Το ερώτημα σε τι στοχεύει ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, αν σηματοδοτεί μία έμμεση ή άμεση στρατιωτική εμπλοκή της Τουρκίας κατά του Ισραήλ, αναζητά απάντηση μετά την επίμαχη δήλωση ότι η Τουρκία μπορεί «να μπει» στο Ισραήλ, όπως έκανε στο Ναγκόρνο Καραμπάχ και τη Λιβύη.
Οι εμπρηστικές και αμετροεπείς δηλώσεις του Τούρκου πρόεδρου κατά του Ισραήλ είναι σύνηθες φαινόμενο μετά τη σφαγή της 7ης Οκτωβρίου από τη Χαμάς. Ωστόσο, η δήλωση του αυτή την Κυριακή από τη γενέτειρά του Ριζούντα, ήταν διαφορετική· η ρητορική του πέρασε σε άλλο επίπεδο, αφήνοντας να πλανάται το ερώτημα αν δεν πρόκειται μόνο για ρητορική αλλά θα ακολουθήσουν και πράξεις. Και αν ακολουθήσουν πράξεις, ποιες μπορεί είναι αυτές.
«Εμείς πρέπει να είμαστε πολύ δυνατοί, ώστε το Ισραήλ να μην μπορεί να τα κάνει αυτά στην Παλαιστίνη. Εμείς όπως μπήκαμε στο Καραμπάχ, εμείς όπως μπήκαμε στη Λιβύη, μπορούμε να κάνουμε το ίδιο και σε αυτούς. Δεν υπάρχει τίποτα που να μας σταματα να μην το κάνουμε» δήλωσε ο Ερντογάν για να σημειώσει ότι η Τουρκία πρέπει να είναι ισχυρή για να το πράξει -και να ακολουθήσειμία ανταλλαγή σκληρών μηνυμάτων από τα υπουργεία Εξωτερικών των δύο χωρών.
«Ο Ερντογάν ακολουθεί τα βήματα του Σαντάμ Χουσεΐν και απειλεί να επιτεθεί στο Ισραήλ. Ας θυμηθεί τι έγινε εκεί και πώς κατέληξε» το καθεστώς του Ιράκ, ανέφερε ο Ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών, Ισραέλ Κατς με ανάρτησή του στην πλατφόρμα X για να ακολουθήσει ανάρτηση-απάντηση του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών που ανέφερε: «Όπως τελείωσε ο γενοκτόνος Χίτλερ, έτσι θα τελειώσει και ο γενοκτόνος Νετανιάχου. Ακριβώς όπως οι γενοκτόνοι ναζί λογοδοτούσαν, έτσι και όσοι προσπάθησαν να καταστρέψουν τους Παλαιστίνιους θα λογοδοτήσουν. Η ανθρωπότητα θα σταθεί στο πλευρό των Παλαιστινίων. Δεν θα καταστρέψετε τους Παλαιστίνιους».
Την επομένη, κατά περίεργο τρόπο το θέμα δεν αναδείχθηκε από τον τουρκικό Τύπο, ο οποίος το πέρασε στα «ψιλά» και ασχολήθηκε κυρίως με την επίσκεψη του Τούρκου προέδρου... στους γείτονές του, εκεί που έζησαν οι γονείς του και εκείνος γεννήθηκε. Ωστόσο υπήρξε μπαράζ δηλώσεων κυβερνητικών στελεχών υπέρ του προέδρου, που συνοδεύονταν από σκληρές εκφράσεις κατά του Ισραήλ, του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου και του υπουργού Εξωτερικών Ισραέλ Κατς. Αυτό για ένα εικοσιτετράωρο… Χθες, το θέμα έγινε κεντρικό στα πρωτοσέλιδα των φιλοκυβερνητικών εφημερίδων με τον πανομοιότυπο πηχυαίο τίτλο ότι ο Νετανιάχου «Θα έχει το τέλος του Χίτλερ». Μία εύλογη εξήγηση είναι ότι λειτούργησαν οι «επικοινωνιακοί μηχανισμοί» της κυβέρνησης, αλλά το ερώτημα που τίθεται και πάλι είναι «γιατί αυτή η αναμονή των 24 ωρών».
Πέραν όμως του όποιου χειρισμού σε τακτικό επίπεδο της δήλωσης Ερντογάν από μέλη της κυβέρνησής του και τον φιλικό στον ίδιο Τύπο, μεγαλύτερη σημασία έχει η πολιτική ερμηνεία που δίνεται σε αυτήν. Ιδιαίτερα, καθώς ακολουθεί την αιματηρή επίθεση κατά του Δρούζων για την οποία το Ισραήλ κατηγορεί τη Χεζμπολάχ και ήδη προχωρά σε στοχευμένα αντίποινα. Πριν από μερικές εβδομάδες η Άγκυρα είχε στηρίξει εμμέσως με δηλώσεις των υπουργών Εξωτερικών και Άμυνας, τους ισχυρισμούς και τις απειλές του ηγέτη της σιιτικής οργάνωσης, Χασάν Νασράλα, κατά της Κύπρου.
Ιδιαίτερη εντύπωση στη δήλωση Ερντογάν προκαλεί το γεγονός ότι στην απειλή του ότι «θα μπει» στο Ισραήλ επικαλείται το προηγούμενο του Ναγκόρνο Καραμπάχ και της Λιβύης. Τυπικά, η Τουρκία δεν «μπήκε», τουλάχιστον όχι στρατιωτικά, ούτε στο Καραμπάχ ούτε στη Λιβύη. Στη μεν Λιβύη στήριξε την κυβέρνηση της Τρίπολης με όπλα, πυρομαχικά, τεθωρακισμένα, μη επανδρωμένα αεροσκάφη και στρατιωτική εκπαίδευση, εγκαθίδρυσε μία στρατιωτική βάση, αλλά τύποις δεν ενεπλάκη σε πολεμικές επιχειρήσεις πέραν από την αποναρκοθέτηση περιοχών που καταλάμβαναν οι κυβερνητικές δυνάμεις. Τουλάχιστον αυτό είχε ανακοινώσει επισήμως. Αντίστοιχα στο Καραμπάχ, βοήθησε με προηγμένο εξοπλισμό, συμβούλους και εκπαίδευση τον στρατό των Αζέρων, αλλά τυπικά το Αζερμπαϊτζάν ήταν αυτό που «μπήκε» στον αρμενικό θύλακα, όχι η Τουρκία.
«Ένα έθνος, δύο κράτη»… Ο Ιλχάμ Αλίεφ υποδέχεται με τιμές τον Ερντογάν μετά τη χαριστική βολή για τον αρμενικό θύλακα του Ναγκόρνο Καραμπάχ τον Σεπτέμβριο του 2023 (Turkish Presidency via AP)
Δόκιμοι του λιβανικού στρατού στην τελετή αποφοίτησής τους στην Τρίπολη παρουσία του πρωθυπουργού και του διοικητή της τουρκικής εκπαιδευτικής αποστολής τον Φεβρουάριο του 2022 (AP Photo/Yousef Murad)
Στη βόρεια Συρία κατά μήκος της μεθορίου της Τουρκίας δυτικά του Ευφράτη, στον θύλακα του Αφρίν στη βορειοδυτική Συρία, στο Βόρειο Ιράκ, στην Κύπρο η Τουρκία πήγε με στρατό. Γιατί ο Ερντογάν δεν επικαλέστηκε αυτές τις περιοχές, αλλά ανέφερε το Καραμπάχ και τη Λιβύη;
Ο Αλόν Λιέλ, πρώην διευθυντής στο ισραηλινό υπουργείο Εξωτερικών και πρώην πρέσβης του Ισραήλ στην Τουρκία, σχολίασε το ενδεχόμενο μιας τουρκικής «εισβολής» στο Ισραήλ. «Υπονοεί ότι μπορεί να προσπαθήσει να αυξήσει τη στρατιωτική βοήθεια για να βοηθήσει τους Παλαιστίνιους στον πόλεμό τους, τόσο τη Χαμάς όσο και αυτούς που πολεμούν στη Δυτική Όχθη», δήλωσε σε ραδιοφωνική συνέντευξή του στον ισρηλινό σταθμό Radio North 104.5FM.
Ο ίδιος εκτίμησε ότι «αυτό που θα προσπαθήσει να κάνει o Ερντογάν είναι να ενισχύσει τις δυνάμεις που μάχονται εναντίον μας, είτε στέλνοντας χρήματα είτε κάνοντας λαθρεμπόριο μέσω των αιγυπτιακών συνόρων». Όπως είπε, έχει βελτιώσει σημαντικά τις σχέσεις του με την Αίγυπτο. Ο Ισραηλινός διπλωμάτης θεωρεί «απίθανο ο Ερντογάν, ο οποίος είναι γνωστό ότι ενεργεί παράλογα, να στείλει Τούρκους στρατιώτες να εισβάλουν στο Ισραήλ».
Δεν ισχύει, ωστόσο, το ίδιο «αν συμβεί κάτι σημαντικό στον Λίβανο», καθώς ο Ερντογάν βλέπει πιθανή ισραηλινή προέλαση εκεί ως ένα βήμα που γεωγραφικά φέρνει πιο κοντά τις ισραηλινές δυνάμεις στην Τουρκία. «Θα μπορούσε να στείλει δυνάμεις στον Λίβανο, το έχει κάνει αυτό στο παρελθόν, συμπεριλαμβανομένης της αποστολής αντιτορπιλικών και πολεμικών πλοίων, στα χωρικά ύδατα του Λιβάνου» σημείωσε ο Αλόν Λιέλ. Ο Ερντογάν έχει δηλώσει πάνω από μία φορά στο παρελθόν ότι στη Γάζα κρίνεται το μέλλον της Ανατολίας, αφήνοντας υπόνοιες περί απειλής του Ισραήλ κατά της τουρκικής επικράτειας.
Ο πολιτικός αναλυτής Μεχμέτ Τεζκάν, του αντιπολιτευόμενου τουρκικού δικτύου Halk TV εφιστά την προσοχή σε ένα άλλο πιθανό σενάριο. Προ ετών, όταν διεξάγονταν οι αιματηρές μάχες στον εμφύλιο της Λιβύης, η ιταλική εφημερίδα La Repubblica, με τίτλο «ο Ερντογάν νίκησε τον Χαφτάρ» έγραψε ότι ο Ερντογάν νίκησε με τεθωρακισμένα οχήματα, υποστήριξη από μη επανδρωμένα αεροσκάφη και χιλιάδες ενόπλους που έφερε από τη Συρία. Ο Τούρκος δημοσιογράφος αναρωτιέται αν η Τουρκία έκανε το ίδιο στο Καραμπάχ και αν ο Ερντογάν, λέγοντας πως μπορεί να κάνει στο Ισραήλ ό,τι έκανε στη Λιβύη και το Καραμπάχ, εννοεί τους παραστρατιωτικούς από τη Συρία, δηλαδή τους μισθοφόρους -συνήθως είναι πρώην μέλη τζιχαντιστικών οργανώσεων, όχι κατ' ανάγκη Σύροι- που χρησιμοποιεί για να επανδρώνει τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό, που μαζί με τουρκικές δυνάμεις ελέγχουν περιοχές της βόρειας Συρίας. Επισήμως η Τουρκία δεν έχει παραδεχτεί τη χρήση μισθοφόρων.
Το πώς θα υλοποιήσει πρακτικά, δηλαδή σε επιχειρησιακό επίπεδο, τα όποια σχέδια έχει στο μυαλό του ο Ερντογάν, αν έχει τελικά σχέδια και δεν πρόκειται απλώς για ρητορική άνευ ουσιαστικού περιεχομένου, είναι άλλη υπόθεση. Πάντως, ο Τούρκος πρόεδρος έχει αποδείξει ότι είναι «δημιουργικός» απέναντι σε πρακτικές δυσκολίες.
Σε στρατηγικό πάντως επίπεδο, με την κλιμάκωση των απειλών κατά του Ισραήλ, ο Ερντογάν μεταφέρει σε μία ανώτερη κλίμακα την προσπάθεια της Τουρκίας για επιρροή στην περιοχή κοντράροντας στα ίσα τις Ηνωμένες Πολιτείες και στρέφοντας τα «πυρά» του σε ευθεία βολή κατά του στενότερου συμμάχου της Ουάσινγκτον -προς το παρόν τουλάχιστον σε φραστικό επίπεδο.
Το άλλο μέτωπο της διελκυστίνδας της Τουρκίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες, βρίσκεται στη βόρεια Συρία με επίκεντρο το Κουρδικό. Οι ΗΠΑ παρέχουν υποστήριξη στη βόρεια Συρία στην πολιτοφυλακή των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF), η οποία ελέγχεται από τους Κούρδους της PYD, οργάνωση την οποία η Άγκυρα ταυτίζει με το ΡΚΚ που δρα κατά της Τουρκίας. Για την εξάλειψή της εδώ και μήνες απειλεί με νέα στρατιωτική επιχείρηση στη βόρεια Συρία, έχοντας κάνει άλλες τέσσερις στρατιωτικές επιχειρήσεις στο παρελθόν, ενώ οι ΗΠΑ από την πλευρά τους μεταφέρουν συνεχώς τις τελευταίες εβδομάδες στρατιωτικό υλικό για να ενισχύσουν τη βάση τους κοντά στην πόλη Χασέκε.
Υποστηριζόμενες από την Τουρκία δυνάμεις του Ελεύθερου Συριακού Στρατού προετοιμάζονται για έφοδο με στόχο τους Κούρδους μαχητές κοντά στην Αζάζ στη βόρεια Συρία τον Οκτώβριο του 2019 (AP Photo)
Είναι προφανές ότι οι δηλώσεις του Τούρκου προέδρου Ερντογάν αντανακλούν τις περιφερειακές στρατηγικές της Τουρκίας και τους γεωπολιτικούς της στόχους στη Μέση Ανατολή. Δίνοντας έμφαση στη στρατιωτική και τεχνολογική της ικανότητα, η Τουρκία επιδιώκει να αυξήσει την επιρροή της στην περιοχή και να τοποθετηθεί ως εναλλακτικό κέντρο ισχύος. Ενδεικτική λεπτομέρεια, η αμέσως προηγούμενη πρόταση από την απειλή Ερντογάν κατά του Ισραήλ αφορούσε στην πρόοδο της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας. Στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας, προσπαθεί να εξισορροπήσει την επιρροή αραβικών χωρών και του Ισραήλ. Οι εξελίξεις στον Λίβανο και η σημασία της κοινότητας των Δρούζων, που ξαφνικά βρέθηκαν στο προσκήνιο, δείχνουν επίσης πώς διαμορφώνεται η ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι δηλώσεις και οι περιφερειακές στρατηγικές του Ερντογάν παρέχουν σημαντικές ενδείξεις για τις επιδιώξεις του, που σαφώς περιλαμβάνουν να ηγηθεί του σουνιτικού Ισλάμ. Στην προσπάθεια του να ηγηθεί του φανατικού ριζοσπαστικού μουσουλμανικού κόσμου στην αντιπαράθεση του με τη Δύση, αναμετράται σήμερα με το Ισραήλ και αύριο με ολόκληρο τον Δυτικό κόσμο.
