Του Κωνσταντίνου Βέργου*
Το Πουέρτο Ρίκο αποτελεί νησί των Αντιλών και «αυτοκυβέρνητη πολιτεία» της οποίας όμως η εξωτερική πολιτική και άμυνα ανήκει στις ΗΠΑ. Η χώρα έχει χρέος 72 δισεκατομμυρίων δολαρίων και χρεοκόπησε πριν μία εβδομάδα. Και η ερώτηση είναι τι μέλλει γενέσθαι από εδώ και εξής;
Η χώρα έχει πληθυσμό 3,5 περίπου εκατομμύρια και όπως και οι ΗΠΑ διαθέτει δύο βασικά κόμματα, και τα δύο όμως κεντρώα, αλλά το κυβερνών κόμμα με έμφαση στην ανεξαρτησία της χώρας ενώ το αντιπολιτευόμενο με έμφαση στο η χώρα να γίνει πλήρης Αμερικάνικη πολιτεία.
Παρότι περιλαμβάνεται στις ανεπτυγμένες χώρες, ο μέσος μισθός ανέρχεται σε 27 χιλιάδες δολάρια, που είναι σχεδόν τα μισά από τις ΗΠΑ, ενώ επίσης η χώρα βρίσκεται σε μακροχρόνια ύφεση, καθώς η κρίση έχει ξεκινήσει εκεί ήδη από το 2005 και έκτοτε συνεχίζεται με μικρά διαλείμματα. Το πραγματικό ΑΕΠ της χώρας έχει μειωθεί κατά ...16% κατά τα τελευταία χρόνια, ενώ η ανεργία, η οποία αυξήθηκε την περίοδο 2006-2010 από 11% σε 17%, έχει έκτοτε υποχωρήσει και πλέον βρίσκεται σε επίπεδα 11,8%, δηλαδή αρκετά χαμηλότερα από τη μέση ανεργία που κατά τα τελευταία 30 έτη ήταν 15,3%, με υψηλότερη εκείνη το 1983 που είχε φτάσει το τρομακτικό 24%.
Η χώρα, έχει αποπληθωρισμό με εξαίρεση τα είδη διατροφής όπου οι τιμές αυξάνονται 3%- 4 % ετησίως. Η χώρα, σε αντίθεση με Αμερικάνικες πόλεις ή πολιτείες που μπορούν να κηρύξουν πτώχευση ώστε να προστατευθούν, δεν προστατεύεται από την Αμερικάνικη νομοθεσία. Ενδεικτικά να πούμε ότι στις ΗΠΑ όχι μόνο το Ντιτρόιτ, Χαρισμπουργκ, Τζέφερσον Κάουντυ, αλλά και πόλεις όπως στην Καλιφόρνια το Στόκτον και το Σαν Μπερναντίνο κήρυξαν πτώχευση, προστατευόμενες από τους πιστωτές τους μετά την κρίση του 2008, και κατά την περίοδο 2011-2013 κυρίως, με αποτέλεσμα οι κάτοχοι ομολόγων να φάνε «κούρεμα» 20% ως και 85%! Και όλα αυτά, παρά την κολοσσιαία παροχή ρευστότητας που παρείχε η Αμερικάνικη κυβέρνηση μέσα από το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης που οπωσδήποτε βοήθησε στην ανάκαμψη της Αμερικάνικης οικονομίας και την αποφυγή συστημικών προβλημάτων μεγάλης έκτασης.
Στην παρούσα φάση το Πουέρτο Ρίκο, θα μπορούσε να βοηθηθεί μόνο από τις ΗΠΑ, με ρύθμιση του χρέους, όμως οι ΗΠΑ βρίσκονται σε φάση ανάλογη της...Γερμανίας! Βουλή και Γερουσία στις ΗΠΑ ελέγχονται από το Ρεπουμπλικανικό κόμμα που δεν είναι διατεθειμένο να συναινέσει σε αναδιάρθρωση, ενώ οι Δημοκρατικοί, που όμως είναι μειοψηφία, το δέχονται αν αυτό δεν επιβαρύνει τον προϋπολογισμό των ΗΠΑ.
Ουσιαστικά η χώρα ήταν «αφορολόγητος παράδεισος» μέχρι το 1996, καθώς με βάση την «παράγραφο 936», οι Αμερικάνικες εταιρίες, κυρίως βιομηχανικές αλλά όχι μόνο, είχαν σχεδόν αφορολόγητες δραστηριότητες εκεί, κάτι που σταδιακά άλλαξε ως το 2006 που πλέον καταργήθηκε. Η φούσκα που δημιουργήθηκε, κυρίως στα ακίνητα, έμεινε , και έκτοτε υπάρχει «Ιαπωνοποίηση» της χώρας, δηλαδή μια κατάσταση με αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης και πτώση τιμών. Η προηγούμενη κυβέρνηση (2008-2012) οδήγησε σε ένα άγριο πρόγραμμα λιτότητας που ναι μεν ενίσχυσε τη δυνατότητα της χώρας να δανείζεται (από Baa3 σε A3), αλλά αύξησε σημαντικά την ανεργία, χωρίς φυσικά και να υπάρχει ανάπτυξη! Η τωρινή κυβέρνηση δεν ακολούθησε σφιχτή πολιτική, και έτσι κατάφερε και μείωσε εντυπωσιακά την ανεργία, αλλά απο το 2015 άρχισαν προβλήματα στην αποπληρωμή των δανείων, τα οποία θα χρειαστούν χρονική αναδιάρθρωση.
Ουσιαστικά η χώρα είναι στριμωγμένη για λόγους νομισματικούς, πολιτικούς και κόστους. Η χώρα χρειάζεται αναδιάρθρωση δανείων και μείωση εργατικούς κόστους ώστε να ωθηθεί σε ανάπτυξη που μόνο μια υποτίμηση θα της έδινε. Όμως, αφενός διαθέτει ένα σκληρό νόμισμα (δολάριο) που δεν της ανήκει (μπορεί να εκδώσει μόνο ως 1 δισ. δολάρια ο κυβερνήτης του Πουέρτο Ρίκο για έκτακτες ανάγκες, υπό προϋποθέσεις) και δεν της επιτρέπει υποτίμηση που θα ήταν ένα αναπτυξιακό εργαλείο που θα επέτρεπε να ανταπεξέλθει σε εποχή κρίσεων μειώνοντας έτσι έμμεσα το εργατικό κόστος.
Αφετέρου διαθέτει εχθρότητα από τμήμα των Αμερικανών γερουσιαστών που δεν θέλουν την αναδιάρθρωση και προτιμούν να οδηγήσουν τη χώρα προς «λύσεις ΔΝΤ», με εξαίρεση τους Δημοκρατικούς και τον κορυφαίο Ρεπουμπλικάνο Φιλελεύθερο Πωλ Ράιαν, που θέλουν να προωθήσουν λύση για τη χώρα. Λύση που όμως ως τώρα δεν βρέθηκε λόγω κωλυσιεργίας των υπόλοιπων Ρεπουμπλικάνων και έτσι η χώρα χρεοκόπησε πριν μια εβδομάδα για το ποσόν των 422 εκατομμυρίων δολαρίων, αλλά οι πληρωμές 2 δισ. δολαρίων που χρωστάει η χώρα τον Ιούλιο θα δώσουν άλλη διάσταση στο πρόβλημα. Ουσιαστικά είτε θα υπάρξει πολιτική λύση, με ότι αυτό σημαίνει, είτε είσοδος του ΔΝΤ, ή η χώρα θα οδηγηθεί σε φάση δικαστικών αγώνων που θυμίζουν εκείνους της Αργεντινής, ή συνδυασμός αυτών! Όποια και αν είναι η λύση, με ένα ακριβό νόμισμα και χωρίς σοβαρή αναδιάρθρωση του χρέους (ή και κούρεμα) και έλεγχο τους κόστους από εδώ και στο εξής, η κατάσταση στο Πουέρτο Ρίκο θα γίνεται όλο και πιο δύσκολη , θυμίζοντας κάτι από Ελλάδα...
* Ο κ. Κωνσταντίνος Βέργος είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικών, Πανεπιστήμιο Πόρτσμουθ, Αγγλία
Το παρόν άρθρο εκφράζει τις προσωπικές απόψεις του γράφοντος, δεν αποτελεί οδηγό ή σύσταση για επενδύσεις οποιασδήποτε μορφής προς οιονδήποτε και για οτιδήποτε τίτλο ή παράγωγο αυτού.
