Στη διείσδυση της Κίνας στα Δυτικά Βαλκάνια μέσω επενδύσεων, στέκεται ανάλυση που δημοσιεύεται στον ιστότοπο της δεξαμενής σκέψης Royal United Services Institute (RUSI), σημειώνοντας ότι, μετά από μια ασταθή μετάβαση από τον κομμουνισμό στη δημοκρατία, η περιοχή γίνεται παράδεισος για το Πεκίνο.
Με βασικό ερώτημα το γιατί η Κίνα επενδύει σε μια φτωχή περιοχή στο νοτιοανατολικό άκρο της Ευρώπης, η οποία είναι γνωστή για την ενδημική της διαφθορά και τις οικονομίες με χαμηλή απόδοση, το άρθρο εκτιμά ότι η απάντηση βρίσκεται στη στρατηγική θέση των Δυτικών Βαλκανίων.
Αρχικά γίνεται αναφορά στη συνεργασία της Βοσνίας με την κινεζική China State Construction Engineering Corporation για την κατασκευή σήραγγας στα νότια της γραφικής πόλης Μόσταρ, όπου γίνεται και η κατασκευή τμήματος του αυτοκινητόδρομου Počitelj-Zvirovići μήκους 11,75 χιλιομέτρων είναι αξίας περίπου 100 εκατομμύρια ευρώ.
Επίσης, γίνεται αναφορά στη μεγαλύτερη ενιαία επένδυση στη χώρα μετά το τέλος του πολέμου 1992-95, αυτή στην πόλη Τούζλα με σκοπό την κατασκευή του έργου Blok 7, ενός θερμοηλεκτρικού σταθμού αξίας 700 εκατ. ευρώ και χρηματοδοτούμενου από δάνειο από την Exim Bank της Κίνας.
Το 2013, ο πρόεδρος της Κίνας Σι Τζιπινγκ παρουσίασε την πρωτοβουλία Belt and Road, ένα μεγάλο σχέδιο που στοχεύει στη διασφάλιση χερσαίων και θαλάσσιων εμπορικών οδών από την Ασία στην Ευρώπη και την Αφρική. Τα Δυτικά Βαλκάνια, με στρατηγική θέση στη νότια πλευρά της Ευρώπης, θεωρούνται ως καίριο σημείο πρόσβασης για να φτάσει η Κίνα στην Κεντρική Ευρώπη.
Στην πράξη, είναι πολύ ευκολότερο και φθηνότερο για ένα κινεζικό φορτηγό πλοίο να ελλιμενιστει στο λιμάνι του Πειραιά και, στη συνέχεια, να μεταφέρει τα εμπορεύματά του οδικώς και σιδηροδρομικώς προς τις χώρες της Κεντρικής, Ανατολικής και Δυτικής Ευρώπης, αντί να πηγαίνει στα βόρεια (και πολύ ακριβότερα) λιμάνια του Ρότερνταμ ή του Αμβούργου.
Στον στρατηγικό υπολογισμό του Πεκίνου, τα Βαλκάνια είναι απλώς ένας διάδρομος διέλευσης προς τις πιο προσοδοφόρες αγορές της Δυτικής Ευρώπης, όπου βρίσκονται τα πραγματικά κινέζικα συμφέροντα και όπου η κατά κεφαλήν κατανάλωση ανά νοικοκυριό είναι από τις υψηλότερες στον κόσμο.
Στο πλαίσιο αυτό, το Πεκίνο άρχισε να διοργανώνει ετήσιες συνόδους κορυφής «17 +1» με κράτη της Ανατολικής και Νότιας Ευρώπης για να συζητήσει επενδυτικές ευκαιρίες. Σε αυτές τις συνόδους, οι Κινέζοι άρχισαν να προσελκύουν χώρες των δυτικών Βαλκανίων που δεν διαθέτουν χρήματα, όπως η Βοσνία, το Μαυροβούνιο, η Σερβία, η Βόρεια Μακεδονία και ακόμη και η Ελλάδα με ήπια δάνεια και γενναιόδωρα προγράμματα αποπληρωμής. Ήταν μια προσφορά που λίγοι μπορούσαν να αρνηθούν.
Σημείο εκκίνησης ήταν το ελληνικό λιμάνι του Πειραιά στο νοτιότερο άκρο της περιοχής και το ταχύτερα αναπτυσσόμενο λιμάνι της Ευρώπης. Τώρα είναι ουσιαστικά σε κινέζικα χέρια, καθώς η China Ocean Shipping Company επένδυσε 600 εκατ. ευρώ σε λιμενικές εγκαταστάσεις και απέκτησε μερίδιο ελέγχου στην λιμενική αρχή.
Η Κίνα πραγματοποίησε επίσης μεγάλες επενδύσεις στη Σερβία και το Μαυροβούνιο. Με κινεζικές επενδύσεις αξίας 10 δις. δολαρίων, η Σερβία βρίσκεται στην κορυφή της λίστας κρατών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης που συμμετέχουν στο πλαίσιο του «17+1» που έχει σχεδιαστεί για τη συνεργασία μεταξύ Κίνας και χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.
Ωστόσο, το πλέον εμβληματικό επενδυτικό σχέδιο της Κίνας στην περιοχή, αν και καθυστερεί πολύ, είναι μια σιδηροδρομική γραμμή που συνδέει το Βελιγράδι με τη Βουδαπέστη. Ένα άλλο μεγάλο έργο είναι το σύστημα επιτήρησης Safe City της Huawei που αποτελείται από 1.000 κάμερες υψηλής ευκρίνειας σε 800 τοποθεσίες σε όλη την πρωτεύουσα της Σερβίας.
Στο Μαυροβούνιο, ένα κράτος μέλος του ΝΑΤΟ, η China Road and Bridge Corporation (CRBC) χτίζει το πρώτο τμήμα του αυτοκινητόδρομου Bar-Boljare, καλυμμένο με δάνειο 796 εκατ. ευρώ από την Exim Bank της Κίνας. Η Κίνα έχει επίσης γίνει ο μεγαλύτερος επενδυτής στο Μαυροβούνιο με 70 εκατομμύρια ευρώ σε άμεσες επενδύσεις το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους, σύμφωνα με την Κεντρική Τράπεζα του Μαυροβουνίου. Στην Κροατία, η CRBC κατασκευάζει τη γέφυρα Pelješac που χρηματοδοτείται από την ΕΕ (η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρείχε 357 εκατομμύρια ευρώ για αυτό ή περίπου το 85% του εκτιμώμενου κόστους του έργου).
Η κινεζική διείσδυση στα Δυτικά Βαλκάνια δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη. Το φτωχό επενδυτικό κλίμα, η υποτονική απόδοση των οικονομιών της περιοχής και οι αποτυχημένες προσπάθειες ιδιωτικοποίησης των κρατικών επιχειρήσεων της κομμουνιστικής εποχής είχαν ως αποτέλεσμα να προσελκύονται λίγες ξένες άμεσες επενδύσεις. Η Κίνα το είδε το γεγονός αυτό, ως ευκαιρία και απλώς συμπλήρωσε το κενό που δημιουργήθηκε από τη σταδιακή απομάκρυνση της Ουάσιγκτον και την αδράνεια της ΕΕ.
Οι βαλκανικές πολιτικές ελίτ δεν παραπονιούνται για τους Κινέζους. Οι ισχυροί της περιοχής συνειδητοποίησαν ότι θα προτιμούσαν να κάνουν επιχειρηματικές δραστηριότητες με το Πεκίνο μάλλον παρά με τις Βρυξέλλες. Μεταξύ των βαλκανικών πολιτικών ελίτ, αλλά όλο και περισσότερο μεταξύ των πληθυσμών, η Κίνα θεωρείται αξιόπιστη πηγή οικονομικής ανάπτυξης που σώζει τοπικές θέσεις εργασίας. Για παράδειγμα, ενώ το ΔΝΤ ή η ΕΕ ενδέχεται να απαιτήσουν την ιδιωτικοποίηση των επιχειρήσεων της κομμουνιστικής εποχής, με αποτέλεσμα αναπόφευκτα την απώλεια θέσεων εργασίας για ανειδίκευτους εργαζόμενους, οι κινεζικές αγορές εγκαταστάσεων βαριάς βιομηχανίας θεωρούνται ότι συμβάλλουν στην προστασία των τοπικών θέσεων εργασίας - όπως συνέβη με το εξαγορά του χαλυβουργείου Smederevo της Σερβίας.
Το Πεκίνο επιτυγχάνει πολύ περισσότερα. Στοχεύοντας σκόπιμα στην κατασκευή κρίσιμων υποδομών, η Κίνα δημιουργεί στην πραγματικότητα νέες οικονομικές εξαρτήσεις στο εξωτερικό. Έτσι, εάν μια δανεισμένη χώρα των Βαλκανίων αθετήσει τα χρέη της, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος μια κινεζική κρατική εταιρεία να αποκτήσει την κυριότητα της υποδομής που κατασκεύασε και τη λειτούργησε επί δεκαετίες έως ότου εξοφληθεί το χρέος. Το μικροσκοπικό κράτος του Μαυροβουνίου κινδυνεύει καθώς οφείλει το 40% του συνολικού του εξωτερικού χρέους στην Κίνα.
Η Κίνα -όπως και κάθε άλλη μεγάλη δύναμη- θα χρησιμοποιήσει επίσης τις επενδύσεις της στο εξωτερικό ως πολιτικό πλεονέκτημα για να αποσπάσει παραχωρήσεις όταν πρόκειται για ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων διεθνούς ενδιαφέροντος, όπως η μαζική φυλάκιση Μουσουλμάνων Ουιγούρων στο Σιντζιάνγκ ή η καταστολή στο Θιβέτ. Για παράδειγμα, η Σερβία, ο στενότερος σύμμαχος του Πεκίνου στα Βαλκάνια, υπερασπίστηκε ένθερμα τις κινεζικές πολιτικές στο Σιντζιάνγκ.
Επιπλέον, οι κινεζικές επενδύσεις στο εξωτερικό εξυπηρετούν έναν εγχώριο σκοπό και νομιμοποιούν το κυβερνών κομμουνιστικό κόμμα και το εμφανίζουν ως έναν καλοπροαίρετο Μεγάλο Αδελφό που φροντίζει μια περιοχή που είναι παραμελημένη από τη Δύση.
Ενώ η Μόσχα αναπτύσσει το δικό της πολιτικό αποτύπωμα μέσω παν-σλαβικών, πολιτιστικών, ενεργειακών προγραμμάτων και μέσων μαζικής ενημέρωσης, η Κίνα επικεντρώνεται στην ανάπτυξη υποδομών εκεί όπου τα δυτικά κράτη είναι απρόθυμα να επενδύσουν. Ωστόσο, σε αντίθεση με τη Ρωσία, της οποίας ο κύριος στόχος στα Δυτικά Βαλκάνια είναι να εμποδίσει την επέκταση του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, η προσέγγιση της Κίνας φαίνεται να είναι «πρώτα οι επιχειρήσεις, αργότερα η πολιτική» Αυτό είναι δελεαστικό για τις κοντόφθαλμες πολιτικές ελίτ των Βαλκανίων που βλέπουν την προοπτική ένταξης στην ΕΕ ή το ΝΑΤΟ να είναι πολύ μακριά, επομένως η μεγαλύτερη δέσμευση με την Κίνα είναι μια δελεαστική επικουρική επιλογή και ένας τρόπος να μαλακώσουν οι απαιτήσεις των Βρυξελλών. Τα χαμηλότοκα δάνεια και τα γενναιόδωρα προγράμματα αποπληρωμής μπορεί να είναι δελεαστικά προς το παρόν, αλλά θα μπορούσαν κάλλιστα να καταλήξουν να είναι παγίδες μακροπρόθεσμα.
Η Σερβία είναι ένα παράδειγμα μιας χώρας που πλησιάζει όλο και πιο κοντά στο Πεκίνο, τόσο κοντά που ο Σέρβος πρόεδρος Αλεξάνταρ Βουτσιτς αναφέρεται στον Πρόεδρο της Κίνας Σι Τζιπινγκ ως «φίλο και αδελφό». Τον Μάρτιο του 2020, ενώ η πανδημία του κορονοϊού ήταν στο απόγειο και τα ευρωπαϊκά κράτη διαφωνούσαν μεταξύ τους σχετικά με την απόφαση της Γερμανίας να απαγορεύσει την εξαγωγή μάσκας προσώπου, η Κίνα έστειλε αεροπορικώς τόνους ιατρικής βοήθειας στη Σερβία. Ο Σέρβος προέδρος δήλωσε δημοσίως ότι η Κίνα είναι «η μόνη χώρα που μπορεί να μας βοηθήσει».
Έτσι, ενώ η Δύση ασχολείτο με τη Ρωσία ως ο κύριος αντίπαλός της σε αυτό το ταραχώδες μέρος της Ευρώπης, η Κίνα εισδύει αργά αλλά σταθερά με επενδύσεις σε ολόκληρη την περιοχή και θέτει τις βάσεις για μια επερχόμενη γεωπολιτική μάχη στο κατώφλι της ΕΕ.
