Ένας εκ των πλέον επικίνδυνων κύκλων έντασης από το 2008 και τη μονομερή ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του από τη Σερβία έχει ανοίξει στο Κοσσυφοπέδιο μετά τα αιματηρά γεγονότα στο Μπάνισκο, με τη Ρωσία να βγαίνει μπροστά κατόπιν «πρόσκλησης» του Βελιγραδίου, την αλβανική πλευρά να κατηγορεί τον Σέρβο πρόεδρο, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, ότι παίζει το παιχνίδι του Βλαντιμίρ Πούτιν προς αποσταθεροποίηση των Δυτικών Βαλκανίων και τη διεθνή κοινότητα να καλεί στη μέγιστη δυνατή αυτοσυγκράτηση φοβούμενη αναβίωση της ένοπλης σύγκρουσης του 1998-1999.
Το Κόσοβο διολισθαίνει σε κρίση ακριβώς τη στιγμή που Ευρωπαϊκή Ένωση και Ηνωμένες Πολιτείες επιχειρούσαν νέα μεσολάβηση προς διάσωση της εύθραυστης διαπραγμάτευσης του τελευταίου έτους για την ομαλοποίηση των σχέσεων Βελιγραδίου-Πρίστινας ώστε να ανοίξει ο δρόμος προς την ευρωπαϊκή τους ενσωμάτωση και να πάψει το ρωσικό «φυτίλι» να απειλεί διαρκώς με ανάφλεξη την πυριτιδαποθήκη των Δυτικών Βαλκανίων.
Η Πρίστινα έχει καταγγείλει πως σχεδιάστηκε και στηρίχθηκε πολιτικά και οργανωτικά από το Βελιγράδι η επίθεση δεκάδων βαριά οπλισμένων Σέρβων κατά Κοσοβάρων Αλβανών αστυνομικών στο χωριό Μπάνισκο στο βόρειο Κόσοβο την Κυριακή, με τη σερβική κυβέρνηση να αντικρούει και αντίθετα να κατηγορεί τον πρωθυπουργό του Κοσόβου, Άλμπιν Κούρτι, για «εθνοκάθαρση» κατά της σερβικής μειονότητας.
Η ομάδα των ενόπλων οχυρώθηκε μετά την επίθεση στο ορθόδοξο σερβικό μοναστήρι του Αγίου Στεφάνου για να ακολουθήσουν πολύωρες συγκρούσεις με τις αλβανικές δυνάμεις που κατέληξαν στο θάνατο ενός αστυνομικού και τουλάχιστον τεσσάρων εκ των επιτιθέμενων. Ενόσω στο Κόσοβο κηρύχθηκε εθνικό πένθος και η οργή ξεχείλιζε για τον νεκρό αστυνομικό, ο Σέρβος πρόεδρος, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, αρνούνταν τις κατηγορίες περί ενορχήστρωσης της επίθεσης και στρεφόταν στην παραδοσιακή σύμμαχο Ρωσία.
Ο Βούτσιτς, ο οποίος αποκλίνει από την ευρωπαϊκή γραμμή των κυρώσεων για τον πόλεμο στην Ουκρανία και αντίθετα έχει εμβαθύνει τις σχέσεις με τη Μόσχα, είχε μόλις λίγες ώρες μετά τα γεγονότα κατ’ ιδίαν συνάντηση με τον Ρώσο πρεσβευτή στο Βελιγράδι, Αλεξάντερ Μπότσαν-Καρτσένκο, για να ακολουθήσουν διαδοχικές ανακοινώσεις στήριξης της Σερβίας από την πρεσβεία, το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών, καθώς και τον εκπρόσωπο του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ.
Για μία «εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση, πολύ τεταμένη και δυνητικά επικίνδυνη» έκανε λόγο ο Ντμίτρι Πεσκόφ ενώπιον των δημοσιογράφων, επισημαίνοντας πως η Μόσχα «παρακολουθεί πολύ στενά» τις εξελίξεις. «Στο Κοσσυφοπέδιο βλέπουμε μία σταθερά προκατειλημμένη στάση απέναντι στους Σέρβους», είπε απηχώντας τα λόγια του Αλεξάνταρ Βούτσιτς.
Σε υψηλούς τόνους ήλθε και η ανακοίνωση του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών που εμπεριείχε και την προειδοποίηση πως κινδυνεύει να συρθεί «ολόκληρη η περιοχή των Βαλκανίων σε μια επικίνδυνη άβυσσο». Κατά τη Μόσχα, «δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η αιματοχυσία είναι άμεση συνέπεια της πορείας του Άλμπιν Κούρτι να υποκινήσει τη σύγκρουση και να καθαρίσει το έδαφος από τους Σέρβους. Στοχεύει να προκαλέσει διεθνή πίεση στη Σερβία για να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου».
Διαρκές τέλμα, διαρκής κίνδυνος ανάφλεξης
Βελιγράδι και Πρίστινα βρίσκονται σε συνομιλίες υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης εδώ και περισσότερο από μία δεκαετία. Ο γεωπολιτικός «σεισμός» που ακολούθησε τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και οι φόβοι ότι η Ρωσία θα αποπειραθεί αποσταθεροποίηση στα Δυτικά Βαλκάνια, κατέστησαν ακόμη πιο επιτακτική για τη Δύση την επίλυση της διενέξης -ειδικά μετά και τις εστίες έντασης που «άναψαν» εντός του 2022 κατόπιν της απόφασης των κοσοβάρικων αρχών να αντικατασταθούν οι σερβικές πινακίδες κυκλοφορίες με αυτές που εκδίδει η Πρίστινα.
Ήδη πριν εισβάλει η ρωσική πολεμική μηχανή στην Ουκρανία, ο Βλαντιμίρ Πούτιν είχε επικαλεστεί τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας για να δικαιολογήσει μια πιθανή εισβολή σε κυρίαρχη ευρωπαϊκή χώρα.
Ο Πούτιν, τα στρατεύματα του οποίου προσάρτησαν παράνομα την Κριμαία από την Ουκρανία το 2014, έχει επανειλημμένα υποστηρίξει ότι ο βομβαρδισμός της Σερβίας από το ΝΑΤΟ το 1999 και η αναγνώριση του Κοσσυφοπεδίου από τη Δύση δημιούργησαν προηγούμενο, το οποίο κατ’ αυτόν επιτρέπει την επέμβαση της Ρωσίας στη στρατηγικής σημασίας ουκρανική χερσόνησο της Μαύρης Θάλασσας και στις ρωσόφωνες περιοχές στα ανατολικά της χώρας.
Σήμερα, έχουν ενταθεί οι ανησυχίες στη Δύση ότι η Ρωσία, ενεργώντας μέσω της συμμάχου της Σερβίας, προσπαθεί να αποσταθεροποιήσει τα Δυτικά Βαλκάνια και να εκτρέψει μέρος της προσοχής από την επίθεσή της στην Ουκρανία.
Η πρόεδρος του Κοσσυφοπεδίου, Βιόσα Οσμάνι, είχε κατηγορήσει από τις αρχές Σεπτεμβρίου τη Σερβία ότι επιχειρεί να αποσταθεροποιήσει τα Δυτικά Βαλκάνια με την ίδια μέθοδο που επιστράτευσε η Ρωσία κατά της Ουκρανίας το 2014. Σε επίσκεψή της στα Τίρανα, η ίδια είχε επικαλεστεί τη σύγκρουση στο Ντονμπάς, όπου οι υποστηριζόμενοι από τη Ρωσία αυτονομιστές πολέμησαν τις ουκρανικές κυβερνητικές δυνάμεις, και την επακόλουθη προσάρτηση της ουκρανικής χερσονήσου της Κριμαίας ως σημεία αναφοράς για τις ενέργειες της Σερβίας σε θερμά σημεία σε ολόκληρη την περιοχή.
«Εφαρμόζοντας επακριβώς το σχέδιο Πούτιν του 2014 εναντίον της Ουκρανίας, ο Βούτσιτς και η Σερβία στοχεύουν στην αποσταθεροποίηση ολόκληρων των Δυτικών Βαλκανίων και μέσω της αποσταθεροποίησης της περιοχής μας επιτίθενται στις αξίες και το σύστημα αξιών πάνω στο οποίο στηρίζονται η Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ», είχε υπογραμμίσει.
Μπροστά στις κατηγορίες ότι αποπειράται αποσταθεροποίηση, ο Αλεξάνταρ Βούτσιτς χαρακτήρισε «απολύτως καταδικαστέα» τη δολοφονία Αλβανού αστυνομικού, επέμεινε πως ουδεμία ανάμειξη είχε η Σερβία στα επεισόδια που απέδωσε σε «ορισμένους Σέρβους που εξεγέρθηκαν», και υποστήριξε πως είναι η κυβέρνηση του Άλμπιν Κούρτι που οδηγεί τους Σέρβους σε απόγνωση αρνούμενη να τους παραχωρήσει καθεστώς αυτονομίας.
Βασικό αίτημα των Σέρβων ήταν και παραμένει η δημιουργία μιας Ένωσης πλειοψηφικών σερβικών δήμων στο βορείου τμήματος που θα απολαμβάνουν αυξημένη αυτονομία. Σχετική συμφωνία είχε συναφθεί το 2013, ωστόσο ο Άλμπιν Κούρτι υπαναχώρησε λέγοντας ότι η εφαρμογή της θα ισοδυναμούσε με ντε φάκτο διχοτόμηση βάσει της εθνικής καταγωγής. Οι σχετικές συνομιλίες υπό την αιγίδα της ΕΕ είχαν περιέλθει από την προηγούμενη εβδομάδα σε αδιέξοδο, με τις Βρυξέλλες να εγκαλούν την Πρίστινα για αδιαλλαξία.
Αξιωματούχοι σε Βρυξέλλες και Ουάσινγκτον εξακολουθούν να ελπίζουν ότι Βελιγράδι και Πρίστινα μπορούν να καταλήξουν σε μια συμφωνία που θα επιτρέψει στο Κοσσυφοπέδιο να αποκτήσει μια έδρα στα Ηνωμένα Έθνη χωρίς η Σερβία να χρειάζεται να αναγνωρίσει ρητά την κρατική του υπόσταση. Οι δύο πλευρές πρέπει να εξομαλύνουν τις σχέσεις τους εάν θέλουν να προχωρήσουν προς την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση και να πάψει να τελεί υπό διαρκή απειλή η ειρήνη και η σταθερότητα στα Δυτικά Βαλκάνια.
Η μη επίτευξη προόδου στις διαπραγματεύσεις υπό τη μεσολάβηση της ΕΕ μεταφράζεται σε παρατεταμένη αστάθεια, οικονομική παρακμή και διαρκή κίνδυνο ανάφλεξης. Οποιαδήποτε σερβική στρατιωτική επέμβαση στο Κοσσυφοπέδιο θα σήμαινε σύγκρουση με την ειρηνευτική δύναμη του ΝΑΤΟ, και η Σερβία είναι απίθανο να κινηθεί, εκτός αν κατά τους αναλυτές διέθετε ισχυρή ρωσική υποστήριξη.
