Του Κωνσταντίνου Χαροκόπου*
Όταν το 1997 με κυβερνητική παρέμβαση το ταμείο των μηχανικών (ΤΣΜΕΔΕ) αποκτούσε πανηγυρικά το 34% των μετοχών της Τράπεζας Αττικής, λίγοι περίμεναν πως η γιορτή χαράς θα είχε αυτό το άδοξο τέλος. Οι πανηγυρισμοί της συνδικαλιστικής ηγεσίας του ΤΣΜΕΔΕ, αλλά και όλης της κοινότητας των μηχανικών, που διέκριναν ευκαιρίες για χαμηλότοκα δάνεια και για παρέμβαση στα οικονομικά δρώμενα της χώρας, δεν κράτησαν πολύ.
Η τράπεζα, που ποτέ δεν λειτούργησε ως τράπεζα, αλλά περισσότερο ως μηχανισμός ρουσφετιών, διορισμών και δανειοδοτήσεων «ημετέρων», είδε τα διοικητικά της έξοδα να απογειώνονται από 1,1 εκατ. ευρώ, το 1999, σε 35 εκατ. ευρώ το 2006 και να καταλήγουν σε 45 εκατ. ευρώ το 2013.
Κινούμενη πάντα σε ένα παράλληλο τραπεζικό σύμπαν, χωρίς να συμμετέχει ενεργά στο οικονομικό γίγνεσθαι της χώρας και χωρίς να αναπτύσσεται ακόμα και την εποχή των παχέων τραπεζικών αγελάδων, η Τράπεζα Αττικής βρίσκεται διαρκώς στο προσκήνιο λόγω της σκανδαλώδους χρηματοδότησης συγκεκριμένου κατασκευαστικού ομίλου, που πρόσκειται φιλικά προς την κυβέρνηση.
Ο όμιλος αυτός ήταν χρηματοοικονομικά αξιολογημένος με G (ένατη χειρότερη θέση της δεκάβαθμης κλίμακας), είχε μέχρι το 2014 πιστοληπτικό όριο τα 10 εκατ. Όλως περιέργως, τον Ιούλιο του 2015, με κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, το πιστοληπτικό όριο υπερέβη τα 100 εκατ. ευρώ.
Στην ανακεφαλαιοποίηση του 2015 το ΤΣΜΕΔΕ συμμετείχε, επενδύοντας το ποσό των 800 εκατ. σε μια επένδυση από τη οποία δεν είχε αποκομίσει το παραμικρό κέρδος, ύστερα από σχεδόν είκοσι χρόνια. Αντιθέτως, είχε εξαϋλωθεί το σύνολο της αρχικής επένδυσης του 1997. Στην ανακεφαλαιοποίηση του 2015 συμμετείχαν επίσης τόσο η ΕΥΔΑΠ, όσο και ο Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών για να καλυφθούν οι υπέρμετρες κεφαλαιακές ανάγκες.
Ο Ιανουάριος του 2016 βρίσκει στη μετοχική βάση της Τράπεζας Αττικής τρία εγχώρια κρατικά ασφαλιστικά, τον ΕΦΚΑ με 50%, το ασφαλιστικό ταμείο ΤΑΠΙΛΤΑΤ με 8% και το ΤΣΜΕΔΕ με 6%. Στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου συμμετείχε με το συμβολικό ποσό των 3 εκατ. ευρώ και ο όμιλος Καλογρίτσα, ως ένδειξη στήριξης προς την τράπεζα που τον κρατούσε ζωντανό στη Μονάδα Εντατικής Επιχειρηματικής Θεραπείας. Φυσικά, ήταν και έκφραση στήριξης προς την κυβέρνηση που του δώριζε εργολαβίες σε διάφορους αυτοκινητοδρόμους, βασισμένες σε εγγυητικές επιστολές της τράπεζας.
Το 2018, η τράπεζα Αττικής, εν όψει των stress tests, την υιοθέτηση των IFRs 9, την εφαρμογή της Βασιλείας ΙΙΙ και την αποπληρωμή της κρατικής ενίσχυσης, ανακοίνωσε νέα αύξηση μετοχικού κεφαλαίου στα 0,30 ευρώ. Στην ίδια τιμή είχε γίνει και η προηγούμενη αύξηση του 2015, όμως η νέα έγινε αφού είχε προηγηθεί ένα υπέρμετρο reverse split, σε μια προσπάθεια να διασκεδαστεί η εικόνα της πλήρους αποτυχίας του προηγούμενου εγχειρήματος.
Τότε είχαν αναδυθεί πολλά εύλογα ερωτήματα. Θα συμμετείχε πάλι ο ΕΦΚΑ; Το ΤΣΜΕΔΕ; Το ΤΑΠΙΛΤΑΤ; Η ΕΥΔΑΠ; Ο Αερολιμένας Αθηνών; Θα πετούσαν και πάλι τα κεφάλαια τους στον Πίθο των Δαναΐδων, ακολουθώντας κυβερνητικές εντολές; Παράλληλα είχαν διαφανεί ως εναλλακτικές επιλογές η απορρόφηση της Τράπεζας Αττικής από την Εθνική Τράπεζα και η δημιουργία ενός ισχυρού κρατικού τραπεζικού πυλώνα, που ήταν το όραμα του αντιπροέδρου της κυβέρνησης.
Ζημιές 800 εκατ. ευρώ
Η αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της Τράπεζας Αττικής έκλεισε χωρίς ουσιαστικά να έχει ολοκληρωθεί. Το ταμείο των μηχανικών εξακολουθεί να εμφανίζει ζημιές 800 εκατ. ευρώ από τη συμμετοχή του στο μετοχικό κεφάλαιο της τράπεζας και δεν διακρίνεται αχτίδα φωτός στο τούνελ. Η προγραμματισμένη αύξηση ήταν ύψους 198 εκατ. ευρώ. Καλύφθηκε κατά 89 εκατ. ευρώ, από τα οποία ο ΕΦΚΑ κάλυψε τα 70 εκατ. ευρώ, εξαντλώντας το σχετικό κονδύλι που προέκυψε από τις υπουργικές αποφάσεις.
Το παράδοξο είναι πως η αύξηση μετοχικού κεφαλαίου έγινε με στόχο τη δήθεν ιδιωτικοποίηση της τράπεζας, με υποχώρηση της συμμετοχής του ΕΦΚΑ από το 50%+ στο 33% και την είσοδο νέων ιδιωτών, θεσμικών και στρατηγικών επενδυτών στη μετοχική βάση της τράπεζας.
Όλοι οι εχέφρονες των αγορών γνώριζαν από την πρώτη στιγμή πως η συμμετοχή ξένων επενδυτών ήταν αδύνατη, καθώς το μέγεθος της τράπεζας, οι αμαρτίες του παρελθόντος και του παρόντος, το ύψος των μη εξυπηρετούμενων δανείων, η διάρθρωση του ενεργητικού της, μαζί με τον κρατικό εναγκαλισμό της διοίκησης της τράπεζας, λειτουργούσαν και λειτουργούν αποτρεπτικά. Το μόνο πραγματικό ενδιαφέρον εμφανίστηκε για την αγορά των υπό πώληση χαρτοφυλακίου δανείων, από εξειδικευμένα funds.
Το αποτέλεσμα της αύξησης μετοχικού κεφαλαίου, με τη συμμετοχή μόνον του ΕΦΚΑ και την παντελή απουσία άλλων σημαντικών επενδυτικών σχημάτων, οδήγησε σε μια πιο βαθιά κρατικοποίηση της τράπεζας, καθώς η συμμετοχή του ΕΦΚΑ ανέρχεται πλέον στο 64%.
Προφανώς ένα τόσο μεγάλο ποσοστό δεν θα μπορούσε να ελέγχεται από τη διοίκηση του ΕΦΚΑ, καθώς η τρόικα είχε μεριμνήσει ώστε το ποσοστό αυτό να περάσει στον έλεγχο του Ταμείου Χρηματοδοτικής Στήριξης, αφήνοντας τα δικαιώματα ψήφου του 33% μόνο στον ΕΦΚΑ. Και αυτό για να εξασφαλίζεται η λειτουργία της Τράπεζας Αττικής με αυστηρά κριτήρια, σύμφωνα με τον τρόπο που λειτουργούν πλέον και οι συστημικές τράπεζες, χωρίς βοσκοτόπια, εγγυητικές επιστολές βασισμένες σε δανεικά κεφάλαια και βαλτωμένες πιστώσεις. Όλα καλά λοιπόν; Φυσικά και όχι.
Ο κρατισμός νίκησε και η επιθυμία της κυβέρνησης να έχει τη δική της τράπεζα οδήγησε σε υπουργική απόφαση που μετέφερε το υπερβάλλον 29% των δικαιωμάτων ψήφου από το ΕΦΚΑ στο νέο ΤΣΜΕΔΕ. Δηλαδή, με μια υπουργική απόφαση άλλαξε η μετοχική σύνθεση της τράπεζας. Κι ενώ το γεγονός αυτό δεν ξύπνησε την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς από τον μακάριο ύπνο στον οποίο βρίσκεται από το 2015 μέχρι σήμερα, η DG Comp ξεσκονίζει ακόμα τους όρους της αύξησης μετοχικού κεφαλαίου.
Ειδικοί Όροι
Παρ' όλα αυτά, η τράπεζα συνεχίζει να στηρίζει χρηματοδοτικά τον γνωστό κατασκευαστικό όμιλο, μη μειώνοντας το μη εξυπηρετούμενο άνοιγμα των 90 εκατ. ευρώ, προσφέροντας ειδικούς όρους στις προσημειώσεις που δέχεται έναντι των δανειοδοτήσεων και κρατώντας κλειστά τα μάτια απέναντι σε αναγγελίες του συστήματος «Τειρεσίας», όπως αποκαλύφθηκε τις τελευταίες ημέρες.
Ήδη οι υποχρεώσεις του ομίλου Καλογρίτσα ανέρχονται σε 120 εκατ. ευρώ, με τις εκτιμήσεις για το μη καλυμμένο με εγγυήσεις μέρος των χρηματοδοτήσεων να υπερβαίνουν τα 90 εκατ. ευρώ. Σύμφωνα με δημοσιεύματα και έγγραφα που έχουν κυκλοφορήσει, οι προσημειώσεις των ακινήτων του κατασκευαστικού ομίλου γίνονται σε τιμές υψηλότερες της εμπορικής αξίας τους, καθώς τα ακίνητα είναι προνομιούχα και έχουν «ειδική αξία». Θα πρέπει εδώ να σημειωθεί πως οι κατασκευαστικές εταιρείες του ομίλου κηρύσσονται έκπτωτες από τις περισσότερες δημοπρασίες στις οποίες συμμετέχουν.
Το ζήτημα είναι πολύ πιο σημαντικό από το αν η Τράπεζα Αττικής θα υποστηρίζει τον κυβερνητικό κατασκευαστή και από το αν η Τράπεζα Αττικής θα γίνει η νέα μεγάλη κρατική τράπεζα ανάπτυξης που ονειρεύεται η κυβέρνηση. Το ζήτημα είναι πως χάνονται τα κεφάλαια των ασφαλιστικών ταμείων και των κρατικών οργανισμών, δηλαδή τα χρήματα των φορολογουμένων, που ενάντια σε κάθε λογική σκέψη διοχετεύτηκαν στον μηχανισμό άσκησης ρουσφετιών και φιλικών παροχών.
Η κυβέρνηση εξακολουθεί να καλλιεργεί την ιδέα της δημιουργίας ενός «παράλληλου τραπεζικού συστήματος», με όχημα την Τράπεζα Αττικής. Όπως συνεχίζει να υποστηρίζει ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, Γιάννης Δραγασάκης, «το παράλληλο ή συμπληρωματικό χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι ένα γενικότερο ζήτημα. Δεν είναι απλώς μια δική μου ιδέα, αλλά μια πραγματικότητα σε όλη την Ευρώπη. Σε όλες τις χώρες, πέρα από τις συστημικές τράπεζες, υπάρχουν και λειτουργούν και μη συστημικές.
Και πέρα από τα κλασικά, παραδοσιακά, τραπεζικά ιδρύματα, που γνωρίζαμε έως τώρα, αναπτύσσονται και νέα χρηματοδοτικά σχήματα, διότι υπάρχουν συγκεκριμένες ανάγκες χρηματοδότησης, οι οποίες πρέπει να καλυφθούν». Παρότι αυτά που υποστηρίζει ο αντιπρόεδρος περιέχουν ψήγματα αλήθειας, πουθενά στην Ευρώπη το τραπεζικό σύστημα δεν αποτελεί ούτε εργαλείο άσκησης της κυβερνητικής πολιτικής ούτε μέσο εφαρμογής της ψηφοθηρικών «λαϊκίστικων» προεκλογικών στρατηγικών.
Οι σκηνές «street fight» ανάμεσα στον πρόεδρο και τον διευθύνοντα σύμβουλο, που έλαβαν χώρα προ καιρού στα γραφεία της διοίκησης της τράπεζας στην οδό Ομήρου, ήρθαν να επαληθεύσουν πως τίποτα δεν λειτουργεί σωστά σε αυτό το μη συστημικό τραπεζικό ίδρυμα. Η πιθανολογούμενη εκπαραθύρωση του ενός εκ των δύο είναι σίγουρο πως θα πυροδοτήσει νέο κύμα αποκαλύψεων.
* Ο κ. Κωνσταντίνος Χαροκόπος είναι οικονομικός αναλυτής, με ειδίκευση στο σχεδιασμό σύνθετων επενδυτικών στρατηγικών
Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο Παρασκευής 1 Φεβρουαρίου
