Ο θάνατος του Σίνζο Άμπε, του εμπνευστή της οικονομικής στρατηγικής που έγινε ευρέως γνωστή ως Abenomics, καθιστά εξαιρετικά απίθανη οποιαδήποτε άμεση πρόκληση για την κληρονομιά του πρώην πρωθυπουργού, αλλά θα μπορούσε τελικά να επιτρέψει στον πρωθυπουργό Φούμιο Κισίντα να καταργήσει σταδιακά τις κρατικές δαπάνες και το νομισματικό πακέτο στήριξης του Άμπε.
Σε μια σπάνια πράξη πολιτικής βίας που συγκλόνισε την Ιαπωνία, ο μακροβιότερος πρωθυπουργός της χώρας δολοφονήθηκε την περασμένη Παρασκευή κατά τη διάρκεια της εκστρατείας για τις εκλογές για την Άνω Βουλή.
Οι αναλυτές εκτιμούν πως ο Κισίντα είναι απίθανο να προχωρήσει άμεσα σε μια κίνηση που θα μπορούσε να προκαλέσει την αντίδραση των βουλευτών που ήταν πιστοί στον Άμπε, καθώς ο εκλιπών ηγείτο της μεγαλύτερης φατρίας στο Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα (LDP) μετά την παραίτησή του από την πρωθυπουργία το 2020.
Η νίκη πάντως του κυβερνητικού συνασπισμού, του οποίου ηγείται το LDP, στις εκλογές για την Άνω Βουλή, θα μπορούσε να δώσει στον Κισίντα το πολιτικό κεφάλαιο για να χαράξει μια νέα πολιτική. Στενοί συνεργάτες του Κισίντα επισημαίνουν ότι ο Ιάπωνας πρωθυπουργός επιθυμεί να προχωρήσει προς την εξομάλυνση της δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής και να περιορίσει σταδιακά το πείραμα των Abenomics που ξεκίνησε πριν περίπου μια δεκαετία.
Τι είναι τα Abenomics
Το αυτοαποκαλούμενο πρόγραμμα Abenomics είναι το σύνολο των πολιτικών που ανάπτυξε ο Άμπε όταν ανέλαβε την εξουσία το 2012. Το σχέδιό του ήταν να εκκινήσει την οικονομία της Ιαπωνίας μετά από δύο δεκαετίες στάσιμης ανάπτυξης χρησιμοποιώντας τρία «βέλη»:
- Νομισματική πολιτική: Η νομισματική πολιτική της Ιαπωνίας βασίζεται στα αρνητικά βραχυπρόθεσμα επιτόκια για να καταστεί φθηνότερο για τους καταναλωτές και τις εταιρείες να δανείζονται και να ξοδεύουν χρήματα.
- Δημοσιονομική τόνωση: Διοχέτευση χρημάτων στην οικονομία, που σημαίνει ότι η κυβέρνηση ξοδεύει περισσότερα χρήματα σε υποδομές ή δίνει οικονομικά κίνητρα σε εταιρείες όπως φοροαπαλλαγές.
- Διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις: Εταιρική μεταρρύθμιση, προσθήκη περισσότερων γυναικών στο εργατικό δυναμικό, απελευθέρωση της εργασίας και είσοδος περισσότερων μεταναστών στο εργατικό δυναμικό για να μειωθούν οι εργασιακές πιέσεις και να ενισχυθεί η οικονομική ανάπτυξη.
Οι νέοι στόχοι
«Πιθανότατα δεν θα υπάρξει γρήγορη αντιστροφή των Abenomics ή έξοδος από την εξαιρετικά χαλαρή νομισματική πολιτική», δήλωσε στο Reuters ο Κόγια Μιγιαμάε, ανώτερος οικονομολόγος της SMBC Nikko Securities.
«Μακροπρόθεσμα ωστόσο, η Τράπεζα της Ιαπωνίας πρέπει να εξετάσει κάποια μορφή προσαρμογής στη νομισματική πολιτική της λόγω προβλημάτων όπως είναι το αδύναμο γιεν», τόνισε και υπογράμμισε: «Αυτό θα σημαίνει ότι πρώην ή εν ενεργεία στελέχη της Τράπεζας της Ιαπωνίας θα παραμείνουν ισχυροί υποψήφιοι για τη θέση του διοικητή της κεντρικής τράπεζας».
Ο Κισίντα, ο οποίος ανήκει σε μια μικρότερη φατρία του LDP, δεχόταν πίεση από τον Άμπε και τους υποστηρικτές του, να διατηρήσει μαζικά δημοσιονομικά κίνητρα και να επιλέξει πρόσωπο που τάσσεται υπέρ της επαναφορά πληθωρισμού (την τόνωση της οικονομίας με την αύξηση της προσφοράς χρήματος ή της μείωσης φόρων) για τη θέση του κεντρικού τραπεζίτη τον Απρίλιο.
Η απουσία του Άμπε θα μπορούσε να αλλάξει την ισορροπία δυνάμεων μέσα στο κόμμα, μειώνοντας την επιρροή των υποστηρικτών των μεγάλων κρατικών δαπανών και των εξαιρετικά χαλαρών πολιτικών της κεντρικής τράπεζας.
«Ο Άμπε ηγείτο μιας ομάδας βουλευτών του κυβερνώντος κόμματος που τάσσονται υπέρ της επαναφοράς πληθωρισμού και ευνοούν τις μεγάλες δαπάνες, επομένως η απουσία του θα έχει τεράστιο αντίκτυπο στην ισορροπία ισχύος του κόμματος», ανέφερε ο Νταϊτζού Αόκι, επικεφαλής οικονομολόγος της UBS Sumi Trust Wealth Management.
Αλλαγή ισορροπίας ισχύος
Απολαμβάνοντας την υποστήριξη των πολιτών στην εκστρατεία του να βγάλει την Ιαπωνία από τον χρόνιο αποπληθωρισμό, ο Άμπε χρησιμοποίησε το 2013 τα «τρία βέλη» του: Επιθετική νομισματική χαλάρωση, ευέλικτες δημοσιονομικές δαπάνες και μακροπρόθεσμη στρατηγική ανάπτυξης.
Το τεράστιο πακέτο στήριξης από την Τράπεζα της Ιαπωνίας, υπό την αιγίδα του διοικητή της Χαρουχίκο Κουρόντα, βοήθησε να αντιστραφεί η αδυσώπητη άνοδος του γιεν που πλήγωσε τις ιαπωνικές εξαγωγές, ενίσχυσε τις τιμές των μετοχών και βελτίωσε το επιχειρηματικό κλίμα. Ωστόσο, οι οικονομολόγοι επέκριναν την έλλειψη αξιόπιστης στρατηγικής ανάπτυξης και μεταρρυθμίσεων που θα βοηθήσουν την οικονομία να στραφεί με βιώσιμο τρόπο σε υψηλότερο βαθμό.
Μέχρι στιγμής, ο Κισίντα εφαρμόζει τα Abenomics, αναπτύσσοντας μεγάλα πακέτα δαπανών για να μετριάσει το οικονομικό πλήγμα από την πανδημία του κορονοϊού και πρόσφατα για να αμβλύνει τον αντίκτυπο του αυξανόμενου κόστους ενέργειας και πρώτων υλών.
Έχει επίσης υποστηρίξει την πολιτική εξαιρετικά χαμηλών επιτοκίων της Τράπεζας της Ιαπωνίας ακόμη και όταν άλλες κεντρικές τράπεζες αυξάνουν τα επιτόκια, στέλνοντας το γιεν στα χαμηλά δύο δεκαετιών.
«Όταν εστιάζουμε στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της Ιαπωνίας, τα εταιρικά κέρδη και τις συνθήκες εργασίες, είναι σαφές ότι τα Abenomics έχουν παράγει εξαιρετικά αποτελέσματα. Αυτό που είναι σημαντικό είναι να δημιουργήσουμε αύξηση μισθών», δήλωσε ο Ιάπωνας πρωθυπουργός σε τηλεοπτική του συνέντευξη.
Τελικά, ο Κισίντα μπορεί να επιδιώξει να ανακαλέσει μέρος του ριζοσπαστικού νομισματικού πειράματος που τέθηκε σε εφαρμογή από τον Κουρόντα και έχει ενισχύσει τα κέρδη των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και έχει εξασθενήσει τις τιμές στην αγορά ομολόγων.
Η κυβέρνηση Κισίντα αναγκάστηκε να χαλαρώσει τη δέσμευση της Ιαπωνίας για την εξισορρόπηση του προϋπολογισμού μετά από σφοδρή προτροπή του Άμπε και των συμμάχων του. Ο θάνατος του πρώην πρωθυπουργού θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για τον Κισίντα να επικεντρωθεί περισσότερο στις προσπάθειες να χαλιναγωγήσει το δημόσιο χρέος της Ιαπωνίας, το μεγαλύτερο στον βιομηχανικό κόσμο.
«Ο Άμπε ήταν σημαιοφόρος όσων υποστηρίζουν τη δημοσιονομική επέκταση. Αυτοί οι άνθρωποι έχασαν την κινητήρια δύναμή τους», δήλωσε ο Μικιτάκα Μασουγιάμα, καθηγητής στο Εθνικό Ινστιτούτο Μεταπτυχιακών Σπουδών Πολιτικής. «Δεν θα έλεγα ότι η θέση του Κισίντα μέσα στο κόμμα είναι σταθερή, αλλά τώρα είναι πιο πιθανό πριν να έχει καλύτεορ έλεγχο στο κόμμα».
Ενώ η Τράπεζα της Ιαπωνίας είναι απίθανο να αναστρέψει την υπερβολικά χαλαρή νομισματική πολιτική σύντομα, η εξασθένιση της επιρροής των βουλευτών υπέρ της ανάπτυξης, θα μπορούσε επίσης να επηρεάσει την επιλογή του κεντρικού τραπεζίτη από τον Κισίντα.
Ο Ιάπωνας πρωθυπουργός έχει τον τελευταίο λόγο για το ποιος θα διαδεχθεί τον νυν διοικητή, τον οποίο επέλεξε ο Άμπε για να αναπτύξει ένα νομισματικό υπερόπλο για να εξαλείψει τον αποπληθωρισμό. Οι τραπεζίτες Μασαγιόσι Αμαμίγια και Χιρόσι Νακάσο, θεωρουνται μεταξύ των ισχυρών υποψήφιων για τη θέση.
