Μπορεί στην Ελλάδα να μην μας έχει απασχολήσει μέχρι σήμερα το θέμα, αλλά σε διεθνές επίπεδο εξελίσσεται μία ζωηρή συζήτηση σχετικά με την υποψηφιότητα της Ελβετίας για μία από τις δύο θέσεις των «Μη Μονίμων Μελών (ΜΜΜ)» του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ (ΣΑ/ΟΗΕ) για την λεγόμενη «Ομάδα Δυτικής Ευρώπης και Άλλων» για την διετία 2023-2024. Η δεύτερη χώρα που θέτει υποψηφιότητα είναι η Μάλτα. Οι πιθανότητες εκλογής της Ελβετίας στην ψηφοφορία που θα γίνει από την Γενική Συνέλευση (απαιτείται πλειοψηφία 2/3) τον Ιούνιο 2022 είναι πολύ μεγάλες καθόσον πλέον του ότι δεν υπάρχει ανταγωνισμός, η Ελβετία απολαμβάνει όντως μία παγκόσμιας εκτιμήσεως για πολλούς λόγους.
Η Ελβετία είναι μία από τις τελευταίες χώρες που έγιναν μέλη του ΟΗΕ (190ο στα 193), παρά το γεγονός ότι προϋπήρχε ως κράτος της ιδρύσεως του Οργανισμού το 1945 καθόσον ευρέως θεωρείτο ότι ο ΟΗΕ ήταν ο Οργανισμός των νικητών του Β’ΠΠ. Το παράδοξο είναι ότι ενώ φιλοξενούσε από το 1946 στο έδαφος της ένα από τα τέσσερα βασικά Γραφεία του ΟΗΕ σε όλο τον κόσμο με ευρύ φάσμα μειζόνων δραστηριοτήτων του Οργανισμού, στεγαζόμενο μάλιστα στο ιστορικό Μέγαρο των Εθνών που κτίστηκε για να φιλοξενήσει την Κοινωνία των Εθνών, έγινε μέλος του μόλις το …2002 μετά από Δημοψήφισμα όπου ψήφισε υπέρ το 54,6 % των Ελβετών. Για την ιστορία να πούμε ότι ένα άλλο δημοψήφισμα που προηγήθηκε το 1986 για τον ίδιο σκοπό ήταν απορριπτικό με το εντυπωσιακό 76%! Αξίζει επίσης να επισημανθεί ότι ελβετικές πόλεις για δεκαετίες φιλοξένησαν πολλές ειρηνευτικές διασκέψεις για επίλυση διεθνών προβλημάτων και συγκρούσεων και φυσικά συνεχίζουν κατά καιρούς να φιλοξενούν.
Ο έμφυτος απομονωτισμός και η παραδοσιακή στρατιωτική αλλά και πολιτική ουδετερότητα της χώρας αυτής που πάει ακόμα πιο πίσω στον χρόνο και από το Σύμφωνο των Παρισίων το 1815, ίσως και στα χρόνια της Μεταρρύθμισης το 1516, είναι οι βασικοί παράγοντες που κράτησαν την Ελβετία εκτός Διεθνών Οργανισμών και Περιφερειακών Συνεργασιών. Ως χώρα όμως «ατομικά» ήταν πάντα εξαιρετικά ενεργή σε ειρηνευτικές προσπάθειες και διαμεσολαβήσεις προσφέροντας τις «Καλές Υπηρεσίες» της (Good Offices) Αμέσως με την ένταξη της στο ΟΗΕ έγινε ένα από τα πιο ενεργά μέλη και το 2011 μετά από μία πρώτη εσωτερική διαβούλευση με πολλές εσωτερικές αντιδράσεις η Ελβετία υπέβαλε επίσημα την υποψηφιότητά της ως ΜΜΜ του ΣΑ/ΟΗΕ το 2011. Η τελική φάση της υποψηφιότητας άρχισε την 29 Οκτωβρίου 2020 στην Νέα Υόρκη με την επίσημη παρουσίαση της σε όλες τις εθνικές αντιπροσωπείες του Οργανισμού και με το σύνθημα «Ένα Συν (+) για την Ειρήνη» (A Plus for Peace)! Όπως μάλιστα δήλωσε η για το 2020 Πρόεδρος του 7μελούς Συμβουλίου κ. Sommaruga (σημ. Στην Ελβετία ο/η Πρόεδρος αλλάζει κάθε χρόνο, με τον προηγούμενο των καθηκόντων να είναι Αντιπρόεδρος) αλλά και ο Ελβετός ΥΠΕΞ κ. Cassis, η Ελβετία ως ΜΜΜ θα συντελέσει στην επαύξηση του κύρους του ΣΑ ως ένας αποδεδειγμένος υποστηρικτής της ειρήνης και των δικαιωμάτων με παράδοση στην δημοκρατία και στο κράτος δικαίου.
Όσο και αν υπάρχει σημαντική ενθάρρυνση από το εξωτερικό, στο εσωτερικό της Ελβετίας υπάρχουν ακόμα σοβαρές επιφυλάξεις σχετικά με τα οφέλη, την σκοπιμότητα και τους κινδύνους μιας πολυμερούς δέσμευσης από μια χώρα που η ουδετερότητα βρίσκεται πλέον στο … DNA της. Παρά το γεγονός ότι το 7μελές Προεδρείο της Χώρας έχει διαβουλευτεί και έχει πάρει την έγκριση από την Ομοσπονδιακή Συνέλευση (46μελές Συμβούλιο των Καντονιών και 200μελές Εθνικό Συμβούλιο) συνεχίζονται οι εσωτερικές αντιδράσεις για αυτήν την υποψηφιότητα. Ο πρώην Πρέσβης της Ελβετίας στον ΟΗΕ Jenö Staehelin αλλά και κάποιοι πολιτικοί φοβούνται ότι η μικρή αλλά πανίσχυρη οικονομικά αλπική χώρα τους μπορεί στο ΣΑ να καταστεί θύμα του ανταγωνισμού των Μεγάλων Δυνάμεων.
Ένα μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης που ξεπερνάει και τα ποσοστά του υπερδεξιού και συντηρητικού Ελβετικού Λαϊκού Κόμματος (Schweizerische Volkspartei- SVP) που τάσσεται εναντίον, θεωρεί ότι η ιδιότητα του ΜΜΜ θα παραβιάσει την πολιτική ουδετερότητα της Ελβετίας η οποία είναι και συνταγματικά καθορισμένη γιατί θα αναγκαστεί πιεζόμενη να κάνει συμβιβασμούς που θα αντίκεινται σε αυτήν είτε προς τις ΗΠΑ είτε προς την Κίνα, είτε προς την Ρωσία. Ένας άλλος πρώην Διπλωμάτης, ο Paul Widmer επισημαίνει ότι «η ουδετερότητά της χώρας του έχει γίνει «διεθνές εμπορικό σήμα» και έτσι έχει αποκτήσει υψηλή αξιοπιστία στην εξωτερική της πολιτική! Να θυμίσουμε ότι η Ελβετία εκπροσωπεί χώρες που δεν έχουν διπλωματικές σχέσεις, όπως ΗΠΑ-Ιράν και Ρωσία-Γεωργία ενώ σε αρκετές περιπτώσεις αναγνωρίζεται διεθνώς ως «έντιμος διαμεσολαβητής» (honest broker). Πιστεύεται ότι ίσως με την ιδιότητα του ΜΜΜ να χάσει αυτήν την αξιοπιστία της. Αν μάλιστα το ΣΑ/ΟΗΕ αναγκαστεί να αποφασίσει για ανάληψη στρατιωτικής δράσεως κάπου εκεί θα είναι το τέλος της ελβετικής ουδετερότητας έστω και αν υπάρχει και η επιλογή της αποχής. Πάντως νομικές γνωμοδοτήσεις έχουν καταλήξει ότι η έδρα στο Συμβούλιο Ασφαλείας δεν έρχεται σε καμία περίπτωση σε αντίθεση με την ουδετερότητα της χώρας που είναι και η βασική πλατφόρμα της εξωτερικής της πολιτικής. Άλλωστε και άλλα ουδέτερα κράτη όπως η Σουηδία, η Αυστρία και η Ιρλανδία έχουν καταλάβει έδρα στο ΣΑ.
Για να κατανοηθεί η σημασία της ιδιότητας Μέλους του ΣΑ ακόμα και Μη μονίμου επισημαίνεται ότι σύμφωνα με τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ, η πρωταρχική ευθύνη του ΣΑ είναι διατήρηση της παγκόσμιας ειρήνης και της διεθνούς ασφάλειας και ότι κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του, ενεργεί εξ ονόματος όλων των κρατών - μελών. Το Συμβούλιο αποτελείται από δεκαπέντε μέλη το σύνολο με τις ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Ρωσία και Κίνα να είναι Μόνιμα Μέλη (P5) με δικαίωμα αρνησικυρίας (veto). Τα Μη Μόνιμα Μέλη είναι 10 και εκλέγονται από την Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ για περίοδο δύο ετών. Για διαδικαστικά ζητήματα απαιτείται ειδική πλειοψηφία εννέα, ενώ όλα τα άλλα απαιτούν εννέα ψήφους, συμπεριλαμβανομένων την συμφωνία ή την αποχή και των πέντε Μόνιμων Μελών.
Επειδή η Ελβετία εκτιμάται ότι ως ΜΜΜ του ΣΑ θα είναι ενεργή στην εξεύρεση και τη διαμόρφωση λύσεων για τα διεθνή προβλήματα και αυτό ας το έχουμε υπόψη στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο από τώρα. Μία χώρα υπερασπιστής του Διεθνούς Δικαίου στο ΣΑ/ΟΗΕ είναι όντως ένα συν (+) για την ειρήνη και τις δίκαιες αποφάσεις στα προβλήματα ασφάλειας που παραπέμπονται στο ΣΑ/ΟΗΕ και όχι μόνον εκεί. Πλέον όμως αυτού οι προσπάθειες της Ελβετίας για μεταρρύθμιση των Ηνωμένων Εθνών και του Συμβουλίου Ασφαλείας καθιστούν την υποψηφιότητά της αξιόπιστη και σημαντική.
*Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Πηγές
- Η Ελβετία στα Ηνωμένα Έθνη https://www.aplusforpeace.ch/switzerland-united-nations
- Τhe End of Swiss Neutrality https://foreignpolicy.com/2021/01/15/switzerland-neutral-united-nations-security-council-seat/
- Swiss candidacy for UN Security Council moves ahead. https://www.swissinfo.ch/eng/swiss-candidacy-for-un-security-council-moves-ahead/46130836
- Too small to succeed? Switzerland’s candidacy for the UN Security Council https://www.swissinfo.ch/eng/too-small-to-succeed--switzerland-s-candidacy-for-the-un-security-council/46050170
- ETH Zurich. The Swiss Candidacy for the UN Securiy Council https://css.ethz.ch/content/dam/ethz/special-interest/gess/cis/center-for-securities-studies/pdfs/CSSAnalyse262-EN.pdf
