Εξίμισι χρόνια αφότου η Ισπανία βυθίστηκε στη χειρότερη πολιτική κρίση εδώ και δεκαετίες με την παράνομη απόπειρα απόσχισης της Καταλονίας υπό τις προσταγές του προσεχώς αμνηστευμένου Κάρλες Πουτζδεμόν, οι περιφερειακές εκλογές της Κυριακής ήλθαν να αποτυπώσουν τη φθίνουσα υποστήριξη στο κίνημα υπέρ της ανεξαρτησίας σηματοδοτώντας μείζονα μεταβολή του πολιτικού τοπίου.
Τα αποσχιστικά κόμματα χάνουν για πρώτη φορά εδώ και πάνω από μία δεκαετία την πλειοψηφία στο τοπικό Κοινοβούλιο, με τους κυβερνώντες Σοσιαλιστές να αναδεικνύονται νικητές των εκλογών κατακτώντας 42 έδρες (από 33 το 2021) και το συντηρητικό Λαϊκό Κόμμα (PP) να καταγράφει επίσης εκλογικά κέρδη και να αναδεικνύεται σε τέταρτη πολιτική δύναμη στην Καταλονία με 15 έδρες, ακολουθούμενο από το ακροδεξιό Vox (11 έδρες)
Το σκληροπυρηνικό κόμμα Μαζί για την Καταλονία (Junts) του πρώην προέδρου της περιφέρειας Κάρλες Πουτζδεμόν ήλθε δεύτερο με 35 έδρες, ανακτώντας τη θέση του ως κύρια δύναμη υπέρ της ανεξαρτησίας στην περιοχή, μπροστά από την Καταλανική Ρεπουμπλικανική Αριστερά (ERC), του έτερου και ηπιότερου σχετικά με το Junts κόμματος που είχε στηρίξει τον Σάντσεθ ήδη από την πρώτη πρωθυπουργική θητεία του.
Οι κεντροδεξιοί Ciudadanos έχασαν πλέον ολοκληρωτικά την εκπροσώπησή τους στο τοπικό Κοινοβούλιο, επτά χρόνια αφότου είχαν καταστεί η κύρια πολιτική δύναμη στην Καταλονία για να ακολουθήσουν έκτοτε φθίνουσα πορεία. Ταυτόχρονα, ένα νέο ακροδεξιό κόμμα, η Καταλανική Συμμαχία, κέρδισε δύο έδρες πάνω σε πλατφόρμα υπέρ της αυτονομίας και κατά της μετανάστευσης.
Η νίκη των Σοσιαλιστών είναι ιδιαίτερα σημαντική, και εκτιμάται ότι θα λειτουργήσει θετικά για το κόμμα εν όψει και των επικείμενων ευρωεκλογών, εντούτοις δεν συνοδεύεται από αυτοδυναμία και τις επόμενες εβδομάδες θα ακολουθήσουν σκληρές διαπραγματεύσεις για τη συγκρότηση κυβέρνησης συνασπισμού δίχως να αποκλείεται το ενδεχόμενο νέας προσφυγής στις κάλπες.
Είναι, ωστόσο, γεγονός πως για πρώτη φορά σε πάνω από μία δεκαετία μπορεί να σχηματιστεί κυβέρνηση στην Καταλονία της οποίας δεν θα ηγείται κόμμα υπέρ της ανεξαρτησίας. Έχοντας πραγματοποιήσει ενεργή προεκλογική εκστρατεία στην Καταλονία υπέρ του τοπικού ηγέτη του PSOE Σαλβαδόρ Ίγια, ο Πέδρο Σάντσεθ θα προβάλλει την εκλογική έκβαση ως δικαίωση των πολιτικών του στην Καταλονία.
Οι κάλπες στήθηκαν υπό το φως της άκρως αμφιλεγόμενης συμφωνίας για τη χορήγηση αμνηστίας σε διωκόμενους Καταλανούς αυτονομιστές -του Κάρλες Πουτζδεμόν περιλαμβανομένου- έναντι κοινοβουλευτικής στήριξης των καταλανικών αυτονομιστικών κομμάτων διά της οποίας ο Πέδρο Σάντσεθ εξασφάλισε δεύτερη θητεία στην πρωθυπουργία της Ισπανίας.
Το Λαϊκό Κόμμα (PP) υπό τον Αλμπέρτο Νούνιεθ Φεϊχό απέσπασε μεν τις περισσότερους ψήφους στις πρόωρες βουλευτικές εκλογές του Ιουλίου του 2023, όμως δεν κατόρθωσε να συγκεντρώσει αυτοδυναμία και ταυτόχρονα οι Ισπανοί εμπόδισαν με την ψήφο τους τη δρομολογούμενη σύμπραξη της συντηρητικής παράταξης με το ακροδεξιό Vox. Εν μέσω διαδηλώσεων στην Ισπανία, ο Πέδρο Σάντσεθ έδωσε τα χέρια με τον αυτοεξόριστο Πουτζδεμόν που είχε, εν τω μεταξύ, αναδειχθεί εν μία νυκτί ρυθμιστής του πολιτικού τοπίου.
Στην πρώτη του θητεία, ο ίδιος ο Πέδρο Σάντσεθ είχε επιχειρήσει ανεπιτυχώς να εξασφαλίσει την έκδοση Πουτζδεμόν για να δικαστεί στην Ισπανία. Το 2021, η κυβέρνηση Σάντσεθ υιοθέτησε μια πιο διαλλακτική προσέγγιση προς τους συμμάχους του Πουτζδεμόν που βρίσκονται ακόμη στην Ισπανία, δίνοντας χάρη στους εννέα φυλακισμένους.
Το βασικό ερώτημα σήμερα, σύμφωνα με την Κριστίνα Μονγκ, καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών και Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Σαραγόσα, είναι αν «το πνεύμα» του καταλανικού κινήματος ανεξαρτησίας παραμένει ζωντανό. Τα θετικά εκλογικά αποτελέσματα για τους Σοσιαλιστές στην Καταλονία την Κυριακή μπορεί να καταδεικνύουν ότι το υψηλού ρίσκου στοίχημα Σάντσεθ να χορηγήσει αμνηστία απέδωσε, μειώνοντας τις αποσχιστικές εντάσεις στην περιοχή και συμβάλλοντας στην εξομάλυνση των σχέσεων Ισπανίας-Καταλονίας.
«Γυρίσαμε σελίδα στο κίνημα ανεξαρτησίας του 2017», εκτιμά μιλώντας στους New York Times ο Ινιάσιο Λάγο, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Pompeu Fabra, λέγοντας ότι ακόμη και αν δεν επιτευχθεί συμφωνία και χρειαστεί να επαναληφθούν οι εκλογές, «για πρώτη φορά μετά από χρόνια, τα κόμματα που τάσσονται υπέρ της ανεξαρτησίας δεν έχουν την πλειοψηφία».
Ιστορικά, η υποστήριξη για την ανεξαρτησία της Καταλονίας δεν ξεπερνούσε το 20%, σύμφωνα με το εδρεύων στη Μαδρίτη Βασιλικό Ινστιτούτο Elcano. Αυτό άλλαξε το 2010, αφού η οικονομική κρίση στην Ευρωζώνη και οι πολιτικές λιτότητας που αναγκάστηκε να ακολουθήσει η Ισπανία ενθάρρυναν «λαϊκιστικά μηνύματα περί δημοσιονομικής εξέγερσης» στην Καταλονία. Η απόφαση της βρετανικής κυβέρνησης το 2012 να επιτρέψει το δημοψήφισμα ανεξαρτησίας στη Σκωτία ενίσχυσε επίσης τους αυτονομιστές στην Ισπανία.
Πρόσφατη μελέτη που διεξήχθη από το Κέντρο Ερευνών Γνώμης της περιφερειακής κυβέρνησης καταδεικνύει ότι ένα αυξανόμενο ποσοστό των Καταλανών -51,1% τον Φεβρουάριο έναντι 44,1% τον Μάρτιο του 2019- υποστηρίζει την παραμονή στην Ισπανία. Η υποστήριξη προς την ανεξαρτησία έπεσε στο 42%, από 49% το 2017, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Στατιστικής της καταλανικής κυβέρνησης που επικαλείται επίσης το BBC.
«Η νίκη των Σοσιαλιστών στις καταλανικές εκλογές κλείνει την πόρτα στο αυτονομιστικό κίνημα» γράφει η ισπανική El Pais. Και αυτό αποτυπώθηκε με τρεις διαφορετικούς τρόπους: Για πρώτη φορά, το Καταλανικό Σοσιαλιστικό Κόμμα (PSC) εξασφάλισε νίκη τόσο σε ψήφους όσο και σε έδρες. Συλλογικά, τα κόμματα της ανεξαρτησίας έχασαν την πλειοψηφία που κατείχαν από τότε που το αυτονομιστικό κίνημα, γνωστό ως procès, εκτοξεύτηκε πριν από μία δεκαετία. Και η πολιτική μετατόπιση προς τα δεξιά που παρατηρείται αλλού στην Ευρώπη αντανακλάται και στην Καταλονία, με πολύ ισχυρότερα αποτελέσματα για το κεντροδεξιό Λαϊκό Κόμμα (PP), το ακροδεξιό Vox να κρατάει τη θέση του και ένα νέο ακροδεξιό, υπέρ της ανεξαρτησίας, κόμμα με την ονομασία Καταλανική Συμμαχία να διεκδικεί για πρώτη φορά δύο έδρες στο περιφερειακό κοινοβούλιο.
Μία σύμπραξη για το σχηματισμό κυβέρνησης μεταξύ Σοσιαλιστών και Junts θεωρείται απίθανη. O Σαλβαδόρ Ίγια κάνει λόγο για «νέα εποχή», που όπως επέμεινε, θα είναι «για όλους τους Καταλανούς, ό,τι κι αν σκέφτονται, όποια γλώσσα κι αν μιλούν και από όπου κι αν προέρχονται». Η πρόκληση όμως είναι να εξασφαλίσει τη στήριξη άλλων αριστερών κομμάτων, κυρίως της Καταλανικής Ρεπουμπλικανικής Αριστεράς (ERC), που έπεσε στις 20 από 33 έδρες το 2021. Μία έτερη επιλογή θα ήταν μια σταθερή συμφωνία με το αριστερό Comuns, η οποία θα συμπληρωνόταν από διαπραγματεύσεις με άλλα κόμματα για ψήφο ανοχής και υποστήριξη κατά περίπτωση.
Ο Κάρλες Πουτζδεμόν από πλευράς του, υποδεικνύει ότι θα επιχειρήσει τη συγκρότηση κυβέρνησης (μειοψηφίας) κομμάτων υπέρ της ανεξαρτησίας, και ρίχνει «γέφυρες» στην Καταλανική Ρεπουμπλικανική Αριστερά (ERC), με την οποία οι σχέσεις είχαν διαρραγεί. Έχοντας διεξάγει προεκλογική εκστρατεία από τη νότια Γαλλία, και παρόλο που μία επαναληπτική αναμέτρηση πιθανώς θα τον έβρισκε πίσω στην Ισπανία, ο Πουτζδεμόν ανέφερε ότι νέα προσφυγή στις κάλπες «δεν θα ήταν το καλύτερο για τον καταλανικό λαό».
