Του Κωνσταντίνου Βέργου*
Όταν πριν λίγους μήνες οι γερμανικές τράπεζες άρχισαν να αγοράζουν τα ομόλογά που είχαν εκδώσει, φάνηκε ως λογική κίνηση. Όταν το έκαναν και οι αγγλικές τράπεζες, ακόμη και αν αυτό τους επέφερε χρηματιστηριακές ζημίες (!), κάτι άρχισε να φαίνεται περίεργο. Αν όμως αυτά συνδυαστούν με ό,τι μαγειρεύουν οι Κεντρικές Τράπεζες παγκοσμίως, και με αυξημένα κρατικά χρέη παγκοσμίως, τότε ίσως πρέπει να ετοιμαστούμε για το χειρότερο. Ίσως έρχεται η μεγαλύτερη κρίση που έχει γνωρίσει η ανθρωπότητα στα τελευταία 80 χρόνια, μπροστά στην οποία η κρίση του 2008 θα φαίνεται «παιχνιδάκι»!
Αρχικά η Deutsche Bank προτίμησε να ξοδέψει 5,4 δισ. δολάρια, για να αγοράσει πίσω τα… ομόλογα που είχε εκδώσει. Αυτό αρχικά φαίνονταν λογική κίνηση, για να κρατήσει, έστω και τεχνητά, την κατάρρευση τιμών των ομολόγων της! Στη συνέχεια, πριν 2 εβδομάδες, είχαμε την ανακοίνωση της Royal Bank of Scotland, που είναι μια από τις 20 μεγαλύτερες τράπεζες παγκοσμίως, ότι έδωσε 2,3 δισ. λίρες Αγγλίας (3 δισ. ευρώ) για να αγοράσει πίσω τα 2/5 των ομολόγων που είχε εκδώσει! Σειρά, προχτές, από την Lloyds Bank, στην Αγγλία, που ανακοίνωσε ότι προτίμησε να αγοράζει τα ομόλογα που έχει εκδώσει, και μάλιστα γράφοντας ζημίες, ξοδεύοντας… 3 δισ. λίρες Αγγλίας (4 δισ. ευρώ)!
Το ότι οι τράπεζες προσπαθούν να μειώσουν το χρέος τους σε ομόλογα, τα οποία είχαν εκδοθεί με καλά επιτόκια, είναι μόνο η πρώτη ανάγνωση, η πλέον ευνόητη. Η άλλη ανάγνωση είναι εκείνη που έχει να κάνει τόσο με τη ρευστότητα στην αγορά, όσο και με την πορεία των επιτοκίων. Οι τράπεζες, πρώτα οι μεγάλες, και στη συνέχεια οι μικρότερες, ετοιμάζονται για μια πρωτοφανή περίοδο εξαιρετικά χαμηλών, κατ ουσίαν αρνητικών, επιτοκίων. Και δεν αναφερόμαστε μόνο στη γερμανοκρατούμενη ζώνη του ευρώ, αλλά και στην Αγγλία, τη Ρωσία, σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες με κάποιο σχετικά σταθερό νόμισμα. Μόνο περιφερειακές χώρες, με μεγάλη πιθανότητα υποτίμησης του νομίσματος και χρεοκοπίας, όπως η Αργεντινή, που πρόσφατα εξέδωσε ομόλογα με επιτόκια 7% - 8% (!) θα δίνουν υψηλά επιτόκια. Ουσιαστικά η παγκόσμια αγορά «πολώνεται» σε δύο κατηγορίες, σε χώρες που θα έχουν μηδενικά ή αρνητικά επιτόκια και προς περιφερειακές αγορές με εξωφρενικά επιτόκια. Το τραγικό, όμως, είναι ότι αυτή η πόλωση είναι ουσιαστικά οι όψεις του ίδιου νομίσματος: της τρομακτικής κρίσης που έρχεται, καθώς οι περιφερειακές χώρες ουσιαστικά προεξοφλούν μεγάλη υποτίμηση και χρεοκοπία, ενώ οι μεγάλες χώρες (όπως σε Ευρωπαϊκή Ένωση) μπαίνουν σε φάση πρωτοφανούς μείωσης ανάπτυξης, που είναι το χαρακτηριστικό των χωρών με χαμηλά επιτόκια.
Η πρωτοφανής αυτή πτώση των επιτοκίων που πλέον αγγίζει και χώρες όπως τη Ρωσία, που πλέον συνδυάζεται με χρονική επέκταση των γιγαντιαίων προγραμμάτων «ποσοτικής χαλάρωσης» όπως αυτό στην Ευρωπαϊκή Ένωση ώστε να διασωθούν μεγάλα χρεοκοπημένα κράτη, τράπεζες και εταιρείες, δείχνει ότι έρχεται βαθιά κρίση, πολύ μεγαλύτερη από εκείνη του 2008, στην οποία υπήρχε δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν οι κυβερνήσεις το «υπερμπαζούκας» των επιτοκίων. Η κρίση αυτή θα οδηγήσει σε μεγάλες χρεοκοπίες, διότι βρίσκει πιο αδύναμα –υπερχρεωμένα– κράτη από το 2008, κατεστραμμένο τραπεζικό σύστημα (οι τράπεζες έχουν λιγότερα κεφάλαια και θα διασώζονται εις βάρος των μετόχων/ομολογιούχων/καταθετών), εταιρείες με μικρά περιθώρια ανάπτυξης και υπερχρεωμένους ιδιώτες (το ιδιωτικό χρέος στις περισσότερες χώρες είναι ήδη σε επίπεδα 200% - 250% του ΑΕΠ)! Αν το 2008 είχαν οι κυβερνήσεις το «υπερμπαζούκας» των επιτοκίων, τώρα δεν μπορούν να το χρησιμοποιήσουν ούτε αυτό –τα επιτόκια είναι ήδη σχεδόν μηδενικά.
Κατ ουσίαν, το σύστημα έχει πρόβλημα, καθώς μπαίνουμε σε μια εποχή που η κρίση πέρασε από τα χαμηλά και μεσαία εισοδηματικά στρώματα στα μεγάλα. Καμιά επένδυση δεν θα δίνει αξία στην κρίση που έρχεται, καθώς οι επενδυτές πλέον θα χάνουν όχι μόνο από τις επενδύσεις σε «εμπορεύματα» (Commodities), ακίνητα και μετοχές, αλλά αυτήν τη φορά και από τις… καταθέσεις!
* Ο κ. Κωνσταντίνος Βέργος είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικών, Πανεπιστήμιο Πόρτσμουθ, Αγγλία.
Το παρόν άρθρο εκφράζει τις προσωπικές απόψεις του γράφοντος, δεν αποτελεί οδηγό ή σύσταση για επενδύσεις οποιασδήποτε μορφής προς οιονδήποτε και για οτιδήποτε τίτλο ή παράγωγο αυτού.
