Τα μεγάλα διαρθρωτικά ζητήματα δεν έχουν επιλυθεί, το κράτος παραμένει μεγάλο, οι προκλήσεις είναι εδώ, και πρέπει να ανακαλύψετε ξανά την Ελλάδα.
Τα λόγια είναι του Tobias Piller, ανταποκριτή για την Ελλάδα και την Ιταλία, της Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ), μια από τις μεγαλύτερες γερμανικές εφημερίδες, που παραθέτει στο Liberal τη δική του προσέγγιση για την επόμενη ημέρα μετά τα μνημόνια.
«Έχετε το σωστό υλικό για μια εκτίναξη της πραγματικής οικονομίας», όπως λέει, «αλλά για να συμβεί αυτό, πρέπει να μικρύνει κι άλλο το κράτος, η δημόσια διοίκηση να αρχίσει να εξυπηρετεί την ιδιωτική οικονομία, αντί να ζει στο δικό της κόσμο, και να ενταχθούν κάτω από ένα σχέδιο οι μεταρρυθμίσεις, οι οποίες μέχρι σήμερα γίνονται αποσπασματικά, δίχως συνοχή».
Έχοντας άμεση εικόνα της ελληνικής πραγματικότητας, μιλά για απλά στοιχήματα που μπορεί να κερδηθούν, από το ξεμπλοκάρισμα του Ελληνικού έως την ανάπτυξη των startups, και από την ανάδειξη της γαστρονομικής μας παράδοσης, έως ένα νέο τουριστικό δόγμα, μακριά από το ξεπερασμένο τρίπτυχο «ήλιος-θάλασσα-αρχαία».
Ερωτηθείς αν ο ίδιος βλέπει τέτοια δείγματα, εκτιμά ότι η σημερινή κυβέρνηση δεν δίνει το βάρος που θα έπρεπε στη πραγματική οικονομία, και θεωρεί ότι αυτό θα συμβεί μάλλον με την επόμενη.
Η συνέντευξη δόθηκε στο περιθώριο εκδήλωσης με θέμα «Η Ελλάδα μετά το πρόγραμμα» που οργάνωσαν το ΙΟΒΕ από κοινού με το εγχώριο παράρτημα του ιδρύματος Konrad Adenauer.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
– Καλύπτετε δημοσιογραφικά εδώ και χρόνια τις οικονομικές περιπέτειες της Ελλάδας. Ποια εικόνα έχουν οι γερμανοί αναγνώστες για την Ελλάδα; Μιας χώρας που παράγει και εξάγει ακόμη μόνο φέτα και ελαιόλαδο;
Προσωπικά έχω κάνει πολύ δουλειά για να μεταφέρω στους γερμανούς αναγνώστες μου ότι στην Ελλάδα υπάρχουν αρκετά πετυχημένες μεγάλες και εξωστρεφείς επιχειρήσεις με κύκλο εργασιών 500 εκατ. ευρω και πάνω. Ωστόσο το πρόβλημα είναι ότι πολλοί νέοι και αυτοδημιούργητοι επιχειρηματίες είτε φεύγουν από τη χώρα, είτε δεν αναδεικνύονται όσο θα έπρεπε. Αν και υπάρχουν, εντούτοις ελάχιστοι τους γνωρίζουν. Αυτοί πρέπει να συμμετάσχουν στο νέο ξεκίνημα που τόσο πολύ έχει ανάγκη η Ελλάδα.
– Τι θα λέγατε ότι έχει απομείνει μετά από τόσα μνημόνια, και τόσες χιλιάδες σελίδες νόμων και μεταρρυθμίσεων που έχουν ψηφισθεί;
Στην πραγματικότητα η Ελλάδα ποτέ δεν πίστεψε στις μεταρρυθμίσεις που προέβλεπαν τα προγράμματα. Τελικά, αυτό που απέμεινε, τώρα που τελειώνει το πρόγραμμα, είναι περισσότερη λιτότητα και λιγότερες μεταρρυθμίσεις. Και αυτό είναι η μεγάλη ζημιά.
Το ερώτημα πάντα ήταν γιατί η Ελλάδα δεν τα κατάφερε, όπως οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες που πέρασαν από μνημόνια. Καταρχήν, δεν υπήρχε ομοφωνία ως προς τα αίτια της κρίσης, άρα και ως προς τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις. Επειτα η οικονομία ευνόησε επενδύσεις σε τομείς «φούσκες», όπως τα ακίνητα, και η εστίαση, και όχι σε εξωστρεφή προϊόντα και υπηρεσίες. Ενας τρίτος λόγος ήταν ότι η Ελλάδα συμπεριφέρθηκε σαν να αγνοούσε την εποχή της παγκοσμιοποίησης.
Ακόμη δηλαδή και αν δεν ξεσπούσε η κρίση του 2008, και πάλι η Ελλάδα θα χρειαζόταν να επανεφεύρει τον εαυτό της και τη θέση στις παγκόσμιες αγορές, αναδιαρθρώνοντας την οικονομία και τις επιχειρήσεις της.
– Πως φαντάζεστε λοιπόν την επόμενη ημέρα μετά τις 20 Αυγούστου; Εχουν αποδώσει οι τόσες μεταρρυθμίσεις; Είναι σε θέση η χώρα να σταθεί στα πόδια της;
Οι μεταρρυθμίσεις που έκανε η Ελλάδα ήταν αποσπασματικές, δίχως συνοχή και ένταξη σε ένα συνολικό σχέδιο. Εως πρόσφατα, πολλά από τα περίφημα «προαπαιτούμενα», ερμηνεύονταν ως νομικού χαρακτήρα αλλαγές, δίχως να κοιτάζει κανείς την ουσία.
Τα μεγάλα διαρθρωτικά ζητήματα δεν έχουν επιλυθεί, το κράτος παραμένει μεγάλο, οι προκλήσεις είναι εδώ, και πρέπει να ανακαλύψετε ξανά την Ελλάδα. Ενα στοίχημα παραδείγματος χάριν, είναι να ανοίγουν στη χώρα πιο πολλές επιχειρήσεις απ' όσες κλείνουν. Ενα άλλο είναι να δώσουν βάρος οι εργοδότες στην επαγγελματική εκπαίδευση του προσωπικού τους, που είναι παραμελημένη ή να αναδείξει η χώρα τα πραγματικά της πλεονεκτήματα, όπως η αυθεντική ελληνική κουζίνα που δεν έχει καμία σχέση με το μουσακά και τη χωριάτικη που σερβίρονται στα τουριστικά μέρη.
Σας μιλώ για πραγματική οικονομία. Δείτε τι έχουν πετύχει οι Ιταλοί, όταν έκαναν μόδα το λεγόμενο «αργό φαγητό» (σσ: slow food, που ονομάζεται έτσι επειδή «πολεμά» το fast food), με παραδοσιακά πιάτα και κρασιά από διάφορες περιοχές της χώρας.
Γιατί να μην ανοίξει και στην Ελλάδα ένα "Πανεπιστήμιο Γαστρονομικών Επιστημών", όπως συνέβη στην Ιταλία, πολλώ δε μάλλον, όταν έχετε τέτοια σπουδαία γαστρονομική παράδοση, και μπορείτε να τη συνδυάσετε με τον τουρισμό.
– Αλήθεια, πιστεύετε ότι το ελληνικό τουριστικό προϊόν, βασίζεται σε ένα ξεπερασμένο μοντέλο, δηλαδή μόνο «ήλιος-θάλασσα-αρχαία»;
Πράγματι είναι ξεπερασμένο, με την έννοια ότι απευθύνεται ακόμη μόνο στο μαζικό τουρισμό, όταν η Ελλάδα έχει τόσες πολλές δυνατότητες για πιο ειδικές μορφές: Από θαλάσσιο, ορειβατικό, γαστρονομικό, έως ιαματικό, συνεδριακό, ιατρικό, θρησκευτικό, οικολογικό τουρισμό, τουρισμό περιπέτειας, κ.ά. Κάθε προορισμός, κάθε νησί, πρέπει και μπορεί να εξειδικευτεί σε κάτι. Γιατί δεν γίνεται;
Έτερο παράδειγμα χαμένων ευκαιριών, που σχετίζεται και με τον τουρισμό, είναι οι περιπέτειες με το Ελληνικό, η μεγαλύτερη αστική ανάπλαση στην Ευρώπη, που θα μπορούσε να είχε ξεμπλοκάρει εδώ και χρόνια, δίνοντας δουλειές σε πολλές χιλιάδες νέους και υψηλά ειδικευμένους εργαζόμενους.
– Για ποιό λόγο όμως, να πειστεί απ' όλα αυτά ένας νεαρής ηλικίας Έλληνας επιστήμονας, και ακριβώς λόγω των χαμένων ευκαιριών, να μην προτιμήσει, να κάνει καριέρα στο εξωτερικό, όπως έχουν ήδη κάνει τόσοι άλλοι;
Εύλογο το ερώτημα. Το ίδιο το πρόβλημα όμως δίνει και την απάντηση. Ζείτε ένα αιματηρό και συνεχές brain drain. Πως θα το ανακόψετε αν δεν δώσετε βάση στις startups, όπως κάνουν άλλες χώρες; Βάλτε λοιπόν ένα βασικό στόχο, να γίνει η Ελλάδα πόλος ανάπτυξης των startups, ωστόσο για να το πετύχετε αυτό, πρέπει να υλοποιηθούν όλες εκείνες οι εκατοντάδες μεταρρυθμίσεις που έχουν ψηφισθεί, δίχως να έχουν εφαρμοστεί. Αυτό απαιτεί επίσης η δημόσια διοίκηση να αρχίσει να εξυπηρετεί την ιδιωτική οικονομία, αντί να συνεχίζει να ζει σε ένα δικό της κόσμο.
– Αραγε, πόσο εφικτά είναι όλ' αυτά που περιγράφετε για μια οικονομία που θα συνεχίσει να δεσμεύεται από ένα μεταμνημονιακό πλαίσιο λιτότητας, με υψηλούς φόρους, και σε βάρος της ανάπτυξης που προβλέπεται αναιμική;
Γνωρίζω καλά αυτές τις ανησυχίες. Και κατανοώ τη σημασία που μπορεί να έχει για την Ελλάδα η μερική αντί για την οριστική λύση του προβλήματος του χρέους. Αλλά θα σας συνιστούσα να σταματήστε να συζητάτε για το χρέος. Δεν έχει κανένα νόημα αυτή η κουβέντα. Στραφείτε σε πιο πρακτικά ζητήματα.
Το ερώτημα δεν είναι πως θα εξαλειφθούν οι περιορισμοί. Είτε λιγότεροι, είτε περισσότεροι, αυτοί θα συνεχίσουν να υπάρχουν για καιρό στη περίπτωση της Ελλάδας. Το ερώτημα είναι να βρει η Ελλάδα, εντός αυτού του περιοριστικού πλαισίου, τους τομείς όπου θα ποντάρει, προκειμένου να αναπτυχθεί. Προσωπικά, με ενδιαφέρει να μιλώ για τη πραγματική οικονομία, όχι για το αν θα μειωθεί 0,5% ο στόχος για τα πρωτογενή πλεονάσματα.
Και για να πάει μπροστά η πραγματική οικονομία, πρέπει η Ελλάδα να μη σταματήσει τις μεταρρυθμίσεις, ώστε να βελτιώσει τη παραγωγικότητα της οικονομίας, να μειώσει το κράτος, και να αναπτύξει μια νέα στρατηγική για τον τουρισμό.
– Τι εκτιμάτε τελικά ότι θα επικρατήσει το επόμενο διάστημα, η αδράνεια ή αυτή η μεταρρυθμιστική συνταγή, έτσι όπως την περιγράφετε;
Η Ελλάδα έχει όλο το σωστό υλικό για μια εκτίναξη προς τα εμπρός. Ένα μέρος από το χαμένο 25% του ΑΕΠ ήταν αποτέλεσμα της οικονομίας «φούσκας», όμως ένα άλλο τμήμα θα ανακτηθεί ταχύτερα. Αναμένω να δω το φαινόμενο του ελατηρίου με μια ανάπτυξη ίσως 4% το χρόνο για κάποιο διάστημα. Είναι τόσο μεγάλη η υποτίμηση, ώστε δεν μπορεί να γίνει αλλιώς. Επομένως το κράτος θα πρέπει να αδυνατίσει, καθώς παραμένει ακόμη μεγάλο, και η ιδιωτική οικονομία να αναπτυχθεί.
– Βλέπετε σήμερα τέτοια δείγματα ανάπτυξης της ιδιωτικής οικονομίας που να σας κάνουν αισιόδοξο;
Για την ώρα, νομίζω ότι η σημερινή κυβέρνηση δεν δίνει το απαραίτητο βάρος στη πραγματική οικονομία. Επομένως για να έρθει η ανάκαμψη στην Ελλάδα θα υπάρξει συζήτηση κατά την προεκλογική περίοδο και ίσως χρειασθεί να περιμένουμε για αργότερα.
– Εννοείτε ότι ίσως η ανάκαμψη να έρθει με την επόμενη κυβέρνηση;
Ακριβώς.
* Ο κ. Tobias Piller είναι ανταποκριτής για Ελλάδα και Ιταλία της Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ).
