Τους κινδύνους που ελλοχεύουν για την Ουκρανία από μία αντεπίθεση που μπορεί τελικά να κριθεί ανεπιτυχής -και ήδη είναι μεγάλη η συζήτηση για το ποια θα είναι ακριβώς τα κριτήρια βάσει των οποίων θα εκδοθεί η σχετική «ετυμηγορία»- έφερε με άκομψο έως ωμό, αλλά αρκετά «διαφωτιστικό», τρόπο η δήλωση που ήλθε προ ημερών από τα χείλη του στενότερου συνεργάτη του γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, και συγκεκριμένα του προσωπάρχη του, Στιάν Γένσεν.
Για ένταξη στο ΝΑΤΟ έναντι αποποίησης κυριαρχίας επί εδαφών που σήμερα παράνομα ρωσοκρατούνται μίλησε ο Στιάν Γένσεν ως πιθανή λύση για τον τερματισμό του πολέμου για να εισπράξει την οργή του Κιέβου. Και παρόλο που στη συνέχεια δημοσίως απολογήθηκε για τα περί εισδοχής στο ΝΑΤΟ με αντάλλαγμα εκχώρηση επικράτειας, επί της ουσίας δεν ανακάλεσε ότι (και) το συγκεκριμένο σενάριο βρίσκεται στο «τραπέζι».
Χαρακτήρισε μεν «λανθασμένη» τη δήλωσή του, αλλά πιο πολύ υπό την έννοια ότι δεν έπρεπε να μιλήσει τόσο απλουστευτικά. «Η σχετική δήλωσή μου ήταν μέρος μίας ευρύτερης συζήτησης για πιθανά μελλοντικά σενάρια στην Ουκρανία και δεν έπρεπε να το πω κατ’ αυτό τον τρόπο. Ήταν λάθος» ανέφερε ο διευθυντής του Γραφείου του Στόλτενμπεργκ. Αλλά δεν έκρυψε ότι πράγματι η Ουκρανία θα μπορούσε εν τέλει να κληθεί να λάβει οδυνηρές και ιστορικές αποφάσεις για την ίδια. Και η παραχώρηση εδαφών είναι ανάμεσά τους.
Εάν έλθει η στιγμή (που ακόμη απέχει μακράν) για μία σοβαρή ειρηνευτική διαπραγμάτευση, η κατάσταση επί του πεδίου -και το ποιος ελέγχει ποια εδάφη- «θα έχει αναγκαστικά καθοριστική επιρροή» στην έκβαση, είπε ο Στιάν Γένσεν. Ο ίδιος ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ αναγκάστηκε να επέμβει «πυροσβεστικά» επαναβεβαιώνοντας την πλήρη στήριξη του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία και τονίζοντας ότι είναι εκείνη που θα αποφασίσει πότε θα είναι κατάλληλες οι συνθήκες για ειρηνευτικές συνομιλίες.
Η Ουκρανία, όμως, μπορεί να πραγματοποιεί σήμερα μία αντεπίθεση -όσο αργά και αν αυτή ξεκίνησε, και με όποιες δυσκολίες και προκλήσεις κι αν αντιμετωπίζει- αποκλειστικά και μόνο διότι τελεί υπό συνεχή «μηχανική υποστήριξη αναπνοής» από τη Δύση, τόσο σε οπλισμό για να μπορεί να πολεμά, όσο και οικονομική στήριξη για να μπορούν να λειτουργούν στοιχειωδώς οι δομές του κράτους. Είναι πλήρως εξαρτώμενη από τα δυτικά όπλα και αγωνιά να «πείσει» πως μπορεί να συνεχίσει επιτυχώς να μάχεται, καθώς γνωρίζει καλά ότι αυτή η συνεχής ροή όπλων μπορεί να έχει ημερομηνία λήξης και η πίεση για παραχωρήσεις να αυξηθεί -με τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές του 2024, ειδικά, να αποτελούν σημείο καμπής για τη συνέχεια.
Μπορούν τα F-16 να «κερδίσουν» τον πόλεμο;
Η πολυαναμενόμενη αντεπίθεση που ξεκίνησε τον Ιούνιο έχει προσκρούσει σε ένα ρωσικό «τείχος» από νάρκες και χαρακώματα που είχαν στη διάθεσή τους μήνες για να στήσουν οι ρωσικές δυνάμεις. Είναι μία αντεπίθεση που κατά γενική ομολογία στρατιωτικών αναλυτών μέχρι στιγμής χωλαίνει, παρόλο που όλοι πλέον τονίζουν πόσο αντιπαραγωγικές και παραπλανητικές ήταν οι υπερβολικές προσδοκίες που είχαν εξ αρχής λανθασμένα καλλιεργηθεί.
Υπό αυτό το πρίσμα, το ερώτημα που κυριαρχεί είναι εάν τα αμερικανικής κατασκευής μαχητικά F-16 που θα λάβει τελικά η Ουκρανία μπορεί να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στην αντεπίθεση και στο ίδιο το μέλλον της ως «ακρωτηριασμένη» ή μη χώρα, ανεξαρτήτως εάν κάποια στιγμή βρεθεί εντός του ΝΑΤΟ. Μία τέτοια στιγμή δεν είναι ούτε εγγυημένη, ούτε θα έλθει σύντομα. Όπως, ούτε και πρόκειται να απαντηθεί γρήγορα το ερώτημα για την αλλαγή που μπορεί να επιφέρουν τα F-16 στο πεδίο, καθώς θα παρέλθουν μήνες ανάμεσα στις επίσημες ανακοινώσεις Δανίας και Ολλανδίας για τη δωρεά των μαχητικών έως τη στιγμή που θα παραδοθούν και οι Ουκρανοί πιλότοι θα έχουν λάβει την απαιτούμενη εκπαίδευση για να μπορέσουν να εκτελέσουν αποστολές.
Τα μαχητικά που ζητούσε το Κίεβο από την έναρξη του πολέμου προς αεροπορική κάλυψη αναμένεται ότι θα μπορέσουν να «ριχτούν» όλα μαζί στη μάχη μετά την έλευση του επόμενου έτους, όταν πια ο πόλεμος που ξεκίνησε την 24η Φεβρουαρίου 2022 θα συμπληρώνει δύο χρόνια. Πέραν των ζητημάτων που σχετίζονται με τα χρονοδιαγράμματα παράδοσης -αφότου τελικά «ενέδωσε» η κυβέρνηση Μπάιντεν στις πιέσεις δυτικών συμμάχων της να ανάψει το «πράσινο φως» για την αποστολή των μαχητικών-, μόλις οκτώ είναι οι Ουκρανοί πιλότοι που μιλούν αγγλικά στο ελάχιστο επίπεδο που απαιτείται για να αρχίσουν τα προγράμματα εκπαίδευσης στο χειρισμό των αεροσκαφών, ενώ άλλοι 20 έχουν μεταβεί στη Βρετανία και τώρα μαθαίνουν τη γλώσσα.
Δανία και Ολλανδία πρόκειται να προμηθεύσουν από κοινού στην ουκρανική πολεμική αεροπορία με 61 F-16 (19 και 42 η κάθε χώρα αντίστοιχα), όπως επίσημα ανακοίνωσαν αφότου έλαβαν την απαιτούμενη έγκριση από την αμερικανική κυβέρνηση για τη μεταβίβαση των μαχητικών που κατασκευάζονται από την Lockheed Martin. Η έγκριση έγινε δεκτή με ικανοποίηση από το Κίεβο, με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι να επισκέπτεται διαδοχικά τις δύο χώρες την Κυριακή και να χαιρετίζει ως ιστορική την απόφασή τους, λέγοντας πως η Ουκρανία αυτό τον πόλεμο θα τον κερδίσει. Η Μόσχα την ίδια στιγμή «βρυχάται», προειδοποιώντας πως η αποστολή των F-16 θα επιφέρει κλιμάκωση.
Η χρονική στιγμή της απόφασης για τα F-16 ήλθε ενόσω το Κίεβο εξαπολύει όλο και περισσότερες επιθέσεις με drone στη ρωσική επικράτεια και την ίδια τη Μόσχα. Προς αποφυγή κάθε «παρερμηνείας», ο Δανός υπουργός Άμυνας, Γιάκομπ Έλεμαν-Γένσεν, τόνισε δημόσια ότι η Ουκρανία μπορεί να χρησιμοποιήσει τα F-16 μόνο εντός των εδαφών της. «Αυτοί είναι οι όροι, είτε πρόκειται για άρματα μάχης, είτε για μαχητικά, είτε κάτι άλλο» υπογράμμισε. Είναι η ρήτρα που συνοδεύει, άλλωστε, εξ αρχής την παράδοση του αμερικανικού και κάθε είδους δυτικού οπλισμού προς αποφυγή (επίσημης) παράσυρσης του ΝΑΤΟ στον πόλεμο.
Όσον αφορά το «αποτύπωμα» που μπορεί τελικά να αφήσουν στη μάχη τα F-16, στρατιωτικοί αναλυτές επισημαίνουν ότι η αεροπορική υποστήριξη είναι σαφέστατα καίριας σημασίας, αλλά από μόνα τους τα μαχητικά δεν μπορούν να «κερδίσουν» έναν πόλεμο που διεξάγεται υπό τόσο σύνθετες συνθήκες.
«Η στρατιωτική λογική λέει ότι πρέπει να έχεις αεροπορική υπεροχή για να διεξάγεις επιτυχημένες χερσαίες επιχειρήσεις» λέει στους New York Times ο συνταγματάρχης Μάρκους Ράιζνερ, επικεφαλής της ακαδημίας Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας, επισημαίνοντας ότι αυτό που επικαλούνταν σχεδόν επί ένα χρόνο ορισμένοι Αμερικανοί στρατηγοί -δηλαδή ότι στην παρούσα συγκυρία δεν θα είναι καταλυτικός ο ρόλος των μαχητικών-, πρόκειται καθαρά για πολιτική εκτίμηση που απέχει από την επιχειρησιακή πραγματικότητα. Με περισσότερα μαχητικά η Ουκρανία μπορεί να προστατέψει πιο αποτελεσματικά το πεζικό της, καθώς και τα άρματα μάχης και τεθωρακισμένα που καταστρέφονται στις επιθέσεις που δέχονται όλο το καλοκαίρι από ρωσικά επιθετικά ελικόπτερα εξοπλισμένα με αντιαρματικούς πυραύλους.
Γεγονός είναι, πάντως, πως παρόλο που στα «χαρτιά» η Ρωσία διαθέτει συντριπτική αεροπορική υπεροχή, η ταλαιπωρημένη ουκρανική πολεμική αεροπορία έχει καταφέρει να συνεχίσει να «πετάει». Όταν η Ρωσία εισέβαλε στο ουκρανικό έδαφος διέθετε δέκα φορές περισσότερα μαχητικά αεροσκάφη -772 έναντι 69-, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων πολύ πιο εξελιγμένων τεχνολογικά συγκριτικά με τα σοβιετικά της Ουκρανίας.
Ωστόσο, στους 18 μήνες που «μετρά» ο πόλεμος, αμφότερες οι πλευρές μάχονται κυρίως με το πυροβολικό, drones και πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς. Και αυτό διότι διότι τόσο η Ουκρανία -με τους πυραύλους Patriot, μεταξύ άλλου βαρέος δυτικού οπλισμού- όσο και η Ρωσία με τα συστήματα αεράμυνας S-400, διαθέτουν ισχυρή αεράμυνα, γεγονός που έχει αποτρέψει σε μεγάλο βαθμό αμφότερες να εξαπολύουν αεροπορικές επιδρομές κοντά ή πίσω από τις γραμμές του μετώπου.
Τα μαχητικά F-16 θα έλθουν να αποφορτίσουν τις ουκρανικές γραμμές αεράμυνας που πέραν των ισχυρών Patriot αποτελούνται από παλαιά, σοβιετικά συστήματος εδάφους-αέρος. Όμως, μόνο η αποστολή των F-16 δεν θα αλλάξει την κατάσταση εν μία νυκτί. Στην πραγματικότητα θα χρειάζονταν μήνες, αν όχι χρόνια, εκπαίδευσης για να αξιοποιηθούν στο έπακρο οι δυνατότητες των υψηλού κόστους σύγχρονων αεροσκαφών, επισημαίνουν ειδικοί στο CNBC.
Δεν υπάρχει ένα και μόνο οπλικό σύστημα που μπορεί να τα αλλάξει όλα, επισημαίνει Μικ Ράιαν, απόστρατος υποστράτηγος του αυστραλιανού στρατού και νυν συνεργάτης του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών (CSIS), εξηγώντας ότι ένας πόλεμος κερδίζεται όταν έχεις συνδυασμό διαφορετικών αεροπορικών και επίγειων οπλικών συστημάτων, ικανούς χειριστές και συλλογική εκπαίδευση σε όπλα.
Από την άλλη, όπως η «άφιξη» των F-16 δεν φαίνεται ότι θα αποτελέσει σημείο καμπής, έτσι και η απουσία τους τους μήνες που έρχονται δεν σηματοδοτεί αυτόματα αποτυχία της αντεπίθεσης. Η όποια πρόοδος σίγουρα θα καθυστερήσει, πάντως κατ' εκτίμηση του Αμερικανού πτέραρχου και πρώην διοικητή του ΝΑΤΟ, Φίλιπ Μπρίντλαβ, παραμένει εφικτό να μπορέσει να προωθηθεί ο ουκρανικός στρατός και χωρίς τα F-16. «Αλλά αν είναι να περιμένουμε να πολεμήσει η Ουκρανία σαν και εμάς, πρέπει να τις προσφέρουμε και τα κατάλληλα μέσα να το κάνει», υπογραμμίζει.
