορ Ορμπαν. Τα παραπάνω συμβαίνουν ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν μπροστά τους ένα τεράστιο διακύβευμα: Τη μεταρρύθμιση του ίδιου του καπιταλισμού ο οποίος έχει μεταμορφωθεί σε τέρας το οποίο μπορεί να αναδείξει τέρατα στην προεδρία.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
Σε μια συγκυρία, όπου η Ευρώπη έχει τόσα πολλά ανοικτά μέτωπα, (όπως ενεργειακή κρίση, επεκτατικός πόλεμος Πούτιν), αυτό που χρειάζεται είναι πολιτική σταθερότητα. Βλέπετε οι εξελίξεις σε Ιταλία και Γαλλία να ενισχύουν την πολιτική αστάθεια στην Ευρώπη; Πώς βλέπετε γενικά την Ευρώπη στη μετά Ντράγκι εποχή;
Τα ανοιχτά μέτωπα υπάρχουν πάντοτε: για παράδειγμα, τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, κατέρρευσε ο κομμουνισμός στην ανατολική Ευρώπη, εκτυλίχθηκε πολυαίμακτος πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία, ενώ στη συνέχεια κλόνισαν την Ευρώπη η χρηματοπιστωτική κρίση και το Brexit. Η ενεργειακή κρίση στις αρχές της δεκαετίας του 1970 είχε τεράστιες συνέπειες για τις διεθνείς σχέσεις ―ακόμα πληρώνουμε. Θέλω να πω: πλήρης πολιτική και οικονομική σταθερότητα δεν υπήρξε και ίσως να μην υπάρξει ποτέ. Η δημοκρατία και οι ατέλειές μας ―του καθεστώτος, των πολιτών, των πολιτικών― θα δημιουργούν αναταράξεις ξανά και ξανά. Στη Γαλλία, ο Εμμανουέλ Μακρόν θα αντιμετωπίζει στο εξής μια εχθρική εθνοσυνέλευση ―ήδη, το κόμμα της Λεπέν και οι Nupes δημιουργούν ατμόσφαιρα τσίρκου― αλλά νομίζω ότι εντέλει, με τους βουλευτές που διαθέτει, θα μπορεί να περνάει τα νομοσχέδια που πρέπει να περάσει.
Ίσως η κατακερματισμένη εθνοσυνέλευση να διδάξει στους Γάλλους πώς να κάνουν συμβιβασμούς. Στην Ιταλία, το Κίνημα των 5 αστέρων προκάλεσε κυβερνητική κρίση μόνο και μόνο επειδή δεν χωνεύει τον Ντράγκι, τον «σούπερ» Μάριο και υπερτραπεζίτη: όλοι όσοι σκέφτονται απλοϊκά και χωρίς φαντασία κατατρύχονται από τέτοιες εικόνες παχύσαρκων καπιταλιστών που καπνίζουν πούρα και ρουφάνε το αίμα του προλεταριάτου. Αν βλέπεις έτσι τον Ντράγκι, και όχι ως έναν καλοήθη ειδήμονα που κάνει ό,τι μπορεί, είναι φυσικό να θέλεις να τον ανατρέψεις. Μια από τις ιδιότητες των λαϊκιστών είναι η ιδέα ότι τα μέλη των «ελίτ» ―στις οποίες περιλαμβάνουν όλους τους ειδήμονες, είτε κατέχουν θέσεις εξουσίες είτε όχι― δεν είναι «καλύτερα» από τον απλό λαό, κι ότι, αντιθέτως, οι ελίτ ρέπουν προς τη διαφθορά και τη μαλθακότητα.
Οι λαίκιστές αρνούνται την αξία της μάθησης και της αριστείας. Κάπως έτσι φτάνουν σε καταστροφικές και αυτοκαταστροφικές πολιτικές, ενώ ταυτοχρόνως προωθούν την ιδέα της ήσσονος προσπάθειας: όπως π.χ. το να μπαίνουν όλοι στο πανεπιστήμιο, το να μη σέβονται τη γνώση, να εμπιστεύονται το ένστικτό τους (που δήθεν είναι αλάθητο) και το συναίσθημα (που είναι συνήθως η αγανάκτηση). Όσο ευκολότερο είναι κάτι, τόσο πιο σωστό φαίνεται στους λαϊκιστές.
Πόσο αποδυναμώνεται το ευρωπαϊκό αντι-πουτινικό μέτωπο με μια πιθανή πρωθυπουργοποίηση Μελόνι και μια κυβέρνηση συνασπισμού Ακροδεξιάς-Σκληρής Δεξιάς στην Ιταλία; Ποια μπορεί να είναι η επόμενη μέρα στις σχέσεις Ευρώπης-Ρωσίας;
-Ίσως διαψευστώ αλλά δεν βλέπω την Τζόρζια Μελόνι στην πρωθυπουργία. Το πρόβλημα με τους Αδελφούς της Ιταλίας, με τη Φόρτσα Ιτάλια και με τη Λέγκα δεν είναι ότι είναι «δεξιοί», ακροδεξιοί ή σκληροί δεξιοί· το πρόβλημα είναι ο αντιευρωπαϊσμός και ο εθνικισμός τους σε συνδυασμό με την ανικανότητά τους. Ως λαϊκιστικά κόμματα, όπως συνηθίζουμε να τα χαρακτηρίζουμε, δεν έχουν ούτε την πρόθεση ούτε τη δυνατότητα να δώσουν εκείνο το λάκτισμα που χρειάζεται η Ιταλία για να προχωρήσει κοινωνικά και οικονομικά. Όπως και το κόμμα της Λεπέν στη Γαλλία, περιέχουν στο πρόγραμμά τους φασιστικά στοιχεία, πράγμα που τα φέρνει πλησιέστερα στα παραδοσιακά αριστερά πολιτικά προγράμματα, όχι στα δεξιά.
Τώρα, ως προς τη Ρωσία, το θέμα είναι να τελειώσει ο πόλεμος χωρίς ταπεινώσεις για τη μία ή για την άλλη πλευρά και να βοηθηθεί η Ουκρανία στην ανοικοδόμησή της. Δεν χρειαζόμαστε αντι-πουτινικό μέτωπο αλλά δραστήρια διπλωματική παρέμβαση, ευρωπαϊκή μεσολάβηση: οι Ουκρανοί πρέπει να παραχωρήσουν «κάτι» ―ο ηρωισμός, όπως όλες οι ανθρώπινες αρετές, μπορεί να μετατραπεί σε ελάττωμα. Για μας στην υπόλοιπη Ευρώπη, η ρωσική επίθεση ήταν μια καινούργια ευκαιρία να διαπιστώσουμε ποιοι πολιτικοί σχηματισμοί στο εσωτερικό της ΕΕ υπονομεύουν τη δημοκρατία και τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Αυτοί οι σχηματισμοί πρέπει να απομονωθούν.
Εδώ και ένα χρόνο Μακρόν και Ντράγκι είχαν συστήσει ένα κοινό μέτωπο του Νότου, ζητώντας να αλλάξουν οι κανόνες του Μάαστριχτ. Το μέτωπο αυτό τώρα δεν υπάρχει. Πώς θα αντιδράσουν άραγε οι φειδωλοί του Βορρά όταν τη θέση Ντράγκι πάρει μια κυβέρνηση Μελόνι, Σαλβίνι, Μπερλουσκόνι;
Είναι απαραίτητη αυτή τη διελκυστίνδα μεταξύ της τάσης των Βορείων για φειδώ και τις απαιτήσεις των Νοτίων για «βοήθεια» και δαπάνες. Μόνο μέσα από αυτή τη διαμάχη μπορούμε να βρούμε ισορροπία και να δημιουργήσουμε σιγά-σιγά κάποια ομοιομορφία στις οικονομικές συνθήκες μεταξύ Βορρά και Νότου. Εννοείται ότι αν επικρατήσουν αντιευρωπαϊκές και εθνικιστικές δυνάμεις, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, μέρος της οποίας είναι αυτή η ομογενοποίηση, δεν θα προχωρήσει. Η ΕΕ έκανε λάθος αφήνοντας τη Βρετανία να φύγει ―στην πραγματικότητα, φερθήκαμε σαν πριμαντόνες: δεν μας θέλετε εσείς μία, δεν σας θέλουμε εμείς δέκα!― και τώρα οποιαδήποτε αντιευρωπαϊκή δύναμη ξέρει ότι μπορεί να πάρει μια χώρα και να φύγει από την ΕΕ. Πρέπει να υπάρξει αποτελεσματική διαφώτιση των πολιτών σχετικά με το τι μας προσφέρει η Ενωμένη Ευρώπη: η αντιευρωπαϊκή προπαγάνδα, στην οποία ακούγονται πάρα πολλά ψέματα, μένει αναπάντητη.
Ενδιαφέρον έχουν και οι σχέσεις της ακροδεξιάς με την άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Ο Όρμπαν, για παράδειγμα, θα παρευρεθεί σε συνέδριο των Ρεπουμπλικάνων στις ΗΠΑ, από κοινού με τον Ντόναλντ Τραμπ. Τι κοινό μπορεί να έχει ο Όρμπαν με τους Ρεπουμπλικανούς;
Πατρίς, θρησκεία, οικογένεια. Αυτό έχει κοινό ―δεν είναι λίγο. Ο Βίκτορ Όρμπαν ταιριάζει περισσότερο στους Ρεπουμπλικανούς από ό,τι ο Ντόναλντ Τραμπ. Γενικά μιλώντας, ο Όρμπαν και ο Πούτιν είναι προϊόντα του κομμουνισμού ―άρα, αναπόφευκτα, είναι εθνικιστές, αυταρχικοί, συγκεντρωτικοί, χωρίς ευρωπαϊκή παιδεία, με σαφή τάση για ευνοιοκρατία, προσωπολατρία και μονοκομματισμό. Προφανώς, κάπως έτσι σκέφτονται και οι αντίστοιχοι λαοί τους.
Είναι πιθανή μια ανατροπή στις επόμενες αμερικανικές προεδρικές εκλογές; Τι θα σήμανε αυτό για τις αντοχές της Δύσης σε μια συγκυρία όπου ο Μακρόν δυσκολεύεται να διαχειριστεί το αποτέλεσμα των βουλευτικών εκλογών, και στην Ιταλία επελαύνει η ακροδεξιά;
Έχουμε μακρύ δρόμο μέχρι τις επόμενες αμερικανικές εκλογές. Πολλά μπορούν να συμβούν. Αλλά αν δεν αναχαιτιστεί κατά κάποιον τρόπο το κίνημα της πολιτικής ορθότητας, όλες οι ανοησίες των δικαιωματιστών που επιδεινώνουν την πικρή διαίρεση της αμερικανικής κοινωνίας και προκαλούν περαιτέρω κατατεμαχισμό και κοινοτισμό, οι Ρεπουμπλικανοί θα επιστρέψουν. Όχι ότι διαφαίνεται κάποιο στέλεχός τους: κανείς δεν έχει ξεχωρίσει προς το παρόν. Αλλά, οι Αμερικανοί δεν θα θέλουν έναν ή μία πρόεδρο που να ασχολείται όλη μέρα με τις ευαισθησίες των τρανς ατόμων ή που διαχειρίζονται το ζήτημα της φυλής με όρους πριν από τα κινήματα των πολιτικών δικαιωμάτων.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν μπροστά τους ένα τεράστιο διακύβευμα: τη μεταρρύθμιση του ίδιου του καπιταλισμού ο οποίος έχει μεταμορφωθεί σε τέρας το οποίο μπορεί να αναδείξει τέρατα στην προεδρία. Ο Ντόναλντ Τραμπ έβλαψε πολύ τις ΗΠΑ με την προσωπικότητά του: δηλητηρίασε τους Αμερικανούς. Οι Ρεπουμπλικανοί αυτό το τερατώδες σύστημα δεν το αναγνωρίζουν: πιστεύουν ότι ακόμα περισσότερη ελευθερία στην οικονομία θα λύσει αυτομάτως τα προβλήματα. Όμως δεν είναι έτσι…Με λίγα λόγια, επιμένουν στην ελευθεριακή αντίληψη της οικονομίας και στη νομοθεσία την εμπνευσμένη από τη θρησκεία.
Οι δεξιοί λαϊκιστές στην Ευρώπη εμπνέονται από τη θρησκεία αλλά συναντώνται με την αριστερά επειδή περιέχουν πολλά σοσιαλ-εθνικιστικά χαρακτηριστικά. Η αμερικανική δεξιά είναι υπερφιλελεύθερη ως προς την οικονομία, και πολύ συντηρητική ως προς την κοινωνία: αναζητούν κοινωνικές λύσεις στη Βίβλο. Από αυτή την άποψη χειρότερα δεν γίνεται: τίποτα καλό δεν μπορεί να προκύψει από την ταύτιση της πολιτικής με τη θρησκεία Τίποτα.
