Όμηρος και διαπραγματευτικό «χαρτί» του καθεστώς Πούτιν έναντι των Ηνωμένων Πολιτειών, ο Έβαν Γκερσκόβιτς είναι ο πρώτος Αμερικανός δημοσιογράφος που δικάζεται για κατασκοπεία στη Ρωσία από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Εάν καταδικαστεί, και ουδείς τρέφει αμφιβολίες περί αυτού, κινδυνεύει με την επιβολή ποινής 20ετούς κάθειρξης.
Η δίκη του ανταποκριτή της Wall Street Journal διεξάγεται κεκλεισμένων των θυρών. Ο 32χρονος Γκερσκόβιτς βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα δικαστικό σύστημα πλήρως ελεγχόμενο και υποταγμένο στο καθεστώς, και ελάχιστη σημασία έχει ότι το κατηγορητήριο που συνέταξαν οι εισαγγελείς κατά παραγγελία του Κρεμλίνου δεν συνοδεύεται από κανένα αποδεικτικό στοιχείο.
Στις «κλειστές» δίκες, οι καταδίκες ουσιαστικά προεξοφλούνται ειδικά όταν -όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση- έχει αναμειχθεί το Κρεμλίνο. Ο δικαστής που εκδικάζει την υπόθεση Γκερσκόβιτς καυχήθηκε σε τοπικό ειδησεογραφικό πρακτορείο ότι σε περίοδο δεκαετιών έχει αθωώσει μόλις τέσσερις κατηγορούμενους...
Ο Στιβ Ρόζενμπεργκ του BBC ήταν μεταξύ της ομάδας δημοσιογράφων στην οποία επετράπη χθες η είσοδος στο δικαστήριο πριν από την έναρξη της ακροαματικής διαδικασίας. Με ξυρισμένο το κεφάλι όπως συνηθίζεται για τους κρατούμενους στο ρωσικό σωφρονιστικό σύστημα, φορώντας καρό πουκάμισο και τζιν, ο 32χρονος Γκερσκόβιτς στεκόταν όρθιος στο γυάλινο κλουβί, γνωστό στις ρωσικές δικαστικές αίθουσες ως «ενυδρείο».
Χαμογέλασε στις κάμερες, αλλά δεν έκανε κανένα σχόλιο, αναφέρει ο Ρόζενμπεργκ. Λίγα λεπτά αργότερα ζητήθηκε από τους δημοσιογράφους να αποχωρήσουν από την αίθουσα για να ξεκινήσει μία δίκη-παρωδία που δεν είναι σαφές πόσο θα διαρκέσει. Έπειτα από αρκετές ώρες, η επόμενη συνεδρίαση ορίστηκε για τις 13 Αυγούστου, σύμφωνα με το ρωσικό κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Tass.
Η δίκη διεξάγεται στο Εκατερίνενμπουργκ στα Ουράλια Όρη, όπου και συνελήφθη στις 29 Μαρτίου 2023 ο καθόλα νόμιμα διαπιστευμένος ανταποκριτής της Wall Street Journal την ώρα που έκανε ρεπορτάζ. Κρατήθηκε έκτοτε στις διαβόητες φυλακές Λεφόρτοβο της Μόσχας, κατάλοιπο της σοβιετικής καταστολής, και πρόσφατα μεταφέρθηκε για τη δίκη στο Εκατερίνεμπουργκ.
Στις ασαφείς δηλώσεις τους, οι εισαγγελείς έχουν αναφέρει ότι «υπό τις οδηγίες της CΙΑ» και «χρησιμοποιώντας συνωμοσιακές μεθόδους», ο Έβαν Γκερσκόβιτς «συνέλεγε μυστικές πληροφορίες» σχετικά με εργοστάσιο που παράγει άρματα μάχης και άλλα όπλα στην περιοχή Σβερντλόφσκ της Ρωσίας. Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, έχει μάλιστα ισχυριστεί ότι ο Αμερικανός δημοσιογράφος «πιάστηκε επ' αυτοφώρω». Οι Αρχές δεν έχουν, ωστόσο, δημοσιοποιήσει κανένα αποδεικτικό στοιχείο.
Ο ίδιος και η Wall Street Journal αρνούνται από τις πρώτη στιγμή τις κατηγορίες για κατασκοπεία, οι οποίες και θεωρούνται ευρέως ως απόπειρα εκβιασμού της Ουάσινγκτον εκ μέρους της Μόσχας για να εξασφαλίσει στο πλαίσιο της λεγόμενης «διπλωματίας των ομήρων» την αποφυλάκιση Ρώσων κρατουμένων, περιλαμβανομένων κατασκόπων και καταδικασθέντων για οικονομικά εγκλήματα που διατηρούν διασυνδέσεις με ισχυρές προσωπικότητες στη Ρωσία. Η κυβέρνηση Μπάιντεν καταγγέλλει ότι ο Έβαν Γκερσκόβιτς κρατείται παράνομα και ζητά την απελευθέρωσή του.
«Αυτή η δίκη δεν αφορά τα αποδεικτικά στοιχεία, τη δέουσα διαδικασία ή το Κράτος Δικαίου. Αφορά τη χρησιμοποίηση Αμερικανών πολιτών από το Κρεμλίνο για την επίτευξη των πολιτικών του στόχων» ανέφερε η πρεσβεία των ΗΠΑ στη Μόσχα καθώς άρχιζε χθες η δίκη του Έβαν Γκερσκόβιτς, τονίζοντας ότι οι ρωσικές αρχές «απέτυχαν να δικαιολογήσουν την παράταση της κράτησής του» και ζητώντας να αφεθεί ελεύθερος.
Δεδομένης της βέβαιης καταδίκης που περιμένει τους κατηγορούμενους για κατασκοπεία, μαζί με τους πολιτικούς αντιπάλους του καθεστώτος στη Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν, ήταν εξ αρχής σαφές πως η οδός για την απελευθέρωση του Έβαν Γκερσκόβιτς περνά μέσα από διαπραγμάτευση για την ανταλλαγή κρατουμένων, όπως στις περιπτώσεις του πρώην πεζοναύτη Τρέβορ Ριντ και της μπασκετμπολίστριας Μπρίτνι Γκράινερ.
Είναι ήδη γνωστό πως υπάρχουν μυστικοί δίαυλοι μεταξύ Μόσχας και Ουάσινγκτον σχετικά με τον Έβαν Γκερσκόβιτς, όμως για την επίτευξη μίας ανταλλαγής η Μόσχα επιμένει ότι πρέπει πρώτα να έχει ολοκληρωθεί η δίκη, θέτοντας φαινομενικά τις δύο πλευρές σε ίση νομική βάση, επισημαίνουν οι New York Times. «Είναι ‘χαρτί’ του Κρεμλίνου και θέλουν να τον ανταλλάξουν», δηλώνει ο Πιοτρ Σάγιερ, δημοσιογράφος της εφημερίδας The Guardian και στενός φίλος του Γκερσκόβιτς.
Ο ίδιος ο Βλαντιμίρ Πούτιν έχει υπαινιχθεί πως το Κρεμλίνο θα ήταν πρόθυμο να ανταλλάξει τον δημοσιογράφο της Wall Street Journal με καταδικασμένο Ρώσο εκτελεστή που κρατείται στη Γερμανία.
Πρόκειται για τον Βαντίμ Κρασίκοφ, πράκτορα της FSB που εκτίει ποινή ισόβιας κάθειρξης για τη δολοφονία εξόριστου Τσετσένου-Γεωργιανού αντιφρονούντα σε πάρκο του Βερολίνου. Στη συνέντευξη που είχε δώσει προ μηνών ο Πούτιν στον Αμερικανό δημοσιογράφο Τάκερ Κάρσον, πέραν της προπαγάνδας στην οποία επιδόθηκε, άφησε ανοιχτό το «παράθυρο» ανταλλαγής και «φωτογράφησε» τον Κρασίκοφ μιλώντας για «ένα άτομο το οποίο, λόγω πατριωτικών συναισθημάτων, εξολόθρευσε έναν ληστή σε μια από τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες κατά τη διάρκεια των γεγονότων στον Καύκασο».
Κατόπιν της έναρξης του πολέμου στην Ουκρανία, οι ΗΠΑ έχουν διαπραγματευτεί με τη Ρωσία για την απελευθέρωση Αμερικανών πολιτών. Όμως, ενώ στις περιπτώσεις των Ριντ και Γκράινερ η έκβαση ήταν επιτυχής εντός του 2022 (με τις ΗΠΑ να «δίνουν» σε αντάλλαγμα τον καταδικασμένο για εμπόριο ναρκωτικών Ρώσο πιλότο Κονσταντίν Γιαροσένκο, καθώς και τον διαβόητο έμπορο όπλων Βίκτορ Μπουτ, αντίστοιχα), ο καταδικασθείς το 2020 για κατασκοπεία Αμερικανός πρώην πεζοναύτης Πολ Γουίλαν παραμένει πίσω.
Πέρυσι, συνελήφθη επίσης στη Ρωσία η Άλσου Κουμάρσεβα, δημοσιογράφος του εδρεύοντος στην Πράγα Radio Free Europe/Radio Liberty και κάτοχος αμερικανικού και ρωσικού διαβατηρίου. Είχε επιστρέψει στην πατρίδα της για να επισκεφθεί την άρρωστη μητέρα της. Της απαγγέλθηκαν κατηγορίες για διασπορά «ψευδών πληροφοριών» σχετικά με τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις με αφορμή την έκδοση βιβλίου που έχει συνεπιμεληθεί και το οποίο περιέχει κριτική για την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Εάν καταδικαστεί, μπορεί να αντιμετωπίσει ποινή 15ετούς κάθειρξης.
Ο Ντόναλντ Τραμπ, εν τω μεταξύ, έχει επιχειρήσει να εκμεταλλευτεί πολιτικά ακόμη και την «οδύσσεια» του Έβαν Γκερσκόβιτς, ισχυριζόμενος πως ο δημοσιογράφος θα απελευθερωθεί αμέσως μετά τις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου και τη «νίκη» του. «Ο Βλαντιμίρ Πούτιν, ο πρόεδρος της Ρωσίας, θα το κάνει αυτό για μένα, για κανέναν άλλον, και δεν θα πληρώσουμε τίποτα» έγραφε ο Τραμπ τον Μάιο στην πλατφόρμα Truth Social. Ούτε αναφέρθηκε σε σχετικές επαφές με τον Πούτιν, ούτε και στους λόγους που τον κάνουν να θεωρεί πως ο Ρώσος πρόεδρος θα απελευθέρωνε τον Γκερσκόβιτς για χάρη του και δίχως ανταλλάγματα.
