Η Τουρκία έχει αναδειχθεί στη Συρία σε ρυθμιστικό παράγοντα και είναι η σημαντικότερη εξωτερική δύναμη πίσω από τους ισλαμιστές που έγραψαν τους τίτλους τέλους του καθεστώτος του Μπασάρ αλ Άσαντ. Οι μεγάλοι ηττημένοι, Ρωσία και Ιράν, λένε εμμέσως πλην σαφώς ότι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τους «πρόδωσε», την ώρα που αυτός φαίνεται να αναμετράται πλέον στα ίσα με τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ. Η Τουρκία από τον Βορρά και το Ισραήλ από το Νότο είναι οι μόνες ξένες στρατιωτικές δυνάμεις, που επιχειρούν αυτή τη στιγμή στο έδαφος της Συρίας.
Για την Τουρκία, ο πιο κρίσιμος στόχος στη γειτονική της χώρα παραμένει η εξάλειψη των υπό τους Κούρδους Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF), συμμάχου των ΗΠΑ. Βασικό κριτήριο σε κάθε απόφαση της Άγκυρας στην περιοχή είναι η αποτροπή της δημιουργίας οποιασδήποτε κουρδικής οντότητας στη Συρία, η οποία θα μπορούσε να αποτελέσει τον «σπόρο» της κουρδικής ανεξαρτησίας, απειλώντας ακόμη και την εδαφική ακεραιότητας της Τουρκίας. Το Κουρδικό αντιμετωπίζεται από την τουρκική πλευρά ως υπαρξιακή απειλή. Υπό αυτό το πρίσμα, η διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας είναι βασική προϋπόθεση, κάτι που ο Τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, φροντίζει να υπενθυμίζει σε κάθε ομιλία του.
Από το 2011 η κυβέρνηση Ερντογάν υποστήριξε την εξέγερση της Αραβικής Άνοιξης ενάντια στο καθεστώς Άσαντ. Στη διάρκεια του εμφύλιου πολέμου στήριξε διάφορες ισλαμιστικές ομάδες και παρείχε προστασία στην περιοχή του Ιντλίμπ, το οποίο εξελίχθηκε σε προπύργιο των τζιαχαντιστών της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ (HTS), πρώην Μέτωπο Αλ Νούσρα και παλαιότερα Αλ Κάιντα, οι οποίοι και τελικά βρέθηκαν 13 χρόνια αργότερα να καταλαμβάνουν τη Δαμασκό σε μία ταχεία και αιφνιδιαστική προέλαση.
Μπορεί η Τουρκία να ασκεί επιρροή στην HTS, όμως η πληρεξούσια δύναμή της στη Συρία, την οποία εκπαιδεύει και εξοπλίζει, είναι ο Συριακός Εθνικός Στρατός (SNA), όπως πληρεξούσιος των Ηνωμένων Πολιτειών στη Συρία είναι οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις.
Οι Τούρκοι δεν ξεχνούν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν ο κύριος παράγοντας που βοήθησε τους Κούρδους του Ιράκ να δημιουργήσουν την Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν και δεν πείθονται από τις διαβεβαιώσεις της αμερικανικής πλευράς ότι η συνεργασία με τις SDF έχει μοναδικό στόχο την αντιμετώπιση του Ισλαμικού Κράτους.
Την 1η Δεκεμβρίου, αφού η HTS είχε ήδη καταλάβει το Χαλέπι, ο Συριακός Εθνικός Στρατός, εξαπέλυσε επίθεση υπό τις ενθουσιώδεις «ιαχές» των Τούρκων για να απομακρύνει τις κουρδικές δυνάμεις των SDF -που η Άγκυρα ταυτίζει το PKK- από τα δυτικά του Ευφράτη και συγκεκριμένα από τους θύλακες του Τελ Ριφαάτ και του Μαμπίτζ. Η δήλωση των SDF ότι «δεν νίκησαν, αποσυρθήκαμε» είναι μία ένδειξη ότι αυτές δρουν υπό την άμεση καθοδήγηση της Κεντρικής Διοίκησης (CENTCOM) του αμερικανικού στρατού, υποστηρίζει ο Τούρκος πολιτικός αναλυτής Μουράτ Γετκίν.
Ο SNA δεν σταμάτησε εκεί και συνεχίζει να πιέζει και ανατολικά του Ευφράτη, προς το Κομπάνι, σε υλοποίηση ουσιαστικά του στόχου της Τουρκίας για πλήρη εκδίωξη των κουρδικών δυνάμεων από τη Συρία. Εάν οι SDF εκδιωχθούν από το Κομπάνι, θα ενωθούν οι ζώνες που έχει στρατιωτική παρουσία η Τουρκία στα δυτικά και ανατολικά του Ευφράτη, δημιουργώντας έτσι μία μεγάλη ζώνη ασφαλείας σχεδόν στο σύνολο των 911 χλμ. της οριογραμμής της με τη Συρία.
Έτσι, ενώ με την πτώση του καθεστώτος Άσαντ επικρατεί στην υπόλοιπη Συρία μία έστω φαινομενική ηρεμία με την παύση των εχθροπραξιών, στα βορειοανατολικά συνεχίζονταινοι μάχες, που ουσιαστικά πρόκειται για ένα πόλεμο διά πληρεξουσίων μεταξύ Τουρκίας και Ηνωμένων Πολιτειών, κατά τα άλλα σύμμαχες χώρες.
Πάντως, μετά τις τελευταίες εξελίξεις και την αναβάθμιση του ρόλου της, το μήνυμα που εκπέμπει η Άγκυρα είναι πως έχει πλέον λόγο στο σύνολο της Συρίας τοποθετώντας την αντιμετώπιση του Κουρδικού σε αυτό το πλαίσιο και δεν περιορίζεται πλέον σε μία ζώνη ασφαλείας σε βάθος 30 χλμ. κατά μήκος των συνόρων της. Ο Χακάν Φιντάν, σε συνέντευξή του την Παρασκευή στο NTV, αποκάλυψε ουσιαστικά το σχέδιο της Τουρκίας: Τα μέλη του ΡΚΚ θα εγκαταλείψουν τη Συρία, το ίδιο και όσοι κατέχουν διοικητικές θέσεις στις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις, οι υπόλοιποι θα αφοπλιστούν και θα αποκατασταθεί η εξουσία της Δαμασκού στα ανατολικά του Ευφράτη.
Το Κουρδικό είναι αδιαμφισβήτητα ο κύριος στόχος της Τουρκίας, ωστόσο επιδιώκει στη Συρία την επίτευξη τριών ακόμα πρωταρχικών για την ίδια στόχων.
Ο πρώτος από αυτούς τους στόχους είναι η επίλυση του προσφυγικού ζητήματος. Η Τουρκία επισήμως φιλοξενεί υπό καθεστώς προσωρινής προστασίας περίπου τρία εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες -ανεπισήμως ο αριθμός αυτός είναι πολύ μεγαλύτερος. Η Τουρκία βλέπει τώρα μια πολλά υποσχόμενη ευκαιρία για την επιστροφή στην πατρίδα τους.
Οι επιστροφές στη Συρία θα φθάσουν στο επιθυμητό επίπεδο μόνο εάν αποφευχθεί το χάος και δημιουργηθεί σχετική ασφάλεια, ενώ διάφορες επιλογές -συμπεριλαμβανομένων των συνεργασιών με την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα Ηνωμένα Έθνη- ενδέχεται σύντομα να αποτελέσουν θέματα διαπραγμάτευσης.
Μέσα από εκπομπές και δημοσιεύματα σε ελεγχόμενα από την κυβέρνηση μέσα ενημέρωσης επιχειρείται να δημιουργηθεί η εντύπωση ότι υπάρχει τάση μαζικής επανόδου Σύρων πολιτών στην πατρίδα τους μετά την πτώση του Άσαντ. Παρά την επικοινωνιακή εκστρατεία, η πραγματική κατάσταση παραμένει μέχρι στιγμής διαφορετική. Ο ίδιος ο υπουργός Εσωτερικών, Αλί Γερλίκαγια, δήλωσε ότι το προηγούμενο διάστημα επέστρεφαν από την Τουρκία στη Συρία περίπου 300-350 άτομα σε ημερήσια βάση και ο αριθμός αυτός έχει σχεδόν διπλασιαστεί μετά την κατάληψη του Χαλεπίου. Παραμένει δηλαδή ακόμη πολύ μικρός σε σχέση με τα εκατομμύρια προσφύγων στη χώρα.
Ο δεύτερος στόχος αφορά το εσωτερικό πολιτικό μέτωπο και σχετίζεται άμεσα με το προσφυγικό.
Η κατάσταση των προσφύγων έχει καταστεί σημαντικό εσωτερικό πολιτικό ζήτημα, επηρεάζοντας την εκλογική συμπεριφορά. Το προσφυγικό αποτέλεσε σημείο τριβής στις εκλογές του 2023, με την αντιπολίτευση να επιτίθεται στην κυβέρνηση για την είσοδο στη χώρα εκατομμυρίων Σύρων προσφύγων. Το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, όπως και μικρότερα εθνικιστικά κόμματα, είχαν υιοθετήσει μια ακραία επιθετική ρητορική κατά των Σύρων στη χώρα, που κατά περιπτώσεις ξεπερνούσε τα όρια του ρατσιστικού λόγου. Ο πληθωρισμός και το κόστος ζωής σε συνδυασμό με το προσφυγικό και μεταναστευτικό τοποθετούσε την κυβέρνηση στη θέση του απολογούμενου.
Μετά τις τελευταίες εξελίξεις στη Συρία, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν περνάει πλέον στην αντεπίθεση για να αποκρούσει αυτές τις πιέσεις, επικοινωνιακά και πρακτικά. Ήδη σε κάθε ομιλία του επιτίθεται στην αντιπολίτευση, κατηγορώντας την για αναλγησία απέναντι σε κατατρεγμένους «αδελφούς» και για συμπεριφορά που είναι αντίθετη με της «επιταγές του Ισλάμ» και τις «παραδόσεις του τουρκικού έθνους».
Με την επιρροή που ασκεί στο νέο καθεστώς της Συρίας, η Τουρκία προσδοκά επίσης τώρα να είναι οι δικές τις εταιρείες που θα πάρουν τη μερίδα του λέοντος στα έργα ανοικοδόμησης μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου. Η Τουρκία θα εργαστεί για την ανοικοδόμηση της Συρίας μετά την ανατροπή του Μπασάρ αλ Ασαντ, δήλωσε ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, και οι μετοχές των τουρκικών κατασκευαστικών εταιρειών και εταιρειών τσιμέντου και χάλυβα εκτινάχθηκαν την ίδια ημέρα έως και 10%.
Ο πόροι που απαιτούνται για την ανοικοδόμηση της Συρίας εκτιμάται ότι θα ξεπεράσουν τα 400 δισ. δολάρια. Σύμφωνα με εκθέσεις των Ηνωμένων Εθνών και της Παγκόσμιας Τράπεζας, το κόστος των ζημιών στις υποδομές εξαιτίας του πολέμου έφτασε τα 118 δισεκατομμύρια δολάρια, καταστράφηκε το 17,5% των κατοικιών, ενώ η οικονομία της χώρας συρρικνώθηκε κατά 52%.
