Η φετινή Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Κλίμα (COP28) ολοκληρώθηκε με μια νέα ιστορική συμφωνία. Για πρώτη φορά, αναδεικνύεται ο ρόλος των εκπομπών ορυκτών καυσίμων στην άνοδο της θερμοκρασίας και ορίζεται ένας οδικός χάρτης για τη μείωση της χρήσης πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα. Ωστόσο, αν και χαιρετήθηκε ευρέως, πολλά κράτη δήλωσαν τη δυσαρέσκειά τους για την έλλειψη ρητής διατύπωσης υπέρ της κατάργησης των ορυκτών καυσίμων.
Πρόκειται για «ιστορική απόφαση για να επιταχυνθεί η κλιματική δράση», δήλωσε ο Σούλταν αλ Τζάμπερ, ο πρόεδρος της διάσκεψης αυτής του ΟΗΕ, ενώ σύμφωνα με τον ΟΗΕ, πρόκειται για το μεγαλύτερο βήμα προόδου μετά τη συμφωνία του Παρισιού του 2015 για το κλίμα.
Όμως αναλυτές και ειδικοί, ήδη προειδοποιούν πως τα μέτρα που αποφασίστηκαν δεν θα είναι αρκετά για να συγκρατήσουν την αυξητική τάση της μέσης πλανητικής θερμοκρασίας κάτω από τον 1,5 βαθμό Κελσίου, καθώς η κλιματική κρίση οξύνεται και η παραγωγή ορυκτών καυσίμων συνεχίζει να αυξάνεται.
Η συμφωνία ήρθε έπειτα από ημέρες τεταμένων διαπραγματεύσεων, ιδίως για το θέμα των ορυκτών καυσίμων, το οποίο προκάλεσε και την παράταση της διάσκεψης ώστε να βρεθεί κοινό έδαφος μεταξύ των χωρών μελών.
Η συμφωνία που σηματοδοτεί το τέλος των ορυκτών καυσίμων είναι η μεγάλη επιτυχία της φετινής Συνόδου
Η συμφωνία δεν είναι ένα νομικά δεσμευτικό έγγραφο, αλλά δείχνει την πορεία που θα ήταν καλό να ακολουθήσουν οι χώρες σε σχέση με την κλιματική αλλαγή. Ένα από τα βασικά σημεία του κειμένου τονίζει ότι οι χώρες θα «συμβάλουν [...] στη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στα ενεργειακά συστήματα με δίκαιο, τακτικό και ισότιμο τρόπο». Είναι η πρώτη φορά που γίνεται σαφής αναφορά στο μέλλον όλων των ορυκτών καυσίμων (άνθρακας, πετρέλαιο και φυσικό αέριο) σε κείμενο της COP.
Αυτό είναι σημαντικά ισχυρότερο από τη διατύπωση που χρησιμοποιήθηκε στις αποφάσεις των προηγούμενων ετών, οι οποίες ζητούσαν απλώς τη μείωση της χρήσης του άνθρακα, και δεν ζητούσαν καθόλου μειώσεις στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Ωστόσο, δεν περιλαμβάνει καμία διατύπωση για τη «σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων» - κάτι που ήθελαν πολλές κυβερνήσεις.
Ο απεσταλμένος των ΗΠΑ για το Κλίμα Τζον Κέρι χαιρέτισε τη συμφωνία που εξασφαλίστηκε στην COP28, λέγοντας ότι σε αυτή βλέπει «έναν λόγο για αισιοδοξία» σε ένα κόσμο που συγκλονίζεται από πολέμους.
«Το μήνυμα που εκπέμπει αυτή η COP είναι: Απομακρυνόμαστε από τα ορυκτά καύσιμα. Δεν γυρίζουμε πίσω», δήλωσε ο Κέρι στους δημοσιογράφους.
Το αποτέλεσμα αυτό δεν ήρθε εύκολα. Πολλές χώρες ζητούσαν τη "σταδιακή κατάργηση" - ή την ενδεχόμενη εξάλειψη - των ορυκτών καυσίμων, ενώ άλλες προτιμούσαν απλώς να μειώσουν τη χρήση των καυσίμων που επιδεινώνουν την υπερθέρμανση του πλανήτη, αναφέρει η αμερικάνικη The Hill.
Τελικά, η διατύπωση στην οποία κατέληξαν είναι διφορούμενη - δεν είναι απολύτως σαφές αν η "απομάκρυνση" σημαίνει την πλήρη ή μερική απομάκρυνση από τα καύσιμα, προσθέτει.
Τα κράτη μέλη ήταν ωστόσο σαφέστατα ως προς τη μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές. Συμφώνησαν να τριπλασιάσουν την ικανότητα παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές έως το 2030 - μια κίνηση που σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (ΔΟΕ) είναι ζωτικής σημασίας για την εξασφάλιση ενός ασφαλούς κλίματος - και να διπλασιάσουν την ενεργειακή απόδοση.
Επί 30 χρόνια, οι παγκόσμιες συζητήσεις για το κλίμα δεν είχαν έρθει αντιμέτωπες με τη συνειδητοποίηση ότι «τα ορυκτά καύσιμα ήταν η αιτία της κλιματικής έκτακτης ανάγκης», δήλωσε η Τζιν Σου, διευθυντής ενεργειακής δικαιοσύνης στο Κέντρο για τη Βιολογική Ποικιλότητα.
Η «μεγάλη νίκη της διαδικασίας» της φετινής COP είναι ότι οι διαπραγματευτές έχουν επιτέλους μια συμφωνία «που σηματοδοτεί ότι η εποχή των ορυκτών καυσίμων πρέπει κάποια στιγμή να τελειώσει», πρόσθεσε.
Αυτό που προβλέπει η συμφωνία δεν είναι αρκετό, λένε νησιωτικά κράτη, αναπτυσσόμενες χώρες και ακτιβιστές
Η συμμαχία μικρών νησιωτικών κρατών (Aosis), τα οποία απειλούνται ιδιαίτερα από την κλιματική αλλαγή, εξέφρασε επιφυλάξεις και ανησυχίες μετά την υιοθέτηση του κειμένου, το οποίο έκρινε ανεπαρκές.
«Προχωρήσαμε ένα βήμα σε σχέση με την υπάρχουσα κατάσταση, αλλά αυτό που έχουμε πραγματικά ανάγκη είναι μια εκθετική αλλαγή», δήλωσε η Αν Ράσμουσεν, η εκπρόσωπος των νησιών Σαμόα, που προεδρεύουν της Aosis, η οποία χειροκροτήθηκε μετά τη δήλωση αυτή από ευρωπαϊκές και άλλες αντιπροσωπείες.
Είπε επίσης ότι μια ομάδα νησιωτικών κρατών δεν ήταν καν στην αίθουσα όταν εγκρίθηκε η απόφαση. «Είμαστε λίγο μπερδεμένοι για το τι συνέβη. Φαίνεται ότι μόλις ανακοινώσατε τις αποφάσεις και τα μικρά νησιωτικά αναπτυσσόμενα κράτη δεν ήταν στην αίθουσα», δήλωσε η Ράσμουσεν.
Κάποιες πρόσθετες επικρίσεις προήλθαν από την αποτυχία να διασφαλιστεί μια ρητή δέσμευση για την εξάλειψη των ορυκτών καυσίμων - σε αντίθεση με την απλή απομάκρυνση από αυτά - καθώς και από τα κενά που οι επικριτές θεωρούν ότι υπάρχουν στο κείμενο.
Η Τζιν Σου επεσήμανε τη διατύπωση της πρόσκλησης για μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα ιδιαίτερα στα «ενεργειακά συστήματα», αφήνοντας ανοιχτές άλλες χρήσεις, όπως τα πλαστικά και «άλλες μη ενεργειακές μορφές ορυκτών καυσίμων».
Επισήμανε επίσης τη διατύπωση στην απόφαση που «αναγνωρίζει ότι τα μεταβατικά καύσιμα μπορούν να διαδραματίσουν ρόλο στη διευκόλυνση της ενεργειακής μετάβασης», σημειώνοντας ότι πολλές χώρες θεωρούν ότι το φυσικό αέριο - που εκπέμπει αέρια θερμοκηπίου - εμπίπτει σε αυτή την κατηγορία.
Η στήριξη του φυσικού αερίου - και η έλλειψη ρητής οικονομικής στήριξης των αναπτυσσόμενων χωρών στη συμφωνία - είναι ένα ιδιαίτερα σκληρό πλήγμα για τις αφρικανικές χώρες, πολλές από τις οποίες ήταν υπέρ της σταδιακής κατάργησης των ορυκτών καυσίμων, αλλά δεν μπορούν να φτάσουν εκεί χωρίς σημαντικές προκαταρκτικές επενδύσεις, δήλωσε ο Collin Rees της Oil Change International.
Οι ανεπτυγμένες χώρες οφείλουν «να πρωτοστατήσουν» στην παγκόσμια ενεργειακή μετάβαση και να «προσφέρουν χωρίς καθυστέρηση» οικονομική και τεχνική ενίσχυση γι'αυτήν στις αναπτυσσόμενες χώρες, ανέφερε η Κίνα, ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς εκπομπών, μαζί με τις ΗΠΑ.
Το κείμενο δεν είναι δεσμευτικό, επιτρέποντας σε κάθε κράτος να αναλάβει δράση
Ενώ το κείμενο καλεί σε μετάβαση μακριά από τα ορυκτά καύσιμα, η συμφωνία βασίζεται στις κυβερνήσεις των μελών να αναλάβουν συγκεκριμένη δράση για την επίτευξη του στόχου.
Ο Nathan Hultman, ο οποίος στο παρελθόν εργάστηκε για διεθνή θέματα κλίματος για την κυβέρνηση Μπάιντεν, αναγνώρισε ότι η ευθύνη ανήκει πλέον στις εθνικές κυβερνήσεις.
Το 2022, το έκτο θερμότερο έτος στην ιστορία, οι κυβερνήσεις του κόσμου δαπάνησαν για πρώτη φορά πάνω από 1 τρισεκατομμύριο δολάρια για επιδοτήσεις στη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων, σύμφωνα με τον ΙΕΑ, αναφέρει η The Hill.
Προκλήσεις για τις ΗΠΑ
Ενώ οι ΗΠΑ έχουν ψηφίσει σημαντική νομοθεσία για το κλίμα και έχουν λάβει ρυθμιστικά μέτρα για τον περιορισμό των αερίων του θερμοκηπίου υπό την κυβέρνηση Μπάιντεν, οι στόχοι που θέτει η συμφωνία μπορεί να σημαίνουν ακόμη μεγαλύτερη προσπάθεια από έναν από τους μεγαλύτερους παραγωγούς εκπομπών αερίων.
Ο Μπάιντεν, σε γραπτή δήλωσή του, χαιρέτησε τη συμφωνία, και ιδίως την έκκλησή της για μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα, ως «ιστορικό ορόσημο».
"Παρόλο που έχουμε ακόμη σημαντική δουλειά μπροστά μας για να διατηρήσουμε τον στόχο του 1,5 βαθμού Κελσίου σε απόσταση αναπνοής, το σημερινό αποτέλεσμα μας φέρνει ένα σημαντικό βήμα πιο κοντά", ανέφερε σε γραπτή δήλωσή του.
Ο απεσταλμένος των ΗΠΑ για το κλίμα, Τζον Κέρι, επαίνεσε τις ΗΠΑ για την «πρωτοπορία στο εσωτερικό μέτωπο» μέσω του νόμου για τη μείωση του πληθωρισμού του 2022 (IRA) που υπέγραψε η κυβέρνηση Μπάιντεν και του δικομματικού νόμου για τις υποδομές του 2021. Ο IRA είναι ένα σημαντικό νομοσχέδιο για το κλίμα με σημαντικές επιδοτήσεις για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, το οποίο υποστηρίχθηκε μόνο από τους Δημοκρατικούς. Επεσήμανε επίσης ότι τα δισεκατομμύρια δολάρια των ΗΠΑ θα χρηματοδοτηθούν για τη μείωση των εκπομπών και την ενίσχυση της καθαρής ενέργειας στο εσωτερικό και στο εξωτερικό.
Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά εμπόδια για να την ενσωμάτωση περισσότερων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο αμερικάνικο δίκτυο.
Και ενώ η χώρα έχει λάβει μέτρα που αποσκοπούν στη μείωση της δικής της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, οι γεωτρήσεις στις ΗΠΑ βρίσκονται σήμερα σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, ενώ η χώρα έχει λάβει αποφάσεις που αναμένεται να επεκτείνουν τη χρήση των καυσίμων σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ωστόσο, αναφέρεται, στο πλαίσιο της COP, η πρόοδος όσον αφορά τους εθνικούς κλιματικούς στόχους επικεντρώνεται στις εκπομπές που συμβαίνουν άμεσα σε μια συγκεκριμένη χώρα - και όχι σε εκπομπές που προέρχονται από το πετρέλαιο που παράγεται σε μια χώρα και χρησιμοποιείται σε μια άλλη.
Εξαιτίας αυτού, δήλωσε ο Χούλτμαν, «δεν υπάρχει σύγκρουση μεταξύ του να έχουμε βαθύτατους στόχους μείωσης των εκπομπών στις ΗΠΑ και να τους επιτύχουμε», ενώ παράλληλα συνεχίζουμε να παράγουμε πετρέλαιο και φυσικό αέριο για εξαγωγή.
Πρόσθεσε ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει κάποια στιγμή να αντιμετωπίσουν τη δική τους παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου. Ωστόσο, η χώρα θα δυσκολευτεί να το κάνει, λόγω της ιδιομορφίας της αμερικανικής βιομηχανίας πετρελαίου και φυσικού αερίου, στην οποία κυριαρχούν οι ιδιωτικές εταιρείες που επιλέγουν αν θα κάνουν ή όχι γεωτρήσεις σε ιδιόκτητες εκτάσεις.
Αυτό είναι που ξεχωρίζει τις ΗΠΑ από χώρες όπως η Ρωσία, η Βραζιλία ή τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, όπου οι δημόσιες πετρελαϊκές εταιρείες ελέγχουν τη βιομηχανία.
Πολλά από αυτά τα ερωτήματα μπορεί να μη βρίσκονται πλέον στο τραπέζι αν οι Ρεπουμπλικάνοι κερδίσουν το 2024, αναφέρει η The Hill, εξηγωντας πως το κόμμα στο σύνολό του ήταν εχθρικό προς τη διαδικασία της COP - και προς τον ευρύτερο στόχο της απομάκρυνσης από τα ορυκτά καύσιμα.
Οι Ρεπουμπλικάνοι έχουν επίσης επανειλημμένα επιχειρήσει να αφαιρέσουν τις φορολογικές χρεώσεις για την πράσινη ενέργεια και να περάσουν ψηφίσματα που καταργούν τους κανονισμούς για το κλίμα.
Ο πρώην πρόεδρος Τραμπ, ο οποίος είναι προς το παρόν ο επικρατέστερος υποψήφιος για τους Ρεπουμπλικάνων το 2024 και ο οποίος απέσυρε τις ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού του 2015 κατά τη διάρκεια της θητείας του στον Λευκό Οίκο, είχε υποσχεθεί ως πρόεδρος να προωθήσει «γεωτρήσεις, γεωτρήσεις, γεωτρήσεις» για ορυκτά καύσιμα.
Πηγή: The Hill
