Ξεκίνησε η αντίστροφη μέτρηση για τις εκλογές στο Ιράν, μετά το θάνατο του προέδρου Εμπραχίμ Ραΐσι, με τον ισχυρότερο άνδρα της θεοκρατικής Ισλαμικής Δημοκρατίας, τον Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, να καλείται να διαχειριστεί ένα έργο κρίσιμης σημασίας - τη διαδοχή του ανώτατου ηγέτη.
Ο ξαφνικός θάνατος του Ραΐσι, ο οποίος κάποτε θεωρούνταν ως πιθανός διάδοχος του Χαμενεΐ, πυροδότησε έναν αγώνα δρόμου μεταξύ των σκληροπυρηνικών για να επηρεάσουν την επιλογή του επόμενου ηγέτη του Ιράν.
Ο Χαμενεΐ, 85 ετών, αναζητά έναν σθεναρά πιστό πρόεδρο στις εκλογές της 28ης Ιουνίου για να διευθύνει καθημερινά τη χώρα και να είναι ένας έμπιστος σύμμαχος που θα μπορεί να διασφαλίσει τη σταθερότητα, εν μέσω ελιγμών για την ενδεχόμενη διαδοχή στη δική του θέση, λένε γνώστες και αναλυτές.
«Ο επόμενος πρόεδρος είναι πιθανό να είναι ένας σκληροπυρηνικός, ακλόνητα πιστός στον Χαμενεΐ, με παρελθόν στους Φρουρούς της Επανάστασης. Κάποιος με άψογο ιστορικό και απαλλαγμένος από πολιτικές αντιπαλότητες», δήλωσε στο Reuters ο αναλυτής Saeed Leylaz με έδρα την Τεχεράνη.
Η εγγραφή των υποψηφίων ανοίγει την Πέμπτη, αν και αυτό είναι μόνο η αρχή μιας διαδικασίας ελέγχου των υποψήφιων από το Συμβούλιο των Φρουρών, ένα σκληροπυρηνικό όργανο επιτήρησης που αποκλείει τους υποψηφίους χωρίς πάντα να δημοσιοποιεί τον λόγο.
Τρεις πηγές με γνώση του θέματος δήλωσαν ότι υπήρξαν συζητήσεις μεταξύ της ηγεσίας σχετικά με τον χειρισμό της προεδρικής αναμέτρησης.
«Το επικρατέστερο [σενάριο] ήταν ότι ο πρωταρχικός [στόχος] θα πρέπει να είναι η εξασφάλιση της εκλογής ενός προέδρου που θα είναι έντονα πιστός στον ανώτατο ηγέτη και τα ιδανικά του. Μια χαμηλή συμμετοχή των ψηφοφόρων θα το εξασφαλίσει αναπόφευκτα», δήλωσε μία από τις πηγές, η οποία όπως και οι άλλες ζήτησαν να μην κατονομαστούν, λόγω της ευαισθησίας του θέματος.
Αυτός ο στόχος - η νίκη ενός σκληροπυρηνικού προέδρου που θα είναι σε θέση να διαμορφώσει μια ομαλή μετάβαση στην κορυφή της εξουσίας όταν ο Χαμενεΐ πεθάνει - παρουσιάζει ωστόσο ένα αίνιγμα για τους κυβερνώντες κληρικούς που καλούνται να διαχειριστούν την ψηφοφορία τον επόμενο μήνα.
Για να διασφαλιστεί ότι ο νικητής θα είναι ένας σκληροπυρηνικός πιστός του Χαμενεΐ, είναι πιθανό οι επερχόμενες εκλογές να κυριαρχηθούν από σκληροπυρηνικούς με αντιλήψεις παρόμοιες με τις δικές του, λένε οι γνώστες και οι αναλυτές.
Περιορισμένες επιλογές
Όμως, ο περιορισμός των επιλογών στο ψηφοδέλτιο είναι πιθανό να μειώσει το ενδιαφέρον των ψηφοφόρων και να κρατήσει τη συμμετοχή σε χαμηλά επίπεδα, επιφέροντας ένα ανεπιθύμητο πλήγμα στο κύρος της 45χρονης Ισλαμικής Δημοκρατίας.
Σε μια κούρσα όπου όσοι θέτουν υποψηφιότητα ελέγχονται προσεκτικά, συνήθως η πρόκληση για το κατεστημένο είναι η εξασφάλιση υψηλής συμμετοχής.
Το Συμβούλιο των Φρουρών θα δημοσιεύσει τον κατάλογο των κατάλληλων υποψηφίων στις 11 Ιουνίου.
Ο Ραΐσι κατέκτησε τη νίκη το 2021 με ποσοστό συμμετοχής περίπου 49% - μια σημαντική πτώση από το 70% που παρατηρήθηκε το 2017 και το 76% το 2013 - σε μεγάλο βαθμό εν μέσω εκτεταμένης απάθειας των ψηφοφόρων, αφού το Συμβούλιο των Φρουρών απέκλεισε μεγάλης βαρύτητας συντηρητικούς και μετριοπαθείς αντιπάλους.
Οι επικριτές λένε ότι η συμμετοχή αντανακλούσε επίσης τη δυσαρέσκεια για τις οικονομικές δυσκολίες και τους κοινωνικούς και πολιτικούς περιορισμούς που οδήγησαν σε πολύμηνες διαδηλώσεις και πυροδοτήθηκαν από το θάνατο μιας νεαρής γυναίκας που συνελήφθη από την αστυνομία το 2022.
Η συμπερίληψη μετριοπαθών υποψηφίων «χαμηλών τόνων» στο ψηφοδέλτιο θα μπορούσε να είναι ένας τρόπος για να προκαλέσει μεγαλύτερη προσέλευση, λένε ορισμένοι αναλυτές.
Επί του παρόντος παραγκωνισμένοι από την εξουσία, οι ρεφορμιστές παραμένουν πιστοί στη θεοκρατική κυριαρχία του Ιράν, αλλά υποστηρίζουν τη βελτίωση των σχέσεων με τη Δύση, καθώς και σταδιακές κινήσεις προς μεγαλύτερη ελευθερία έκφρασης και χαλάρωση του αυστηρού ισλαμικού ενδυματολογικού κώδικα.
Ο μεταρρυθμιστής πρώην ανώτερος αξιωματούχος Μοχάμεντ Αλί Αμπταχί δήλωσε ότι οι μεταρρυθμιστές θα συμμετάσχουν στις εκλογές εάν επιτραπεί στον υποψήφιό του να θέσει υποψηφιότητα, αν και πρόσθεσε ότι δεν είναι σαφές πόσος πολιτικός χώρος θα επιτραπεί στους μεταρρυθμιστές.
«Αυτός ο κύκλος της χαμηλής συμμετοχής των ψηφοφόρων, ο οποίος εξασφάλισε νίκες των σκληροπυρηνικών στις προηγούμενες βουλευτικές και προεδρικές εκλογές, μπορεί να αλλάξει .... Αλλά έχω τις αμφιβολίες μου για κάθε πιθανό πολιτικό άνοιγμα», δήλωσε.
Τα ονόματα που ακούγονται
Ωστόσο, η εκλογική δύναμη των μεταρρυθμιστών παραμένει ασαφής, καθώς ορισμένοι ψηφοφόροι πιστεύουν ότι απέτυχαν να φέρουν μεγαλύτερες ελευθερίες κατά τις περιόδους που ήταν στην εξουσία την προηγούμενη δεκαετία.
Επιπλέον, οι διαδηλώσεις του 2022 αποκάλυψαν ένα διευρυνόμενο χάσμα μεταξύ των ρεφορμιστών και των διαδηλωτών που ζητούν «αλλαγή καθεστώτος».
«Ακόμα και το να επιτραπεί σε μερικούς γνωστούς μετριοπαθείς να θέσουν υποψηφιότητα ... μπορεί να μην είναι αρκετό για να κάνει τον κόσμο να προσέλθει στις κάλπες. Οι ψηφοφόροι έχουν επανειλημμένα παραπλανηθεί από την ιδέα ότι οι υποψήφιοι με μεταρρυθμιστικό πνεύμα ... θα παρήγαγαν πραγματική αλλαγή», δήλωσε ο αναλυτής της Eurasia Group Γκρέγκορι Μπρου.
Ένας νέος πρόεδρος είναι απίθανο να κάνει οποιαδήποτε αλλαγή στην πυρηνική ή εξωτερική πολιτική του Ιράν, οι οποίες ελέγχονται και οι δύο από τον ανώτατο ηγέτη.
Η καταγραφή των υποψηφίων θα μπορούσε να περιλαμβάνει τον Παρβίζ Φατάχ, πρώην μέλος των Φρουρών που ηγείται επενδυτικού ταμείου που συνδέεται με τον ηγέτη, και τον Σαΐντ Τζαλίλι, πρώην επικεφαλής διαπραγματευτή για τα πυρηνικά, ο οποίος το 2001 διηύθυνε το γραφείο του Χαμενεΐ για τέσσερα χρόνια.
Ο Φατάχ θα λάβει την τελική του απόφαση «μετά από συνάντηση με κάποιες ανώτερες αρχές την Τετάρτη», δήλωσε μια τρίτη πηγή.
Ο προσωρινός πρόεδρος Μοχάμαντ Μοχμπέρ και ο πρώην πρόεδρος του κοινοβουλίου και σύμβουλος του Χαμενεΐ, Αλί Λαριτζανί, έχουν επίσης αναφερθεί στα ιρανικά μέσα ενημέρωσης ως πιθανοί υποψήφιοι. Ο Λαριτζανί είχε αποκλειστεί από τις προεδρικές του 2021.
