Μεγάλη αύξηση σε κρούσματα και νοσηλείες σε παιδιά και εφήβους έχει προκαλέσει το τέταρτο πανδημικό κύμα με την υπερμεταδοτική μετάλλαξη Δέλτα να βρίσκει πρόσφορο έδαφος στον παιδικό πληθυσμό που σε μεγάλο ποσοστό παραμένει μη εμβολιασμένος, με το 80% των εφήβων 15-17 ετών και το 90% των παιδιών 12-14 ετών να μην έχει ακόμα εμβολιαστεί για τον κορονοϊό. Μετά τη διαπίστωση από την Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών ότι από το Μάιο του 2021 έως τον Αύγουστο του 2021 τα κρούσματα στα παιδιά έχουν τριπλασιαστεί, με μία πλέον στις πέντε διαγνώσεις να αφορούν ανήλικους, κορυφώνεται η αγωνία των ειδικών για ενδεχόμενη εκτίναξη των κρουσμάτων στους μαθητές με το άνοιγμα των σχολείων.
Για τις αυξήσεις στις νοσηλείες και τις διασωληνώσεις, τις post covid επιπτώσεις στα παιδιά τους κινδύνους από μια νέα εφαρμογή περιοριστικών μέτρων και την αναγκαιότητα του covid εμβολιασμού στα παιδιά, μιλά η Άρτεμις Τσίτσικα, αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παιδιατρικής-Εφηβικής Ιατρικής ΕΚΠΑ, επιστημονική Υπεύθυνη της Μονάδας Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.) στη Β΄ Παιδιατρική Κλινική ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο Παίδων «Π & Α Κυριακού» και Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής.
Συνέντευξη στην Αλεξία Σβώλου
- Τι δείχνουν τα στοιχεία των νοσηλειών στα Νοσοκομεία Παίδων της Αθήνας; Έχουν αυξηθεί και σε τι κατάσταση είναι τα παιδιά, πόσα νοσηλεύονται και πόσα διασωληνώθηκαν;
Το τελευταίο διάστημα, με την επικράτηση της παραλλαγής Δέλτα του κορονοϊού, είδαμε τα κρούσματα στις μικρές ηλικίες να αυξάνονται ραγδαία και στη χώρα μας. Ενδεικτικό είναι ότι το διάστημα Ιουλίου-Αυγούστου 2021, μέσα σε δύο μόνο μήνες είχαμε σύμφωνα με τις ημερήσιες εκθέσεις επιδημιολογικής επιτήρησης του ΕΟΔΥ περισσότερα από 30.000 κρούσματα σε ηλικίες 0-17 ετών, όσα περίπου είχαμε από την αρχή της πανδημίας τον Μάρτιο του 2020 μέχρι το τέλος Ιουνίου. Για το διάστημα Ιουλίου - Αυγούστου τα κρούσματα σε ηλικίες 0-17 ετών αποτέλεσαν το 20% των νέων κρούσματων, ενώ το προηγούμενο διάστημα τα κρούσματα στις μικρές ηλικίες ήταν το 10% των συνολικών κρουσμάτων. Βλέπουμε λοιπόν ότι και στην Ελλάδα, όπως παρατηρείται και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες και τις ΗΠΑ, πλέον η πανδημία επηρεάζει σημαντικά και τα παιδιά.
Συνολικά από το Φεβρουάριο του 2020 έως τον Αύγουστο του 2021 έχουν νοσήσει στη χώρα μας 62.295 παιδιά εκ των οποίων τα 1.362 χρειάστηκε να νοσηλευτούν. Μόνο τον περασμένο Ιούλιο καταγράφηκαν στην Ελλάδα 12.143 κρούσματα κορονοϊού σε παιδιά και τα 163 χρειάστηκαν νοσηλεία ενώ τον Αύγουστο – τον μήνα της μεγάλης επέλασης της μετάλλαξης Δέλτα καταγράφηκαν 14.436 κρούσματα σε παιδιά και 180 μικροί ασθενείς χρειάστηκαν νοσηλεία.
Όσο αυξάνονται τα κρούσματα αυξάνονται οι νοσηλείες και συνολικά στο δίμηνο Ιουλίου Αυγούστου χρειάστηκαν νοσηλεία περισσότερα από 300 παιδιά.
Τις τελευταίες εβδομάδες στην Ελλάδα διασωληνώθηκαν τρία νεογνά και τέσσερα παιδιά.
Ευτυχώς τα παιδιά εξακολουθούν να μη νοσούν βαριά και είναι πολύ μικρό το ποσοστό παιδιών που διασωληνώνεται. Όσο όμως αυξάνονται τα κρούσματα είναι πιθανό να έχουμε και παιδιά που θα διασωληνώνονται και θα κινδυνεύει η ζωή τους. Από την αρχή της πανδημίας στη χώρα μας έχουν χάσει τη ζωή τους από τη νόσο COVID-19 τρία παιδιά 0-17 ετών.
Ας μην ξεχνάμε ότι υπάρχει και το πολυοργανικό φλεγμονώδες σύνδρομο, μια πολύ σοβαρή κατάσταση που παρατηρείται σε παιδιά 2-6 εβδομάδες μετά τη μόλυνση με τον SARS-CoV-2 και αυτά τα παιδιά έχουν πολύ υψηλή πιθανότητα να χρειαστούν νοσηλεία στη ΜΕΘ.
- Τι μας ανησυχεί σε αυτή τη φάση της πανδημίας σε σχέση με τα παιδιά; Πώς τα «χτυπά» ο κορονοϊός;
Τα παιδιά εξακολουθούν να περνούν τη νόσο πιο ελαφριά από τους ενήλικες. Είναι σαφώς μικρότερο το ποσοστό των παιδιών που χρειάζεται νοσηλεία και ακόμα μικρότερο το ποσοστό των παιδιών που θα νοσήσουν βαριά και θα χρειαστούν διασωλήνωση. Αυτό που μας ανησυχεί είναι η υψηλή μεταδοτικότητα της παραλλαγής Δέλτα, που μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα μια ακόμα μεγαλύτερη αύξηση των κρουσμάτων στα παιδιά. Παρότι το ποσοστό των παιδιών που νοσεί σοβαρά είναι μικρό, όταν έχουμε χιλιάδες κρούσματα, ο απόλυτος αριθμός των παιδιών που θα χρειαστεί νοσηλεία ή ακόμα και διασωλήνωση θα είναι υπολογίσιμος. Αντίστοιχα μας ανησυχούν οι μακροχρόνιες επιπλοκές της νόσου και το σύνδρομο long COVID, που δυστυχώς εμφανίζονται και σε παιδιά και εφήβους. Ένα σημαντικό ποσοστό των παιδιών που μόλυνονται με τον ιό, ακόμα και ασυμπτωματικά, σύμφωνα με προκαταρκτικά δημοσιευμένα στοιχεία από την Ιταλία, εμφανίζουν μακροχρόνια συμπτώματα, όπως κόπωση, αϋπνία, μυαλγίες, αρθραλγίες για τουλάχιστον 60 μέρες μετά.
Είμαστε πολύ τυχεροί που έχουμε στα χέρια μας αποτελεσματικά και ασφαλή εμβόλια για τη νόσο αυτή και μπορούμε να εμβολιάσουμε τα μεγαλύτερα παιδιά και εφήβους 12-17 ετών. Οι κλινικές δοκιμές σε μικρότερες ηλικίες βρίσκονται σε εξέλιξη και ελπίζουμε μέσα στο φθινόπωρο να δοθεί έγκριση και για μικρότερα παιδιά. Η εμπειρία από τη χρήση του mRNA εμβολίου των Pfizer BioNTech μετά από τη χορήγηση 10 εκατομμυρίων δόσεων στην Αμερική, όπου το 25% των εφήβων έχει ήδη εμβολιαστεί και περισσότερων από 3 εκατομμύρια δόσεων στην Ευρώπη σε παιδιά κάτω των 18 ετών μας επιβεβαιώνει το προφίλ ασφάλειας του εμβολίου. Κάποια σπάνια περιστατικά μυοπερικαρδίτιδας που έχουν καταγραφεί μετά τον εμβολιασμό κυρίως σε αγόρια και νεαρούς άνδρες είναι ήπια και αυτοπεριοριζόμενα και δεν μας ανησυχούν. Οι επιπλοκές του ίδιου του ιού όπως το πολυοργανικό φλεγμονώδες σύνδρομο (MIS-C) είναι πολύ πιο συχνές και σοβαρές και γι' αυτό καλούμε όλους τους γονείς εφήβων να συζητήσουν με την/τον παιδιάτρό τους τις ανησυχίες και τους ενδοιασμούς τους και να εμβολιάσουν τα παιδιά τους πριν την έναρξη της σχολικής χρονιάς. Ας ευχηθούμε να μην εισαχθούν άλλα παιδιά στο νοσοκομείο, από μια νόσο που μπορεί να προληφθεί με τον εμβολιασμό.
- Πώς θα επιδράσει πάνω στα παιδιά άλλη μια χρονιά τηλεκπαίδευσης; Τι θα σημαίνει αυτό για την ψυχοκοινωνική τους υγεία;
Οι σημαντικές επιπτώσεις και η εξάντληση των παιδιών μετά τις περιόδους καραντίνας, δεν αφήνουν περιθώρια επιλογής άλλης χρονιάς με κλειστά σχολεία. Έχουμε επανειλημμένως αναφερθεί στο καταθλιπτικό συναίσθημα, την παραίτηση, τον διαδικτυακό εθισμό και τις εκφράσεις βίας που αυξήθηκαν σημαντικά στους εφήβους, καθώς και τις εκρήξεις θυμού, τις φοβίες και την αναπτυξιολογική παλλινδρόμηση παιδιών μικρότερης ηλικίας. Δημοσιεύσεις της ομάδας μας αναδεικνύουν σημαντικές επιπτώσεις και στη σωματική υγεία των παιδιών, καθώς και επιβάρυνση των παιδιών με χρόνια νοσήματα και ειδικές αναπτυξιακές διαταραχές. Οι κοινωνικοοικονομικές ανισότητες ενισχύθηκαν με ιδιαίτερες επιπτώσεις στα παιδιά πρόσφυγες και τα παιδιά οικογενειών χαμηλού εισοδήματος. Μαθησιακά διαπιστώθηκαν πτώση της σχολικής επίδοσης, ιδιαίτερη δυσκολία στα θετικής κατεύθυνσης μαθήματα και εμπέδωση του ενός τρίτου της διδακτέας ύλης. Παιδιά με προηγούμενες χαμηλές επιδόσεις απομακρύνθηκαν από τη σχολική διαδικασία και εκδήλωσαν σχολική άρνηση.
Συγκεκριμένα, οι συμπεριφορές διαδικτυακής εξάρτησης έφτασαν το 62.7% στον εφηβικό πληθυσμό, έναντι 40% προ καραντίνας, με περίπου 20% να εκδηλώνουν σοβαρή παραίτηση από καθημερινές υποχρεώσεις και δραστηριότητες. Στα παιδιά αυτά παρατηρήθηκε σημαντική συσχέτιση με διατροφικές παρεκτροπές, υπερβαρότητα, έλλειμμα φυσικής άσκησης και επιβάρυνση της σωματικής τους υγείας, καθώς και με αναστροφή του ωραρίου του ύπνου, άγχος, καταθλιπτικό συναίσθημα και απόσυρση (στατιστικά σημαντικά ευρήματα). Τα αγόρια ασχολούνται κυρίως με παιχνίδια-gaming και εκδηλώνουν θυμό, βίαιες συμπεριφορές και επιθετικότητα, ενώ τα κορίτσια επιδίδονται σε υπερβολική χρήση των κοινωνικών δικτύων με εκφράσεις εσωτερίκευσης και απόσυρσης, χαμηλής αυτοεκτίμησης και καταθλιπτικού συναισθήματος που μπορεί να φτάσει και το 40% (έναντι του 20% προ covid-19). O αυτοτραυματισμός (cutting) παρουσιάζει επίσης αυξητική τάση στα κορίτσια και φτάνει το 10% (έναντι 3-5% προ covid).
Ο διαδικτυακός εκφοβισμός και η ρητορική του μίσους καταγράφηκαν στο 50% (έναντι του 30% προ covid) και παρατηρήθηκαν απειλητικά, προσβλητικά μηνύματα, αποκλεισμός από ομάδες, αυθαίρετη χρήση προσωπικών δεδομένων και φωτογραφιών και ακραίες επιθέσεις βίας/στιγματισμός ομάδων (π.χ. ασιατικής καταγωγής, επαγγέλματα που σχετίζονται με την covid λοίμωξη, ασθενείς ή οικογένειες με ασθενή covid, ηλικιακές ομάδες με ευαλωτότητα, άτομα με αναπηρία, διαφορετικότητα κλπ).
- Με ποιον τρόπο μπορεί να αποφευχθεί η τηλεκπαίδευση; Πώς μπορούν να προστατευτούν τα παιδιά;
Είναι βασικό να κάνουμε ο καθένας και όλοι μαζί το καλύτερο δυνατό για να μη στερηθούν τα παιδιά τη σχολική τους καθημερινότητα, τη μάθηση, το παιχνίδι και την κοινωνική ζωή. Οι επιπτώσεις στα παιδιά και τους εφήβους είναι σημαντικές και μετρήσιμες, και θα μας απασχολούν για αρκετό χρόνο ακόμη, δεδομένου ότι αποτελούν ευάλωτη ομάδα υπό ανάπτυξη και οι μεταβολές του άμεσου περιβάλλοντός τους επιδρούν στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους και παγιώνουν συνήθειες και συμπεριφορές που θα καθορίσουν την ποιότητα ζωής τους στο παρόν, αλλά και ως μελλοντικοί ενήλικες.
Ο εμβολιασμός παιδιών, εφήβων και εκπαιδευτικών, η τήρηση των βασικών μέτρων, η θετική οικολογία του σχολικού περιβάλλοντος και οι μέθοδοι κοινωνικής συναισθηματικής ενδυνάμωσης προκειμένου να ενισχυθεί η ψυχική ανθεκτικότητα αποτελούν λύσεις που θα συμβάλλουν σε μια δημιουργική και δια ζώσης σχολική χρονιά.
