Του Αλέξανδρου Σκούρα
Πριν λίγες μέρες η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων ανακοίνωσε την εισαγωγή ενός καινοτόμου συστήματος αξιολόγησης που αφορά την αξιολόγηση ολόκληρου του προσωπικού της. Το πείραμα αυτό εισάγει την αξιολόγηση των δημοσίων υπαλλήλων με έναν ιδιαίτερα καινοτόμο τρόπο για τη χώρα μας (αν και στον υπόλοιπο ανεπτυγμένο κόσμο είναι κοινή πρακτική), αυτόν της κυκλικής (360?) αξιολόγησης. Με το σύστημα αυτό δεν θα αξιολογούν μόνο οι προϊστάμενοι τους υφισταμένους αλλά εισάγεται και η αντίστροφη αξιολόγηση (υφισταμένου προς προϊστάμενο) και η αυτοαξιολόγηση κάθε εργαζομένου.
Η αξιολόγηση στο δημόσιο αποτελεί σημαντικό θέμα πολιτικής αντιπαράθεσης από τα πρώτα χρόνια των μνημονίων. Ένα μεγάλο κομμάτι συμπολιτών μας επιθυμεί την εισαγωγή της πρακτικής αυτής στο δημόσιο προκειμένου να αυξηθεί η λογοδοσία και η διαφάνεια σε θέματα που αφορούν την παραγωγικότητα, τις προαγωγές και την επαγγελματική εξέλιξη. Τα συνδικάτα αντιτίθενται στην πρακτική αυτή είτε επειδή είναι κατά κανόνα αντιδραστικά σε οποιαδήποτε αλλαγή στον τρόπο λειτουργίας του δημοσίου, είτε επειδή δεν εμπιστεύονται την πολιτική ή την οργανική διοίκηση σε τεχνικά ή και ουσιαστικά θέματα που η αξιολόγηση θα επαναπροσδιορίσει.
Οποιαδήποτε αλλαγή στον τρόπο λειτουργίας του δημοσίου τομέα, ειδικά σε μία χώρα σαν τη δική μας, διατρέχει πολλούς κινδύνους. Στο παρελθόν έχουμε δει μικρότερες πρωτοβουλίες να “πεθαίνουν”, είτε ουσιαστικά είτε τυπικά, στο δρόμο προς το κοινοβούλιο. Έχουμε δει επίσης μεταρρυθμιστικές προσπάθειες να υιοθετούνται από τη Βουλή αλλά να μην εφαρμόζονται στην πραγματικότητα. Παρά το βεβαρημένο παρελθόν, η κυβέρνηση δείχνει ότι διαθέτει και την πολιτική βούληση και την τεχνογνωσία προκειμένου να δοκιμάσει αυτή τη σημαντική αλλαγή.
Όμως, ακόμα και αν όλα πάνε κατ' ευχήν, η ΑΑΔΕ δώσει το παράδειγμα και ακολουθήσουν και άλλες υπηρεσίες του δημοσίου τομέα το δρόμο της αντικειμενικής αξιολόγησης, αυτό δεν αρκεί ώστε να επιτευχθεί ουσιαστική πρόοδος. Η αξιολόγηση κάθε εργαζομένου οφείλει να είναι όχι μόνο αντικειμενική, αλλά και προσανατολισμένη στην αύξηση της παραγωγικότητας και της αποδοτικότητας κάθε εργαζομένου. Χρειάζονται ξεκάθαροι στόχοι, τόσο σε επίπεδο υπηρεσιών όσο και σε επίπεδο τμημάτων, ομάδων και εν τέλει ατόμων. Σε μία εποχή που η τεχνολογία και η τεχνητή νοημοσύνη αλλάζουν τα δεδομένα και τις δυνατότητες σε πολύ μικρά διαστήματα, οι στόχοι αυτοί θα πρέπει να επανεξετάζονται συνεχώς και να ανανεώνονται.
Δεν αρκεί, δηλαδή, η εισαγωγή της αξιολόγησης για να επιτευχθεί βελτίωση της παραγωγικότητας αλλά πρέπει και η διαδικασία βάσει της οποίας σχεδιάζεται η αξιολόγηση να μην είναι δύσκαμπτη και απαρχαιωμένη, όπως είναι τόσα πράγματα στο δημόσιο. Για να γίνει αντιληπτή η σημαντικότητα της διαδικασίας που θα ακολουθηθεί προκειμένου να δημιουργηθεί το πλαίσιο της αξιολόγησης, θα πρέπει να πάμε στους “ειδικούς” του κεντρικού σχεδιασμού.
Όπως αφηγείται ο καθηγητής Andrew McCafee στο διάσημο podcast Econtalk του Russ Roberts (αγαπημένο podcast για όσους ενδιαφέρονται για επίκαιρα και σημαντικά οικονομικά θέματα), το 1948 τα περισσότερα σημαντικά κράτη του κόσμου συμφώνησαν στη δραματική μείωση της φαλαινοθηρίας λόγω του κινδύνου εξαφάνισης των συμπαθητικών θηλαστικών. Τη συμφωνία αυτή την υπέγραψε και η Σοβιετική Ένωση και έτσι δεσμεύτηκε σε έναν συγκεκριμένο αριθμό φαλαινών που θα μπορούσαν οι φαλαινοθήρες της να σκοτώνουν. Σύμφωνα με ημιεπίσημα αρχεία σοβιετικών αξιωματικών, μάθαμε ότι οι Σοβιετικοί εν τέλει σκότωσαν περίπου 200.000 φάλαινες παραπάνω από το συμφωνημένο όριο. Η ιστορία αυτή προκάλεσε σοκ σε όσους ασχολούνται με το θέμα διότι οι Σοβιετικοί, σε αντίθεση με τους Ιάπωνες για παράδειγμα, δεν έχουν κάποια ιδιαίτερη προτίμηση στο κρέας των φαλαινών. Η μαζική εξολόθρευση των φαλαινών δεν προήλθε από κάποια ανάγκη της Σοβιετικής Ένωσης για το κρέας, το λίπος, ή τις υπόλοιπες χρήσεις που θα μπορούσαν να προέλθουν από τη φαλαινοθηρία. Αντίθετα, έγινε επειδή το κεντρικό σχέδιο αλιευτικής πολιτικής έθετε στους ψαράδες προσωπικούς στόχους που μετρούσαν τους τόνους ψαριών που αλίευσαν. Έτσι, οι ψαράδες προτιμούσαν να σκοτώνουν τις φάλαινες προκειμένου να πετυχαίνουν τους στόχους της διοίκησης ασχέτως του κατά πόσο το προϊόν της εργασίας τους ήταν χρήσιμο και οικονομικά ή κοινωνικά επωφελές.
Ας ελπίσουμε ότι η επερχόμενη αξιολόγηση στο δημόσιο δεν θα σκοτώσει κι άλλες φάλαινες αλλά θα ευθυγραμμίσει σωστά τα κίνητρα και τους στόχους των δημοσίων υπαλλήλων σε χρήσιμες για την κοινωνία και την οικονομία μας κατευθύνσεις.
