Σε νέα εστία γεωπολιτικής έντασης μετατρέπεται η Συρία στη Μέση Ανατολή, μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ, καθώς ΗΠΑ, Ρωσία, Τουρκία, Ισραήλ, Ιράν, Κούρδοι της Συρίας, τζιχαντιστές, αλλά και η τρομοκρατική οργάνωση Χεζμπολάχ, εμπλέκονται ενεργά στην επόμενη ημέρα της χώρας. Τι λένε οι διεθνείς αναλυτές για τα επόμενα βήματα και τους κινδύνους εκδήλωσης ενός καινούργιου περιφερειακού πολέμου.
Αν και οι αντάρτες υπόσχονται ότι η Συρία θα αποτελέσει «παράδειγμα δημοκρατίας», υπάρχει η πεποίθηση ότι ενδέχεται να αποτελέσει νέο πεδίο ανταγωνισμού ακόμη και πεδίο σύγκρουσης για τις προαναφερόμενες χώρες και οργανώσεις, ενώ οι αναλυτές κυρίως εστιάζονται σε μια νέα ενδεχόμενη διένεξη ανάμεσα σε Άγκυρα και Τελ Αβίβ.
Οι υποστηριζόμενοι από την Τουρκία τζιχαντιστές διαμηνύουν ότι θέλουν να καταλάβουν τα εδάφη που έχουν οι Κούρδοι στη Συρία, ενώ την ίδια στιγμή το PKK/YPG - που στηρίζεται από τις ΗΠΑ - στρέφεται για βοήθεια στο Ισραήλ.
Χαρακτηριστική ήταν η δήλωση του ισλαμιστή αρχηγού της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ (HTS), Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζουλάνι, που διεμήνυσε στο τουρκικό δίκτυο CNN Turk, «με τη βοήθεια του Θεού, θα πάρουμε όλη τη Συρία. Δεν υπάρχει σπίτι στη Συρία που να μην έχει καταστραφεί από τον πόλεμο ή να μην έχει εμπλακεί στον πόλεμο. Αυτός ο καταπιεστής (σ.σ Άσαντ) καταπίεσε όλο τον συριακό λαό. Έκανε τη Συρία ‘’φάρμα’’ του Ιράν. Από σήμερα, η Συρία έχει σωθεί και καθαριστεί. Αυτή η νίκη είναι η νίκη των ορφανών, των χηρών και των μαρτύρων».
Αν μη τι άλλο, η Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ είναι πρώην κλάδος της αλ-Κάιντα στη Συρία και του συνασπισμού των ανταρτών που πραγματοποίησε μια αστραπιαία επίθεση στη Συρία η οποία προκάλεσε την κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ.
Στο μεταξύ, νωρίτερα, τη Δευτέρα (9/12), Σύροι αντάρτες που υποστηρίζονται από την Τουρκία ανακοίνωσαν ότι κατέλαβαν από τις κουρδικές δυνάμεις την περιοχή Μανμπίτζ στη βόρεια Συρία, βορειοανατολικά του Χαλεπίου.
Ο ρόλος της Τουρκίας
Η Τουρκία υπήρξε ο βασικός προστάτης των ένοπλων ισλαμιστικών ομάδων αντιπολίτευσης της Συρίας. Κατά τη διάρκεια του πολέμου κατά του Άσαντ οι μετριοπαθείς και πιο κοσμικές φατρίες των ανταρτών που είναι υπέρ της δημοκρατίας κατέληξαν στο περιθώριο ή εξοντώθηκαν από τους πιο σκληρούς ισλαμιστές αντιπάλους τους, με αποτέλεσμα η παρέμβαση της Άγκυρας να έχει γίνει πιο δυνατή στα τεκταινόμενα της Συρίας.
Η πτώση του Άσαντ θα βοηθήσει τώρα τον Ερντογάν να προωθήσει τη γεωπολιτική του ατζέντα, δίνοντάς του την ευκαιρία να επιτύχει διάφορους στρατηγικούς στόχους, συμπεριλαμβανομένου της προσπάθειας περιορισμού των Κούρδων αυτονομιστών στη βορειοανατολική Συρία που έχουν στενούς δεσμούς με τους Κούρδους αυτονομιστές της Τουρκίας.
Η Τουρκία αντέδρασε στις εξελίξεις, προσπαθώντας να αναδειχθεί ως ένας άλλος δυνητικός παίκτης στη Συρία, παρουσιαζόμενη ως συντελεστής της επιτυχίας της αντιπολίτευσης. Διεκδικεί διπλωματικό χώρο και στρατιωτική παρουσία, την οποία ήδη έχει. Βασικό μέλημα της να εμποδίσει την δημιουργία μίας κουρδικής οντότητας με τη στήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών.
Στα πολεμικά μέτωπα, οι δυνάμεις του Συριακού Εθνικού Στρατού που υποστηρίζονται από την Τουρκία, μετά το Ταλ Ριφαάτ, κατέλαβαν σήμερα ολόκληρο το Μαμπίτς, τον τελευταίο κουρδικό θύλακα στα δυτικά του ποταμού Ευφράτη.
Την ίδια ώρα παρατηρείται μία τάση επιστροφής Σύρων εξορίστων από την Τουρκία στην πατρίδα τους. Σήμερα σημειώθηκε συνωστισμός στο μεθοριακό πέρασμα Τζιλβέγκιοζου, στην επαρχία της Αλεξανδρέττας. Ωστόσο ο αριθμός αυτός είναι ακόμη σχετικά μικρός, συγκριτικά με τα τρία και πλέον εκατομμύρια προσφύγων -ορισμένες πηγές κάνουν λόγο για πέντε εκατομμύρια. Οι περισσότεροι κατάγονται από το Χαλέπι.
Σήμερα, μιλώντας στην ετήσια συνάντηση των Τούρκων πρέσβεων ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών έδωσε το στίγμα των τουρκικών προθέσεων, δηλαδή ότι η Άγκυρα διεκδικεί λόγο στη Συρία την επόμενη ημέρα και τόνισε για μία ακόμη φορά ότι για την Τουρκία ο κύριος στόχος είναι να μην αποκομίσει οφέλη από την παρούσα κατάσταση η κουρδική οργάνωση ΡΚΚ.
Ο παράγοντας Κούρδοι
Έκκληση σε Ισραηλινούς αξιωματούχους μέσω διαφόρων διαύλων επικοινωνίας ζητώντας βοήθεια και προστασία απηύθυναν οι εκπρόσωποι των Κούρδων της Συρίας μετά την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ, όπως αναφέρει η Jerusalem Post.
Υπενθυμίζεται ότι το Ισραήλ, που βλέπει την κουρδική κοινότητα ως μια φιλική και προσανατολισμένη στη Δύση οντότητα, συνεργάζεται με τις δυτικές χώρες από την αρχή της εκστρατείας του για να διασφαλίσει την ασφάλεια των Κούρδων εντός της νέας πραγματικότητας στη Συρία.
Η σημερινή κατάσταση, συμπεριλαμβανομένης της νίκης των σουνιτών τζιχαντιστών και της όξυνσης του εμφυλίου πολέμου, δημιουργεί ανασφάλεια και πολιτική αβεβαιότητα σχολιάζει η JP.
Ο υπουργός Εξωτερικών, Γκίντεον Σάαρ, συμμετείχε πρόσφατα σε μια σειρά συζητήσεων με τους Ευρωπαίους και Αμερικανούς ομολόγους του, θίγοντας το κουρδικό ζήτημα και τονίζοντας την αναγκαιότητα της υποστήριξης των κουρδικών δυνάμεων.
Την περασμένη εβδομάδα, ο Σάαρ συμμετείχε στη διάσκεψη των υπουργών Εξωτερικών στη Μάλτα, κατά την οποία συναντήθηκε, μεταξύ άλλων, με τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν, ενώ το βράδυ της Κυριακής (8/12), μίλησε με τον Βρετανό ομόλογό του, Ντέιβιντ Λάμι.
Το μήνυμα που μετέφερε ο Ισραηλινός ΥΠΕΞ, τόσο στις συναντήσεις στη Μάλτα όσο και στη συζήτησή του με τον Λάμι, ήταν ότι η διεθνής κοινότητα πρέπει να διασφαλίσει την ασφάλεια των Κούρδων από επιθέσεις εξτρεμιστών ισλαμιστών.
Η θέση του Ισραήλ
Το Ιράν έσπευσε να κατηγορήσει το Ισραήλ ότι σχεδίασε την ανατροπή του Άσαντ, όταν το Χαλέπι έπεσε στα χέρια των ανταρτών. Ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών είπε ότι ήταν «συνωμοσία του ισραηλινού καθεστώτος να αποσταθεροποιήσει την περιοχή».
Αν και είναι βολικό για την Τεχεράνη να κατηγορεί το Τελ Αβίβ - και η στρατιωτική νίκη κατά της Χεζμπολάχ από το Ισραήλ σίγουρα βοήθησε τους αντάρτες στη Συρία - δεν υπάρχουν στοιχεία για άμεση στρατιωτική βοήθεια από το Ισραήλ. Επιπλέον, μια τέτοια βοήθεια δεν θα χρειαζόταν δεδομένης της υποστήριξης της Τουρκίας στους αντάρτες.
Ο Ισραηλινός ηγέτης Μπέντζαμιν Νετανιάχου δήλωσε ότι παρά τη μεγάλη ευκαιρία που προσφέρει αυτή η «ιστορική μέρα», είναι «γεμάτη και με σημαντικούς κινδύνους». Διέταξε τα ισραηλινά στρατεύματα να καταλάβουν τις θέσεις του συριακού στρατού μετά την εγκατάλειψή τους στην ουδέτερη ζώνη μεταξύ Ισραήλ και Συρίας στα Υψίπεδα του Γκολάν, προκειμένου να «διασφαλίσουν ότι καμία εχθρική δύναμη δεν θα ενσωματωθεί ακριβώς δίπλα στα σύνορα του Ισραήλ» και να είναι έτοιμοι για κάθε ενδεχόμενο.
Η αποπομπή του Άσαντ ωφελεί σαφώς το Ισραήλ. Σηματοδοτεί μια περαιτέρω αποδυνάμωση της περιφερειακής ισχύος του Ιράν και απομακρύνει ένα σημαντικό μέλος του λεγόμενου «άξονα αντίστασης» της Τεχεράνης. Χωρίς τον Άσαντ και ένα φιλικό καθεστώς στη Συρία, το Ιράν δεν θα έχει χερσαίους δρόμους για να ανεφοδιάσει τη Χεζμπολάχ για να βοηθήσει τους τρομοκράτες στον πόλεμο με το Ισραήλ.
Το επόμενο βήμα από Ρωσία, Ιράν
Η πτώση του Άσαντ έχει αποδυναμώσει δραματικά τη θέση της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή καθώς και αυτή του Ιράν. Η Μόσχα και η Τεχεράνη μαζί έσωσαν το συριακό καθεστώς από την κατάρρευση το 2015, όταν ο Άσαντ κινδύνευε να ανατραπεί. Οι πολιτοφυλακές υπό την ηγεσία του Ιράν - με τη βοήθεια μιας επιχείρησης βομβαρδισμού από τη Ρωσία – βοήθησαν τον Σύρο δικτάτορα να κατακτήσει το Χαλέπι από τους αντάρτες που το είχαν στον έλεγχο για τέσσερα χρόνια.
Ανώτερος αξιωματούχος της κυβέρνησης Μπάιντεν είπε στους δημοσιογράφους: «Αυτή είναι απλώς μια θεμελιώδης αλλαγή στην εξίσωση ολόκληρης της Μέσης Ανατολής».
Η Μόσχα πίεζε τον Άσαντ να συμφιλιωθεί με τον Ερντογάν της Τουρκίας και να διερευνήσει πολιτικές λύσεις για τον τερματισμό του εμφυλίου πολέμου. Αν συνέβαινε αυτό, αναμφίβολα θα είχε ανοίξει η Συρία σε επικερδές εμπόριο για τις ρωσικές επιχειρήσεις και πιθανώς θα εξασφάλιζε την ασφάλεια των στρατηγικών αεροπορικών και ναυτικών βάσεων της Μόσχας στη Συρία.
Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, το Κρεμλίνο προσπάθησε επανειλημμένα να κανονίσει συναντήσεις τετ α τετ μεταξύ των ηγετών της Συρίας και της Τουρκίας.
Σε μια διεθνή διάσκεψη στη Ντόχα το Σαββατοκύριακο, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ εξοργίστηκε: «Είναι απαράδεκτο να επιτραπεί στην τρομοκρατική ομάδα να πάρει τον έλεγχο [της Συρίας] κατά παράβαση των υφιστάμενων συμφωνιών, αρχής γενομένης από το ψήφισμα 2254 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ που επιβεβαιώνει σταθερά την κυριαρχία, την εδαφική ακεραιότητα και την ενότητα της Αραβικής Δημοκρατίας της Συρίας».
Παρόλα αυτά, η Μόσχα έκανε λίγα για να αποτρέψει την κατάρρευση του Άσαντ. Οι ρωσικές αεροπορικές επιδρομές για την υποστήριξη του Άσαντ από την έναρξη της επίθεσης των ανταρτών στις 27 Νοεμβρίου ήταν ελάχιστες, αναμφίβολα κυρίως επειδή ο Πούτιν έπρεπε να επικεντρωθεί στην Ουκρανία.
Το αποτέλεσμα είναι να απειλούνται οι ρωσικές στρατιωτικές βάσεις στο συριακό έδαφος από τις δυνάμεις των ανταρτών, ιδιαίτερα η ναυτική βάση της στην Ταρτούς στην ανατολική Μεσόγειο και η αεροπορική βάση της στη Χμέιμιμ, κοντά στο προπύργιο των Αλαουιτών στη Λατάκεια.
«Η πτώση του Άσαντ, ενός συμμάχου στον οποίο πόνταρε τόσα πολλά και τον οποίο υποστήριζε για μεγάλο χρονικό διάστημα, είναι σήμερα μια σοβαρή ήττα για το Κρεμλίνο», εκτίμησε διπλωμάτης χώρας της Δύσης στη Μόσχα.
«Για τη Ρωσία το ξήλωμα του καθεστώτος μπορεί να οδηγήσει σε μια στρατηγική απώλεια στρατιωτικών βάσεων και από διπλωματικής άποψης στην απώλεια επιρροής στην ευρύτερη περιοχή προς όφελος της Τουρκίας», πρόσθεσε.
Από την άλλη, δεν αποκλείεται η Ρωσία να ξεκινήσει παρασκηνιακά επαφές με τους Σύρους αντάρτες. «Προσπαθούμε να διατηρήσουμε καλές σχέσεις με τη Ρωσία. Και σε αυτό το πλαίσιο, τα κοινά μας συμφέροντα πρέπει να θεωρούνται πρωταρχικά», δήλωσε ο Ανάς αλ Αμπντά, μέλος της πολιτικής επιτροπής του Εθνικού Συνασπισμού Αντιπολίτευσης και Επαναστατικών Δυνάμεων, σε συνέντευξή του στο πρακτορείο Tass.
Η στρατηγική των ΗΠΑ
Οι Ηνωμένες Πολιτείες συνομιλούν με όλα τα εμπλεκόμενα μέρη στη Σύρια και αυτό που προσπαθούν να πετύχουν είναι η αποφυγή νέων συγκρούσεων, είπε στην ΕΡΤ υψηλόβαθμο στέλεχος του Λευκού Οίκου, αναφερόμενο κυρίως στους Κούρδους και τους Τούρκους.
Πιο συγκεκριμένα είπε, ότι νέες συγκρούσεις μεταξύ των δυο δεν είναι προς το συμφέρον κανενός και πιέζουν και τις δυο πλευρές για αποκλιμάκωση. Και αυτό ήταν το βασικό θέμα συζήτησης μεταξύ των υπουργών άμυνας Ουάσιγκτον – Αγκυρας. Επίσης αυτό που ήταν ξεκάθαρο στην χθεσινή ενημέρωση, είναι ότι αυτή η κυβέρνηση θα συνεχίσει να διατηρεί την παρουσία της στα βορειοανατολικά της Συρίας, με στόχο την αποτροπή ενίσχυσης του ISIS.
Υπάρχουν σοβαρές-ανησυχητικές ενδείξεις-ήδη από το καλοκαίρι- ότι επιχειρείται ανασύνταξη της τρομοκρατικής οργάνωσης και σε αυτό το πλαίσιο είδαμε εχθές και τους βομβαρδισμούς εναντίον θέσεων τους από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Παρά τις πιέσεις των Τούρκων για απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων μόλις αναλάβει ο Τραμπ, σημαντικοί Ρεπουμπλικάνοι όπως ο Λίντσι Γκράαμ, που είναι πολύ κοντά στο επόμενο πρόεδρο όχι απλώς απέκλεισε ένα τέτοιο ενδεχόμενο αλλά προχώρησε ένα βήμα παραπέρα, απειλώντας την Τουρκία με κυρώσεις αν εξαπολύσει μεγάλης κλίμακας επιθέσεις εναντίον των Κούρδων της Συρίας.
