Οι δυτικές κυρώσεις έχουν αποτύχει να αποκόψουν τη Ρωσία από μικροεπεξεργαστές και εξαρτήματα προηγμένης τεχνολογίας. Η εφαρμογή -ή ορθότερα η μη εφαρμογή- των οικονομικών κυρώσεων έχει καταδείξει πλέον σε τρία χρόνια πολέμου πως πρόκειται για ένα αμφίβολης αποτελεσματικότητας «όπλο» και η αποτρεπτική του ικανότητα απέναντι στη φιλοδοξία της Μόσχας να εξαπολύσει μία πλήρους κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία ήταν εξ αρχής μηδενική.
Οι κυρώσεις έχουν αποτύχει λόγω της ασυνεπούς εφαρμογής τους και της ικανότητας της Μόσχας να βρίσκει εναλλακτικές γραμμές εφοδιασμού. Οι κρίσιμα αναγκαίες τεχνολογίες εξακολουθούν να ρέουν στους Ρώσους κατασκευαστές όπλων μέσω τρίτων χωρών.
Από την 24η Φεβρουαρίου 2022, όταν η Ρωσία εισέβαλε στο κυρίαρχο έδαφος της Ουκρανίας, ηλεκτρονικά εξαρτήματα αξίας σχεδόν 4 δισ. δολαρίων έχουν εισρεύσει στη Ρωσία από περισσότερες από 6.000 εταιρείες, σύμφωνα με ανάλυση των New York Times που συνενώνει δεδομένα από ρωσικές τελωνειακές αρχές, εταιρικά αρχεία, καταχωρίσεις ονομασιών δικτυακών τόπων (domain) και στοιχεία που αφορούν κυρώσεις. Η ανάλυση εντόπισε σχεδόν 800.000 αποστολές απαγορευμένων ηλεκτρονικών προϊόντων στη Ρωσία από τα μέσα του 2021.
Όταν η Δύση προσπαθούσε να αποκόψει την πρόσβαση σε ημιαγωγούς μέσω εμπορικών περιορισμών, η Ρωσία δημιούργησε μια τόσο ισχυρή παράλληλη αλυσίδα εφοδιασμού που εισήγαγε σχεδόν τον ίδιο αριθμό κρίσιμων μικροτσίπ τους τελευταίους τρεις μήνες του 2023 με αυτόν που εισήγαγε την ίδια περίοδο το 2021, σημειώνει η αμερικανική εφημερίδα. Η εξάρτηση από την Κίνα για πολλά από αυτά τα τσιπ βάθυνε επίσης, με τις συναλλαγές που ιστορικά διακανονίζονταν σε δολάρια ΗΠΑ να εκτελούνται πλέον όλο και περισσότερο σε κινέζικα γουάν, σύμφωνα με την ανάλυση.
Οι New York Times εντόπισαν τουλάχιστον τέσσερις εταιρείες-«φαντάσματα» ρωσικών συμφερόντων, που εμφανίζουν ως έδρα τους γνωστό κέντρο εμπορίου, 135 Bonham Strand, κοντά στο κέντρο του Χονγκ Κονγκ και λειτουργούν ως μεσάζοντες για να διευκολύνουν το παράνομο εμπόριο δυτικής τεχνολογίας προς τη Ρωσία. Οι εταιρείες αυτές φαίνεται να έχουν προμηθευτεί εκατομμύρια τσιπ και αισθητήρες για λογαριασμό εταιρειών στρατιωτικής τεχνολογίας στη Ρωσία, πολλές από τις οποίες υπόκεινται σε κυρώσεις. Στον ίδιο χώρο υπάρχουν σύμφωνα με το δημοσίευμα έντεκα εταιρείες ελεγχόμενες από Ρώσους και μόνο οι δύο εμπορεύονταν μικροτσιπ στη Ρωσία πριν από τον πόλεμο της Ουκρανίας.
Πέραν από τα κινεζικής παραγωγής τεχνολογικά προϊόντα, πολλά από τα απαγορευμένα εξαρτήματα που καταλήγουν στα χέρια της Μόσχας -περίπου το ήμισυ των εισαγωγών της- παράγονται από εταιρείες χωρών που εφαρμόζουν κυρώσεις κατά της Ρωσίας.
Σύμφωνα μελέτη του Ινστιτούτου KSE, δεξαμενής σκέψης που συνδέεται με τη Σχολή Οικονομικών Επιστημών του Κιέβου, πρόκειται για εταιρείες που έχουν έδρα τις ΗΠΑ, τη Βρετανία, την Αυστραλία, τον Καναδά, χώρες της ΕΕ (Ολλανδία, Γερμανία), την Ιαπωνία, τη Νέα Ζηλανδία, τη Νορβηγία, την Ελβετία, τη Νότια Κορέα, τη Σιγκαπούρη και την Ταϊβάν, οι περισσότερες οι πλέον γνωστές μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας παγκοσμίως.
Τα υλικά αυτά, ανεξάρτητα από το πού βρίσκεται η έδρα της εταιρείας που τα παράγει και τα εμπορεύεται, είτε κατασκευάζονται σε εργοστάσια της Κίνας, είτε εισάγονται από χώρες που δεν συμμετέχουν στις κυρώσεις και με αυτόν τον τρόπο μεταφέρονται στη συνέχεια σε ρωσικά εργοστάσια. Κορυφαίοι προμηθευτές είναι η Κίνα και το Χονγκ Κονγκ.
Άλλοι δίαυλοι μεταφοράς τους είναι η Τουρκία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μαρόκο. Η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών έχει επιβάλει κυρώσεις σε εταιρείες και άτομα σε αυτές τις χώρες. Αναλυτές έχουν επισημάνει την αύξηση των εξαγωγών προς τη Ρωσία μέσω χωρών της Κεντρικής Ασίας και του Νότιου Καυκάσου μετά την εισβολή στην Ουκρανία. Τα δυτικά προϊόντα δεν φτάνουν ποτέ στις χώρες αυτές, πηγαίνουν στη Ρωσία. Στις χώρες αυτές κόβεται απλώς το τιμολόγιο.
Ο τύπος του ρωσικού πυραύλου που έπληξε αντικαρκινικό νοσοκομείο παίδων του Κιέβου στις 8 Ιουλίου χρησιμοποιεί μικροεπεξεργαστές, ημιαγωγούς και άλλα τεχνολογικά εξαρτήματα δυτικής τεχνολογίας, σύμφωνα με εμπειρογνώμονες και Ουκρανούς αξιωματούχους, γεγονός που επιβεβαιώνει ότι η Μόσχα έχει βρει τρόπο να παρακάμπτει τις κυρώσεις.
Ο Kh-101 είναι ένας από τους πιο προηγμένους πυραύλους κρουζ της Ρωσίας, η οποία κατασκευάζει σχεδόν οκτώ φορές περισσότερους πυραύλους αυτού του τύπου από ό,τι πριν από την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία το 2022, σύμφωνα με το βρετανικό Royal United Services Institute.
Ουκρανική έρευνα σε έναν Kh-101 που εκτοξεύθηκε τον Ιανουάριο αποκάλυψε 16 εξαρτήματα ηλεκτρονικών δυτικής κατασκευής στο εσωτερικό του πυραύλου. Δύο εξ αυτών ήταν προϊόντα εταιρείας με έδρα την Ελβετία, ενώ τα υπόλοιπα τσιπ κατασκευάστηκαν από αμερικανικούς τεχνολογικούς κολοσσούς.
Ανάλυση των ρωσικών αρχείων από τους Financial Times δείχνει πώς οι ρωσικές εταιρείες το 2023 ήταν σε θέση να αποκτήσουν τέτοια εξαρτήματα αγοράζοντάς τα απλώς στην ελεύθερη αγορά και εισάγοντάς τα μέσω της Κίνας. Παράλληλα, η ρωσική αμυντική βιομηχανία έχει στραφεί στη χρήση για παραγωγή όπλων σε προηγμένη τεχνολογία που δεν προορίζεται αποκλειστικά για στρατιωτική χρήση.
Ένα σημαντικό ολοκληρωμένο κύκλωμα για τους ρωσικούς πυραύλους είναι μια «συστοιχία επιτόπια προγραμματιζόμενων πυλών» (Field Programmable Gate Array ή FPGA) που κατασκευάζεται από γνωστές αμερικανικές εταιρείες. Το τσιπ χρησιμοποιείται σε συναγερμούς πυρκαγιάς, μόντεμ, πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη για την επεξεργασία δεδομένων με αστραπιαία ταχύτητα και απαγορεύεται η πώλησή του στη Ρωσία. Από την έναρξη του πολέμου, η Μόσχα έχει πληρώσει περισσότερα από 390 εκατ. δολάρια σε εισαγωγές FPGA, σύμφωνα με στοιχεία των ρωσικών τελωνείων που επικαλούνται οι New York Times.
Σύμφωνα με τον Στίβεν Φελντσάιν και την Φιόνα Μπράουερ, ερευνητές του Carnegie Endowment, η Ρωσία έχει επιδείξει σημαντική προσαρμογή στην αποφυγή των δυτικών περιορισμών που σχετίζονται με κρίσιμες τεχνολογίες, στη μεταποίηση εξαρτημάτων διπλής χρήσης και στη χρήση τρίτων χωρών για την εισαγωγή ειδών που υπόκεινται σε κυρώσεις. Η ενίσχυση των ελέγχων στις εξαγωγές, η επιβολή αυστηρότερων κυρώσεων και η άσκηση μεγαλύτερης πίεσης σε τρίτες χώρες μπορεί να καταστήσουν δυσκολότερη την απόκτηση κρίσιμων τεχνολογιών από τη Ρωσία.
Ωστόσο, παράγοντες όπως η κυριαρχία της ψηφιακής τεχνολογίας, οι παγκοσμιοποιημένες αλυσίδες εφοδιασμού και ο γεωπολιτικός κατακερματισμός δεν είναι «απλά παραθυράκια» που μπορούν να κλείσουν. «Είναι σταθερά, δομικά χαρακτηριστικά του σημερινού κόσμου και η προσαρμογή της Ρωσίας στους ελέγχους των εξαγωγών μπορεί να είναι απροσδόκητη», αναφέρουν.
