Η προχθεσινή εξαγγελία του υπουργού Εργασίας να προσπαθήσει να επιλύσει το πρόβλημα με τη διαδικασία της έκδοσης συντάξεων, μέσω της μεθόδου outsourcing, απέδειξε περίτρανα την αδυναμία του κράτους να φέρει σε πέρας ένα έργο υποστήριξης και όχι απόφασης. Έτσι, ιδιώτες λογιστές και δικηγόροι θα αναλάβουν να βγάζουν τις συντάξεις, έτσι ώστε να αποσυμφορηθεί το σύστημα εκδόσεων συντάξεων του ΕΦΚΑ.
Μέχρι πριν από λίγο καιρό το συγκεκριμένο υπουργείο είχε επιστρατεύσει παλαιούς εργαζόμενους του ΙΚΑ, που γνώριζαν διατάξεις, εγκυκλίους και αποφάσεις σε μια προσπάθεια να επιταχυνθεί η έκδοση συντάξεων. Σήμερα το υπουργείο απευθύνεται στον ιδιωτικό τομέα. Ελπίζοντας ότι οι δικηγόροι και οι λογιστές, θα τα καταφέρουν καλύτερα.
Και ενώ εμείς στη Ελλάδα ασχολούμαστε με διαδικασίες του περασμένου αιώνα στα υπόγεια αρχεία του ΙΚΑ, ας πάρουμε λίγο φως από τον τρόπο, που αντιμετωπίζεται το συνταξιοδοτικό, μέσα από την έκθεση RISMAT του Νομπελίστα William Sharpe και του Stanford Graduate School of Business.
Ο Νομπελίστας οικονομολόγος William Sharpe, είναι ένας άνθρωπος ο οποίος κατά τη διάρκεια της καριέρας του, έχει αφοσιωθεί στην έννοια του ρίσκου. Άλλωστε ο ίδιος βρίσκεται πίσω από αρκετά μοντέλα και δείκτες, που υπολογίζουν το συστημικό και επενδυτικό ρίσκο, σε σειρά λήψης αποφάσεων. Τα μοντέλα αυτά και οι δείκτες, έχουν λάβει προς τιμήν του, το όνομα του.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών ο Sharpe, ασχολήθηκε κυρίως με το ρίσκο που σχετίζεται με το μεγαλύτερο πρόβλημα, που αντιμετωπίζει σήμερα ο μέσος Αμερικανός πολίτης. Και αυτό δεν είναι άλλο από την συνταξιοδότηση του και την εξασφάλιση ενός επαρκούς εισοδήματος για την κάλυψη των αναγκών της διαβίωσης του, μετά τη λήξη του ενεργού επαγγελματικού του βίου.
Το αποτέλεσμα αυτής της μελέτης, που έγινε σε συνεργασία με το Stanford University’s Graduate School of Business, ήταν η δημοσίευση μιας έκθεσης με τον τίτλο RISMAT. To RIS βγαίνει από το Retirement Income Analysis, δηλαδή την ανάλυση των συνταξιοδοτικών εισοδημάτων και το MAT βγαίνει από το Matlab, που είναι το προγραμματιστικό περιβάλλον, μέσα στο οποίο αναπτύχθηκε αυτή η μελέτη. Το RISMAT, αποτελεί σήμερα τη Βίβλο για όσους επιθυμούν να προσεγγίσουν το ασφαλιστικό και συνταξιοδοτικό πρόβλημα όχι μόνο των ΗΠΑ, αλλά και των περισσοτέρων χωρών του πλανήτη.
Ο ίδιος ο Sharpe, θεωρεί πως δεν χρειάζεται κάποιος να αντιλαμβάνεται σε βάθος τα σύνθετα στατιστικά μοντέλα, για να προσεγγίζει το θέμα της προετοιμασίας της συνταξιοδότησης του από πολύ νωρίς. Εκτιμά πως όλα εξαρτώνται από την εξεύρεση και την υιοθέτηση της ισορροπίας, ανάμεσα στην ικανοποίηση των σημερινών αναγκών του ανθρώπου και στην δημιουργία μιας αποταμίευσης/ επένδυσης για όλη τη διάρκεια του κύκλου της ζωής του. Η εξεύρεση αυτής της ισορροπίας, όπως υποστηρίζει ο ίδιος, αποτελεί το πιο δύσκολο και πιο δυσάρεστο πρόβλημα των χρηματοοικονομικών.
Το συνταξιοδοτικό πρόβλημα κατά τον Sharpe στηρίζεται σε δύο βασικές αβεβαιότητες. Η πρώτη, είναι η επενδυτική αβεβαιότητα και η δεύτερη είναι η αβεβαιότητα του προσδόκιμου ηλικίας. Για την πρώτη, κάποιος μπορεί να κάνει σχετικά λίγα, όμως με βάση το εισόδημα του, προσδιορίζει τις δαπάνες τους, τον σχεδιασμό της ζωής του και τις αποταμιεύσεις του. Για τη δεύτερη, θα πρέπει να κάνει μια υπόθεση ή να προχωρήσει σε μια θεμελιώδη παραδοχή. Να υποθέσει πως για να είναι εξασφαλισμένος θα πρέπει να αποδεχθεί την υπερβολή, πως θα ζήσει για εκατό χρόνια.
Έχοντας λοιπόν αποφασίσει με ποιον τρόπο θα χειριστεί τις αβεβαιότητες του μέλλοντος, ο πολίτης καλείται να αποφασίσει για τον τρόπο που θα επιλέξει να ζήσει τα επόμενα χρόνια. Η απόφαση αυτή πρέπει να συμπεριλαμβάνει παραμέτρους όπως το εισόδημα του, την κατανάλωση, την δυνατότητα αποταμίευσης, τα προσδοκόμενα έσοδα σε βάθος χρόνου, τα τρέχοντα επιτόκια, τον πληθωρισμό, τον κίνδυνο, τις αποδόσεις, το ρίσκο και την διασπορά του κινδύνου. Η αποταμίευση και ο σχεδιασμός των εισοδημάτων μέσω ενός συνταξιοδοτικού προγράμματος, κατά τον Sharpe, αποτελεί ευθύνη καθενός από εμάς ξεχωριστά.
Ο καθένας μας, πρέπει να σχεδιάζει αυτό που η μελέτη του RISMAT ονομάζει «lockbox». Δεν σχεδιάζει μια γενική και αόριστη επενδυτική – συνταξιοδοτική πολιτική, η οποία θα του αποφέρει άπαξ ένα συγκεκριμένο ποσό, μετά την αποχώρηση από τον ενεργό επαγγελματικό βίο.
Σχεδιάζει μια σειρά από κλειδωμένα κουτιά για τα μελλοντικά εισοδήματα του, που θα περιμένει να εισπράττει διαδοχικά μετά την συνταξιοδότηση του. Ένα κουτί για κάθε χρόνο. Αυτό το κουτί παραμένει κλειδωμένο, ώστε να μην υπάρχει πρόσβαση σε αυτό το εισόδημα. Και αυτό το εισόδημα υπό κανονικές συνθήκες, θα αφορά στην συγκεκριμένη χρονιά.
Αυτό το lockbox, μπορεί να περιέχει μερίσματα, τόκους, ολικές ή τμηματικές ρευστοποιήσεις περιουσιακών στοιχείων. Ο σχεδιασμός του, όμως και ο προγραμματισμός του, μπορεί να υφίσταται αλλαγές ανάλογα με τις συνθήκες των αγορών και τις μεταβολές βασικών χρηματοοικονομικών συντελεστών. Όμως η βασική φιλοσοφία πίσω από κάθε κουτί, δεν μπορεί να αλλάζει δραστικά και απαιτείται σκληρή πειθαρχία και δέσμευση απέναντι στις αρχές που θα διέπουν την αλυσίδα των κλειδωμένων κουτιών.
Ίσως για τους περισσότερους από εμάς, αυτά να μοιάζουν με σενάρια επιστημονικής φαντασίας και να τα απορρίπτουμε εύκολα, λέγοντας πως «αυτά δεν γίνονται!».
Και όμως ειδικά στην χώρα μας, όπου το συνταξιοδοτικό σύστημα είναι τελείως αναξιόπιστο και δεν στηρίζεται στις εισφορές μας, αλλά στις κρατικές επιδοτήσεις, ο σχεδιασμός του προσωπικού επικουρικού συνταξιοδοτικού μοντέλου είναι παραπάνω από απαραίτητος. Είναι «must», όπως λένε οι νεότεροι. Οι σκέψεις του Νομπελίστα οικονομολόγου William Sharpe, μας βοηθούν να ανοίξουμε τα μάτια μας και να δούμε την πραγματικότητα.
