Η περίπτωση του πολέμου έχει αποτελέσει από την εποχή του Φρόιντ, ακόμα και για τον ίδιο τον ιδρυτή της ψυχανάλυσης ένα μεγάλο αίνιγμα. Ποτέ ο Φρόιντ δεν κατέληξε, όπως και η ψυχανάλυση γενικότερα σε ένα συμπέρασμα, ως προς το τι είναι εντέλει αυτό, το οποίον οδηγεί την ανθρώπινη φύση, όχι απλά να συγκρούεται, όχι απλά να έχει επιθετικότητα, αλλά να δημιουργεί κανονικούς πολέμους με πολυάριθμα θύματα.
Ο πόλεμος από ψυχαναλυτική άποψη αφορά μία εντελώς ατομική υπόθεση του ανθρώπου ο οποίος σκοτώνει κάποιον συνάνθρωπο του, χωρίς καν να το γνωρίζει. Σκοτώνει πασιφανώς - αφού δεν τον ξέρει τον άλλον - ένα κομμάτι του εαυτού του. Αυτό ισχύει για τον κάθε απλό στρατιώτη, σίγουρα όμως πολύ περισσότερο ισχύει για αυτόν που διατάσσει τον πόλεμο και άρα ηγείται των δολοφονιών. Η κατάσταση αυτή προσομοιάζει με μία ψυχωτική κατάσταση ιδιαίτερου χαρακτήρα και μορφολογίας.
Στην ψυχανάλυση είθισται να διακρίνουμε τις ψυχικές παθήσεις - ή τη ρίζα των ψυχικών παθήσεων- σε προ-οιδιποδειακές και οιδιποδειακές.
Όσον αφορά τις οιδιποδειακές καταστάσεις, αυτές έχουνε πάντα ένα γνωστό αντικείμενο, ανταγωνιστικό προς το υποκείμενο και ο σκοπός - έστω και ασυνείδητος - είναι πάντοτε σεξουαλικού χαρακτήρα.
Όσον αφορά τις προ -οιδιποδειακές καταστάσεις, όχι μόνο δεν υπάρχει γνωστό αντικείμενο αλλά υπάρχει κάποιο το οποίο κρύβεται μέσα στον άνθρωπο και βρίσκεται σε σχέση απόλυτα εσωτερική. Αυτό το αντικείμενο είναι υπαρκτό μεν αλλά κρυφό.
Στην περίπτωση του ρωσοουκρανικού πολέμου του οποίου είμαστε μάρτυρες του τελευταίου διαστήματος, ο πρόεδρος της Ρωσίας θα μπορούσαμε να πούμε ότι κυριαρχείται από ένα προ-οιδιποδειακό σύνδρομο.
Το σύνδρομο αυτό έχει να κάνει με το γεγονός, ότι κατά την προ-οιδιπόδεια κατάσταση πάντοτε υπάρχει μία απώλεια, η οποία σχετίζεται με την αγριότητα, την οποία ένα άτομο έχει βιώσει κατά την πολύ πρώιμη περίοδο της ζωής του. Αυτή η απώλεια του πιο βασικού κομματιού του εαυτού του που ονομάζουμε ένστικτο, έχει αντικατασταθεί με μία προσαρμοστική προσομοίωση του την οποία ο Φρόυντ ονόμασε λίμπιντο. (Η λέξη Λίμπιντο προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη λίμβος και σημαίνει: Μεγάλη όρεξη, ορέγομαι λαίμαργα, χωροκατακτητικά)
Δοθείσης της έλλειψης οιδιπόδειας ικανοποίησης, ο μόνος τρόπος να την υποκαταστήσει αυτήν την έλλειψη, εφόσον οιδιποδειακά δεν έχει μπορέσει, είναι να ψάξει παντοδυναμικά και επιτακτικά να επαναφέρει το χαμένο του ένστικτο.
Η προσπάθειά του αυτή, η τόσο βαθιά προ-οιδιποδειακή του ανάγκη δεν μπορεί να επιτευχθεί με κανένα άλλο τρόπο, παρά από το να προβάλλει προς τα έξω αυτά τα συναισθήματα, τα τελείως άγρια συναισθήματα τα οποία του απεδόθησαν προφανώς σε κάποια πολύ πρώιμη φάση της ζωής του, χωρίς να έχουν αντικατασταθούν από κάτι άλλο (ανθρώπινες συναισθηματικές ετεροφυλοφιλικές σχέσεις κτλ)
Η παντοδυναμία στην οποία τον «υποχρεώνει» η προ-οιδιποδειακότητα, του δίνει το δικαίωμα να απειλεί ακόμα και για μία πυρηνική καταστροφή, «αφού έχει δίκιο»!
Η συμπεριφορά αυτή συνάδει με τις ακραίες εκδηλώσεις οργής ενός βρέφους, μόνον που στην περίπτωση αυτή το αποτέλεσμα είναι η απώλεια πολλών ανθρωπίνων ψυχών.
Οι άνθρωποι αυτοί που λειτουργούν σε ένα τέτοιο προ-οιδιποδειακό επίπεδο, ψυχωτικόμορφο ή και ψυχωτικό επίπεδο, θεωρητικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνον μέσα από μία οιδιπόδεια διαδικασία, η οποία όμως είναι στην πραγματικότητα άνευ πρακτικής αξίας.
Σε πρακτικό επίπεδο οι άνθρωποι αυτοί απλά χρειάζονται απομόνωση και κυρίως απομάκρυνση από θέσεις ισχύος, από όπου μπορούν να επιφέρουν μεγάλες καταστροφές.
Στο πλαίσιο αυτό έχει μεγάλη αξία η ανακοίνωση που εξέδωσαν προχθές οι Ρώσοι ψυχαναλυτές ενάντια στην πολεμική καταστροφικότητα του Πούτιν.
Μπράβο τους!
Σημείωση:
- Οιδιποδειακότητα = η ανθρώπινη κατάσταση η οποία λόγω του βιώματος των ετεροφυλοφιλικών σεξουαλικών σχέσεων όλη η ζωή του ανθρώπου αποκτάει μία ευπλαστότητα και μία γλυκύτητα
- Προ-Οιδιποδειακότητα = είναι η κατάσταση κατά την οποία το άτομο δεν του έχει δοθεί η ευκαιρία ετεροφυλοφιλικής ή έστω ομοφυλοφιλικής σχέσεις εκπεφρασμένης συναισθηματικά και κατά συνέπεια κρύβει μέσα του μία ακατέργαστη επιθετικότητα
* Ο Σταύρος Κεβόπουλος είναι Ψυχολόγος
