Η πανδημία ωθεί μια σειρά βίαιων αλλαγών σε πολλούς τομείς της οικονομίας, σε επιχειρήσεις, σε επαγγέλματα. Όσες χώρες επιμείνουν απλώς να προστατεύουν κάτι που χάνεται, κάτι που γίνεται μη ανταγωνιστικό, θα βρεθούν αντιμέτωπες με μια συνολική πτώση του βιοτικού επιπέδου. Η πραγματική μάχη ανάμεσα στην Ελλάδα του χθες και στην προοδευτική Ελλάδα θα δοθεί στην κοινωνία, με τον κακό μας εαυτό, όπως λέει στο liberal ο Θοδωρής Πελαγίδης.
«Η σύγχρονη δυναμική Ελλάδα, "ενθυμούμενη το μέλλον" της, θα δώσει προσεχώς μια μάχη επιβίωσης με τα οπισθοδρομικά κομμάτια της κοινωνίας μας αλλά και την μακαριότητα, την απογοήτευση, την κούραση ή και την ηττοπάθεια με την οποίαν ενίοτε κομμάτια ακόμη και της μεσαίας τάξης αντιμετωπίζουν το μέλλον αυτής της χώρας», σημειώνει ο καθηγητής οικονομικής ανάλυσης στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και ανώτερος εταίρος του αμερικανικού Brooking Institute.
Συνέντευξη στον Βασίλη Γεώργα
- Η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι θα χρειαστούν έως και 5 χρόνια για την παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη. Ποια η γνώμη σας;
Ναι, γιατί ό,τι γκρεμίζεται χρειάζεται πολύ περισσότερο χρόνο για να ξαναφτιαχτεί, για να επανέλθει. Ύστερα, όπως έχουμε κατ' επανάληψιν πει, η πανδημία ωθεί και θα ωθήσει έτι περαιτέρω μια σειρά βίαιων αλλαγών σε πολλούς τομείς της οικονομίας, σε επιχειρήσεις, σε επαγγέλματα. Ακόμη και στην εκπαίδευση. Οι κυβερνήσεις οφείλουν να διευκολύνουν τις αλλαγές αλλά από την άλλη να προστατέψουν ή μάλλον καλύτερα να βοηθήσουν τις προσαρμογές με τις μικρότερες δυνατές απώλειες ιδίως για τους αδύναμους, τους λιγότερο ειδικευμένους.
Όσες χώρες όμως επιμείνουν απλώς να προστατεύουν κάτι που χάνεται, κάτι που γίνεται μη ανταγωνιστικό, θα βρεθούν να αντιμετωπίσουν μια συνολική πτώση του βιοτικού επιπέδου. Αυτή είναι μια σκληρή αλήθεια.
- Τα πάντα δείχνουν ότι ζούμε ιστορικές στιγμές πριν από μεγάλες ανατροπές. Η εργασία αλλάζει μορφή, η ψηφιοποίηση καταργεί θέσεις τα νέα δεδομένα απαιτούν μεγαλύτερες ταχύτητες και μεταρρυθμίσεις. Σε αυτή την αρχή της μεγάλης στροφής, που βρίσκεται η Ελλάδα;
Η μεγάλη στροφή αυτή τη στιγμή πιέζει τους μισθούς και τις θέσεις εργασίας. Δηλαδή πιέζει τις επιχειρήσεις πρώτα απ' όλα. Η στήριξη πρέπει να αφορά την μείωση του κόστους και την αύξηση της παραγωγικότητας και της απόδοσης και για τον ιδιωτικό κυρίως, αλλά και για τον δημόσιο τομέα. Κόστος ενέργειας, μείωση φορολογίας στην εργασία και την παραγωγή, πιστωτικές διευκολύνσεις, επιτάχυνση της δικαιοσύνης αλλά με ποιότητα αποφάσεων, μεγάλες αλλαγές στην εκπαίδευση, είναι μόνο μερικά από τα ανοιχτά μας μέτωπα.
- H ύφεση στην Ελλάδα θα είναι μεγάλη. Τελικά είμαστε αποφασισμένοι να «σπάσουμε αυγά»; Να ξεβολέψουμε συμφέροντα κατεστημένες νοοτροπίες, να σπάσουμε την «δημοσιοϋπαλληλία» στην Ελλάδα με την ευρεία έννοια;
Η δημοσιοϋπαλληλία είναι μια νοοτροπία την οποία μπορεί να βρει κανείς και στον δημόσιο αλλά και στον ιδιωτικό τομέα. Στον πυρήνα της είναι η ιδέα του λαθρεπιβατισμού, ενός αρρωστημένου ατομισμού που τελικώς καταστρέφει το σύνολο. Αυτή η θανάσιμη νοοτροπία καταπολεμείται μόνο με κίνητρα και αντικίνητρα. Και από τους θεσμούς της αγοράς, και από την εκάστοτε κυβέρνηση.
Σε κάθε περίπτωση, σημασία έχει να νιώσει ο καθένας και η καθεμιά από εμάς την αίσθηση του επείγοντος. Ότι ο χρόνος τρέχει και ότι οι άλλοι είναι και ανταγωνιστές και συνεργάτες. Εάν μείνουμε πίσω αυτή τη φορά ως χώρα, ως κοινωνία, ως οικονομία, αντιμετωπίζοντας επιπροσθέτως και το σοβαρό δημογραφικό μας πρόβλημα, κινδυνεύουμε στο μέλλον να περιθωριοποιηθούμε σοβαρά.
- Τo ρωτώ γιατί κρίσιμες μεταρρυθμίσεις εκκρεμούν, όπως στην δικαιοσύνη και στα πανεπιστήμια, όπου η Ολλανδία έχει για παράδειγμα 11 μόλις πανεπιστήμια, όταν στην Ελλάδα υπάρχουν πολλαπλάσια, αλλά με πολύ χειρότερες επιδόσεις. Είστε αισιόδοξος ότι θα αρχίσουμε να κλείνουμε το χάσμα;
Δε φοβάμαι να σας πω ότι η ζημιά που έχει γίνει τα τελευταία χρόνια με την πανεπιστημιοποίηση των πάντων ήρθε η ώρα να δείξει τα ... αποτελέσματα της. Η λογική ότι κάθε ΤΕΙ μπορεί να γίνει πανεπιστήμιο, κάθε περιοχή μπορεί να έχει και ένα πανεπιστήμιο, ότι οποιοδήποτε παιδί μπορεί να εισέλθει στο πανεπιστήμιο, στο όνομα της λογικής του να παρκάρουμε κάπου τα παιδιά για να μην καταλήξουν στα Εξάρχεια, ότι οποιοσδήποτε έχει μια διατριβή μπορεί να γίνει καθηγητής, η -παράλογη αυτή- λογική έφθασε στα όριά της.
Εγώ είμαι οπαδός της καλής αντιγραφής. Και της αρχής ότι πρώτα είναι το συμφέρον του παιδιού. Στις γραμμές αυτές να δούμε τι καλό μπορούμε να αντιγράψουμε από πετυχημένα συστήματα στα σχολεία διεθνώς. Κοιτάξτε την λογική των κουπονιών στα δημόσια σχολεία στην Σκανδιναβία ή το εκπληκτικό κρατικό δευτεροβάθμιο σύστημα της Σιγκαπούρης. Και να μιλήσουμε στην κοινωνία, να σταματήσει ο στρουθοκαμηλισμός ότι όλα πάνε μια χαρά. Εάν δεν παραδεχτούμε το πρόβλημα και δεν το δούμε κατάματα, δεν θα γίνει ποτέ τίποτα.
- Είμαστε ικανοί να κάνουμε μια επανάσταση στο Δημόσιο για να αξιοποιήσουμε τα 32 δισ. του Ταμείου Ανάκαμψης;
Είμαστε ικανοί και για το καλύτερο, και για θαύματα δηλαδή ακόμη, αλλά και για το χειρότερο. Υπάρχει μια αφανής μάχη σήμερα ανάμεσα στην Ελλάδα του χθες και στην προοδευτική Ελλάδα. Θα πει κανείς ότι αυτό μπορεί εύκολα σχετικώς να το δει κανείς στο πολιτικό σύστημα και ίσως έτσι να το αντιμετωπίσει. Αυτό όμως είναι μόνο η βιτρίνα. Υπάρχει η κοινωνία από κάτω, με τις δυσκολίες και τις αντιφάσεις της, με τη δυναμική αλλά και την ακινησία της. Εκεί είναι η πραγματική μάχη με την «καρδιά του σκότους», με τον κακό μας εαυτό.
Η σύγχρονη δυναμική Ελλάδα, «ενθυμούμενη το μέλλον» της, θα δώσει προσεχώς μια μάχη για την επιβίωση της σε ένα περιβάλλον ιδιαιτέρως σκληρό, ανταγωνιστικό, χωρίς δεύτερες ευκαιρίες. Θα δώσει μια μάχη με τα οπισθοδρομικά κομμάτια της κοινωνίας μας αλλά και την μακαριότητα, την απογοήτευση, την κούραση ή και την ηττοπάθεια με την οποίαν ενίοτε κομμάτια ακόμη και της μεσαίας τάξης αντιμετωπίζουν το μέλλον αυτής της χώρας.
* O Θόδωρος Πελαγίδης είναι Καθηγητής οικονομικής ανάλυσης στο πανεπιστήμιο Πειραιώς και ανώτερος εταίρος στο Brookings Institution.
