Πραξικόπημα, ένας ακραίος τρόπος έκφρασης των πολιτικών διαφωνιών, ένα θέαμα οικείο για τους πολίτες του Νίγηρα. Κατά το τελευταίο πραξικόπημα στην χώρα, αυτό στις 26 Ιουλίου, ο πρόεδρος Μοχάμεντ Μπαζούμ εκδιώχθηκε από το αξίωμα από ένα στρατιωτικό απόσπασμα υπό τον στρατηγό Αμπντουραμάν Τινανί.
Αυτή η αλληλουχία γεγονότων απειλεί να υπονομεύσει την ήδη ευαίσθητη γεωπολιτική ισορροπία στο Σαχέλ και τη Δυτική Αφρική, περιοχές κρίσιμες για την περιφερειακή και διεθνή ασφάλεια.
Η σταθερότητα του Νίγηρα είναι ζωτικής σημασίας όχι μόνο για τους Νιγηριανούς αλλά και για την αποτροπή της περιφερειακής επέκτασης των τζιχαντιστικών ομάδων, συμπεριλαμβανομένου του Ισλαμικού Κράτους στην ευρύτερη Σαχάρα και της Μπόκο Χαράμ.
Οι ομάδες αυτές εκμεταλλεύονται, όπως περιγράφει το TheRepublic.com, το πολιτικό χάος για να εντείνουν τις δραστηριότητές τους, οι οποίες θα μπορούσαν να αποσταθεροποιήσουν περαιτέρω την ήδη εύθραυστη περιοχή του Σαχέλ και ενδεχομένως να επεκταθούν στη Δυτική Αφρική. Ο τρόπος με τον οποίο θα εξελιχθεί η πολιτική κρίση του Νίγηρα θα επηρεάσει πιθανότατα τη σταθερότητα της ευρύτερης περιοχής, επηρεάζοντας ενδεχομένως τις τάσεις της μετανάστευσης, τη διεθνική τρομοκρατία και τους περιφερειακούς δημοκρατικούς κανόνες.
Το πραξικόπημα του Νίγηρα αποτελεί μια απογοητευτική υπενθύμιση της ευπάθειας της Δυτικής Αφρικής σε στρατιωτικές επεμβάσεις και του συνεχούς αγώνα για τη δημοκρατική εδραίωση. Το ερώτημα τώρα δεν αφορά μόνο το μέλλον του Νίγηρα αλλά και το μέλλον της δημοκρατικής διακυβέρνησης στη Δυτική Αφρική.
Πώς έφτασε σε αυτό το σημείο ο Νίγηρας;
Το στρατιωτικό πραξικόπημα του Νίγηρα δεν έγινε τυχαία. Μια σειρά αποσταθεροποιητικών παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων κοινωνικοοικονομικών ζητημάτων, πολιτικής αστάθειας και ανησυχιών για την ασφάλεια, συνέβαλαν στην ατμόσφαιρα δυσαρέσκειας που επέτρεψε τη στρατιωτική επέμβαση.
Το άμεσο έναυσμα για το πραξικόπημα φαίνεται να είναι η απάντηση στην κατάσταση που επικρατεί στη χώρα. Το πραξικόπημα ακολουθεί μια ανησυχητική τάση στην πολιτική ιστορία του Νίγηρα, η οποία έχει δει Αυτό το μοτίβο αναδεικνύει μια βαθύτερη δυσφορία: τη συνεχή ανάμειξη του στρατού στην πολιτική και τη διακυβέρνηση, η οποία υπονομεύει τη δημοκρατική εδραίωση.
Από οικονομικής άποψης, παρά τα σημαντικά κοιτάσματα ουρανίου που διαθέτει, ο Νίγηρας δυσκολεύτηκε να αξιοποιήσει τους πόρους αυτούς για την κοινωνικοοικονομική του ανάπτυξη. Το παγκόσμιο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) το 2022 ήταν περίπου 12.663 δολάρια ανά κάτοικο. Από την άλλη πλευρά, το ΑΕΠ του Νίγηρα ήταν 533 δολάρια ανά κάτοικο ή 13,97 δισεκατομμύρια δολάρια για ολόκληρη τη χώρα. Η διαφθορά και η κακή διακυβέρνηση συνέβαλαν μόνο στην οικονομική κακοδιαχείριση, υποδαυλίζοντας τη δυσαρέσκεια του κοινού και παρέχοντας περαιτέρω λόγους για το πραξικόπημα.
Το πραξικόπημα στον Νίγηρα έρχεται να προστεθεί στην επισφαλή σταθερότητα της περιοχής του Σαχέλ, η οποία ήδη αντιμετωπίζει διάφορες πολιτικές προκλήσεις και προκλήσεις στον τομέα της ασφάλειας. Οι αλυσιδωτές επιπτώσεις θα μπορούσαν να αντηχήσουν στις γειτονικές χώρες, πυροδοτώντας ενδεχομένως περαιτέρω πραξικοπήματα ή αποσταθεροποιητικές ενέργειες.
Το σχέδιο ανατροπής
Οι επικεφαλής της δυτικοαφρικανικής άμυνας έχουν καταρτίσει ένα σχέδιο για πιθανή στρατιωτική επέμβαση για την ανατροπή του πραξικοπήματος της περασμένης εβδομάδας στον Νίγηρα, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου και του χρόνου ανάπτυξης των δυνάμεων, δήλωσε την Παρασκευή ένας ηγέτης της Οικονομικής Κοινότητας των Δυτικοαφρικανικών Κρατών (ECOWAS).
Η ECOWAS έδωσε στη χούντα προθεσμία μέχρι την Κυριακή για να αποκαταστήσει τον ανατραπέντα πρόεδρο Μοχάμεντ Μπαζούμ, αυξάνοντας το φάσμα περαιτέρω συγκρούσεων σε μια περιοχή που ήδη παλεύει με μια θανατηφόρα ισλαμιστική εξέγερση.
Το μπλοκ δεν αποκαλύπτει λεπτομέρειες και ούτως ή άλλως θα χρειαστεί το πράσινο φως των αρχηγών των κρατών μελών πριν παρέμβει, αλλά διάφορες επιλογές - στρατιωτικές ή άλλες - μπορεί να είναι διαθέσιμες.
Χερσαία εισβολή
Η ECOWAS, όπως περιγράφει το Reuters, έχει ξαναστείλει στρατεύματα σε προβληματικά σημεία, αλλά ποτέ στον Νίγηρα και σπάνια με την περιοχή τόσο διαιρεμένη. Οι ηγέτες των πραξικοπηματιών στη Γουινέα, τη Μπουρκίνα Φάσο και το Μάλι έχουν εκφράσει την υποστήριξή τους στη χούντα του Νίγηρα, ενώ και άλλες χώρες έχουν τις δικές τους προκλήσεις στον τομέα της ασφάλειας.
Δεν είναι σαφές πόσο μεγάλη θα ήταν μια δύναμη της ECOWAS ή ποια μορφή θα έπαιρνε.
Αναλυτές ασφαλείας λένε ότι οι λεπτομέρειες μιας μεγάλης επιχείρησης θα μπορούσαν να πάρουν εβδομάδες για να συγκεντρωθούν και ότι μια εισβολή ενέχει τεράστιο κίνδυνο, συμπεριλαμβανομένου του να εμπλακεί σε μια παρατεταμένη σύγκρουση και να αποσταθεροποιήσει περαιτέρω τον Νίγηρα και την περιοχή.
Ο επικεφαλής του πραξικοπήματος στρατηγός Abdourahamane Tiani υπηρέτησε ως διοικητής τάγματος των ειρηνευτικών δυνάμεων της ECOWAS στην Ακτή Ελεφαντοστού μετά την κατάπαυση του πυρός μεταξύ της κυβέρνησης και των ανταρτικών δυνάμεων το 2003, οπότε γνωρίζει τι περιλαμβάνουν οι αποστολές επέμβασης.
Ωστόσο, ορισμένοι θα αισθάνονται ότι δεν έχουν πολλές επιλογές.
«Αν δεν μπουν μέσα, θα υπάρξει μεγάλο πρόβλημα αξιοπιστίας. Έχουν θέσει μια κόκκινη γραμμή», δήλωσε ο Djiby Sow, ανώτερος ερευνητής στο Ινστιτούτο Μελετών Ασφάλειας στο Ντακάρ.
Επιχείρηση ειδικών δυνάμεων
Αυτή η επιλογή θα περιλάμβανε μια λεπτότερη χερσαία δύναμη που θα μπορούσε να συγκεντρωθεί γρηγορότερα. Πιθανότατα θα επικεντρωνόταν στην κατάληψη βασικών σημείων ασφαλείας και διοικητικών εγκαταστάσεων, τη διάσωση του Μπαζούμ από τον κατ' οίκον περιορισμό και την αποκατάσταση της κυβέρνησής του, δήλωσε ο Ikemesit Effiong, ανώτερος ερευνητής της εταιρείας συμβούλων SBM Intelligence στη Νιγηρία. Η ECOWAS θα μπορούσε να ζητήσει υποστήριξη πληροφοριών από τις αμερικανικές και γαλλικές δυνάμεις εντός του Νίγηρα.
«Το χρονοδιάγραμμα θα ήταν συντομότερο και οι δυνατότητες υπάρχουν ήδη στην περιοχή. Μια επιχείρηση αυτού του είδους θα ήταν πιο ρεαλιστική», δήλωσε ο Effiong.
Ωστόσο, οι κίνδυνοι εξακολουθούν να είναι πολλοί. Τα ξένα στρατεύματα που φρουρούν τοποθεσίες στο κέντρο της πρωτεύουσας Νιαμέι θα μπορούσαν να προκαλέσουν βίαια επεισόδια σε μια πόλη όπου εκατοντάδες άνθρωποι έχουν βγει στους δρόμους για να υποστηρίξουν το πραξικόπημα - και κατά της ξένης ανάμειξης.
Ενίσχυση αντιπραξικοπήματος
Ο Νίγηρας είναι μια τεράστια, εθνοτικά ποικιλόμορφη χώρα και ο Μπαζούμ κέρδισε τις εκλογές του 2021 με 56% των ψήφων. Δεν είναι ακόμη σαφές πόση υποστήριξη θα παράσχουν οι διάφορες ομάδες στους νέους ηγέτες.
Αναλυτές ασφαλείας και διπλωμάτες έχουν επίσης σημειώσει εμφανείς διαιρέσεις μεταξύ των ενόπλων δυνάμεων του Νίγηρα, οι οποίες μπορεί να μην είναι όλες ενωμένες πίσω από το πραξικόπημα.
Οι περιφερειακές δυνάμεις θα μπορούσαν να το εκμεταλλευτούν αυτό.
«Το μόνο επιχειρησιακά εφικτό σενάριο που μπορώ να φανταστώ ... θα ήταν με τη μορφή μιας πιο περιορισμένης υποστήριξης ενός "αντιπραξικοπήματος" από τις δυνάμεις του Νίγηρα», δήλωσε ο Peter Pham, συνεργάτης στη δεξαμενή σκέψης Atlantic Council και πρώην ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ στην περιοχή του Σαχέλ. «Δεν τους βλέπω να έρχονται χωρίς αυτό το τοπικό στοιχείο».
Διατήρηση των κυρώσεων
Η ECOWAS έχει υιοθετήσει πιο ισχυρή στάση έναντι του Νίγηρα από ό,τι έναντι των χούντας στην Μπουρκίνα Φάσο και το Μάλι που ανέλαβαν την εξουσία τα τελευταία τρία χρόνια.
Τούτου λεχθέντος, θα μπορούσε ακόμη να αποφασίσει να συνεχίσει τις κυρώσεις, να αναστείλει τη στρατιωτική επέμβαση και αντ' αυτού να ζητήσει την επιστροφή στην πολιτική διακυβέρνηση μετά από εκλογές. Η χούντα έχει δηλώσει ότι είναι πρόθυμη να το συζητήσει αυτό, χωρίς να αναφέρει κάποιο χρονοδιάγραμμα.
Ακόμη και αυτή η επιλογή ενέχει κινδύνους για την περιοχή, καθώς οι κυρώσεις θα αποδυναμώσουν την οικονομία του Νίγηρα, μιας από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου, και θα μπορούσαν επομένως να υποδαυλίσουν την υποστήριξη προς τη χούντα και τις ισλαμιστικές ομάδες που προσφέρουν χρήματα και καταφύγιο.
