Με αφορμή την επέτειο της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, με την οποία σφραγίζονται δύο χρόνια ενός συνεχιζόμενου, καταστροφικού πολέμου, αλλά και το θάνατο του σκληρότερου επικριτή του Βλαντίμιρ Πούτιν ο κορυφαίος δημοσιογράφος του BBC Στιβ Ρόζεμπεργκ, αναφέρεται σε σημερινό του άρθρο, στον τρόπο με τον οποίο ο πόλεμος στην Ουκρανία «άλλαξε» τη Ρωσία.
Ένας γρήγορος απολογισμός καταδεικνύει τη φρικαλεότητα του πολέμου:
Ο πόλεμος της Ρωσίας έσπειρε τον θάνατο και την καταστροφή στην Ουκρανία - Ο ρωσικός στρατός έχει επίσης υποστεί τεράστιες απώλειες - Ρωσικές πόλεις έχουν βομβαρδιστεί και έχουν δεχτεί επιθέσεις από μη επανδρωμένα αεροσκάφη - Εκατοντάδες χιλιάδες Ρώσοι άνδρες επιστρατεύτηκαν στον στρατό - Μισθοφόροι του Βάγκνερ και βάδισαν προς τη Μόσχα- Ο ηγέτης τους Γιεβγκένι Πριγκόζιν πέθανε αργότερα σε αεροπορικό δυστύχημα - Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο εξέδωσε ένταλμα σύλληψης κατά του προέδρου της Ρωσίας για φερόμενα εγκλήματα πολέμου - Ο Αλεξέι Ναβάλνι, δριμύς επικριτής του Βλαντιμίρ Πούτιν, είναι τώρα νεκρός.
AP Photo
Σημείο καμπής
Η 24η Φεβρουαρίου 2022 ήταν ένα σημείο καμπής, γράφει ο Ρόζεμπεργκ. Ωστόσο, κοιτάζοντας πίσω, η «κατεύθυνση πορείας» ήταν σαφής, προσθέτει:
Όταν το 2014 η Ρωσία είχε προσαρτήσει την Κριμαία από την Ουκρανία και είχε παρέμβει για πρώτη φορά στρατιωτικά στο Ντονμπάς - ο Ναβάλνι είχε δηλητηριαστεί με νευροπαραλυτικό παράγοντα το 2020 και είχε φυλακιστεί το 2021. Η εσωτερική καταστολή στη Ρωσία προϋπήρχε της εισβολής στην Ουκρανία, αλλά επιταχύνθηκε έκτοτε.
Όσο για τον Πούτιν, δύο χρόνια μετά τον πόλεμο, φαίνεται όλο και πιο σίγουρος και αποφασισμένος να νικήσει τους εχθρούς του στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Τα βάζει με τις ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ και την ΕΕ και παρουσιάζει τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία ως πόλεμο κατά της Ρωσίας από τη «συλλογική Δύση», μια υπαρξιακή μάχη για την επιβίωση της χώρας του.
AP Photo
Πώς και πότε θα τελειώσει; «Δεν μπορώ να προβλέψω το μέλλον. Μπορώ, ωστόσο, να θυμηθώ το παρελθόν», απαντά ο Ρόζεμπεργκ, ο οποίος υπήρξε ανταποκριτής του BBC στη Μόσχα για παραπάνω από 20 χρόνια.
«Σε ένα ντουλάπι στο σπίτι βρήκα πρόσφατα έναν σκονισμένο φάκελο με αντίγραφα των τηλεγραφημάτων μου για τη Ρωσία πριν από 20 και πλέον χρόνια: τα πρώτα χρόνια του Πούτιν. Ξεφυλλίζοντάς τα, ήταν σαν να διάβαζα για έναν διαφορετικό γαλαξία έτη φωτός μακριά.
"Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση, το 59% των Ρώσων υποστηρίζει την ιδέα της ένταξης της Ρωσίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση..." έγραψα στις 17 Μαΐου 2001.
"Το ΝΑΤΟ και η Ρωσία επιδιώκουν ενεργά στενότερη συνεργασία: ένα σημάδι και για τις δύο πλευρές ότι η πραγματική απειλή για την παγκόσμια ειρήνη δεν είναι η [αντιπαλότητα της μίας για την άλλη]..." [20 Νοεμβρίου 2001]».
Πού «χάλασαν» τα πράγματα;
«Ο Πούτιν τον οποίο συνάντησα, με τον οποίο δημιούργησα ένα Συμβούλιο ΝΑΤΟ-Ρωσίας, είναι πολύ, πολύ διαφορετικός από αυτόν τον σχεδόν μεγαλομανή [άνθρωπο] που βλέπουμε αυτή τη στιγμή», είχε δηλώσει στον δημοσιογράφο ο πρώην επικεφαλής του ΝΑΤΟ λόρδος Ρόμπερτσον.
«Ο άνθρωπος που στεκόταν δίπλα μου τον Μάιο του 2002, ακριβώς δίπλα μου, και έλεγε ότι η Ουκρανία είναι ένα κυρίαρχο και ανεξάρτητο έθνος-κράτος που θα λάβει τις δικές του αποφάσεις για την ασφάλεια, είναι τώρα ο άνθρωπος που λέει ότι [η Ουκρανία] δεν είναι έθνος-κράτος», αναφέρει ο Ρόζεμπεργκ, επικαλούμενο τον Ρόμπερτσον, ο οποίος θυμάται ακόμη τον Πούτιν να εξετάζει το ενδεχόμενο ένταξης της Ρωσίας στο ΝΑΤΟ.
Ο Ρόμπερτσον δήλωσε ότι δεν πιστεύει ότι ο Πούτιν ήθελε πραγματικά να υποβάλει αίτηση για ένταξη στο ΝΑΤΟ.
«Ήθελε να του το παρουσιάσουν, επειδή νομίζω ότι πάντα πίστευε - και το πιστεύει όλο και περισσότερο - ότι η Ρωσία είναι ένα μεγάλο έθνος στην παγκόσμια σκηνή και χρειάζεται τον σεβασμό που είχε η Σοβιετική Ένωση», είπε ο Ρόμπερτσον στον Ρόζεμπεργκ, επισημαίνοντας ότι ο Ρώσος πρόεδρος δεν θα καθόταν ποτέ «άνετα» μέσα σε μια συμμαχία ισότιμων εθνών.
Ο Πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν, αριστερά, και ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Λόρδος Ρόμπερτσον, Βρυξέλλες, Δευτέρα 11 Νοεμβρίου 2002 (AP Photo/Viktor Korotayev, Pool, File)
Ο λόρδος Ρόμπερτσον επισημαίνει ότι η Σοβιετική Ένωση αναγνωριζόταν κάποτε ως η δεύτερη υπερδύναμη στον κόσμο, αλλά η Ρωσία δεν μπορεί σήμερα να προβάλλει αξιώσεις προς αυτή την κατεύθυνση.
«Νομίζω ότι αυτό κατά κάποιο τρόπο πείραξε τον εγωισμό [του Πούτιν]. Συνδυάστε το αυτό με την αδυναμία, μερικές φορές, της Δύσης και τις προκλήσεις που αντιμετώπισε, καθώς και με τον δικό του αυξανόμενο εγωισμό. Νομίζω ότι αυτό άλλαξε τον άνθρωπο που ήθελε να συνεργαστεί με το ΝΑΤΟ σε κάποιον που τώρα βλέπει το ΝΑΤΟ ως τεράστια απειλή».
Η Μόσχα βλέπει τα πράγματα διαφορετικά. Ρώσοι αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι ήταν η διεύρυνση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς που υπονόμευσε την ευρωπαϊκή ασφάλεια και οδήγησε στον πόλεμο. Κατηγορούν το ΝΑΤΟ ότι αθέτησε μια υπόσχεση προς το Κρεμλίνο, που φέρεται να δόθηκε τις τελευταίες ημέρες της ΕΣΣΔ, ότι η συμμαχία δεν θα δεχόταν χώρες που προηγουμένως βρίσκονταν στη «τροχιά» της Μόσχας, γράφει ο Ρόζεμπεργκ.
Ωστόσο, σύμφωνα με τον πρώην επικεφαλής του ΝΑΤΟ, «δεν υπήρχε τίποτα που να έχει συμφωνηθεί, δεν υπήρχε καμία σχετική συνθήκη. Αλλά ήταν ο ίδιος ο Βλαντιμίρ Πούτιν που υπέγραψε τη Διακήρυξη της Ρώμης στις 28 Μαΐου 2002. Το ίδιο χαρτί που υπέγραψα κι εγώ, το οποίο κατοχύρωνε τις βασικές αρχές της εδαφικής ακεραιότητας και της μη επέμβασης σε άλλες χώρες. Το υπέγραψε. Δεν μπορεί να κατηγορήσει κανέναν άλλον».
AP Photo
Δύο χρόνια μετά
«Στην πόλη Σολνετσνογκόρσκ, 40 μίλια από τη Μόσχα, τα δύο τελευταία χρόνια εκτίθενται στο πάρκο», γράφει ο Ρόζεμπεργκ.
Γκράφιτι υπέρ της Βάγκνερ, λουλούδια στη μνήμη του Αλεξέι Ναβάλνι, μια μεγάλη τοιχογραφία δύο ντόπιων ανδρών, Ρώσων στρατιωτών, που σκοτώθηκαν στην Ουκρανία. Δίπλα τους, ζωγραφισμένος ένας δόκιμος του Στρατού Νεολαίας που τους χαιρετάει. Στο κέντρο της πόλης, σε ένα μνημείο για τους πεσόντες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και για το σοβιετικό πόλεμο στο Αφγανιστάν, έχει προστεθεί ένα νέο μνημείο: «Στους στρατιώτες που σκοτώθηκαν στην ειδική στρατιωτική επιχείρηση». Σαράντα έξι ονόματα είναι χαραγμένα στην πέτρα, γράφει ο δημοσιογράφος.
«Τα εργοστάσιά μας κατασκευάζουν τώρα πράγματα που αγοράζαμε στο εξωτερικό. Αυτό είναι καλό», λέει στον Ρόζεμπεργκ η Λιντίγια Πετρόβνα από τη Μόσχα, σε ερώτηση για το πώς άλλαξε η ζωή της μέσα σε δύο χρόνια. «Αλλά είμαι λυπημένη για τους νέους άνδρες, για όλους, που έχουν σκοτωθεί. Σίγουρα δεν χρειαζόμαστε πόλεμο με τη Δύση. Ο λαός μας δεν έχει δει τίποτα άλλο παρά πόλεμο, πόλεμο, πόλεμο σε όλη του τη ζωή».
Μια άλλη γυναίκα, επαινεί τους Ρώσους στρατιώτες που, όπως λέει, «κάνουν το καθήκον τους» στην Ουκρανία. «Αλλά ως μητέρα φοβάμαι ότι ο γιος μου θα κληθεί να πολεμήσει. Θέλω ειρήνη το συντομότερο δυνατό, ώστε να μη φοβόμαστε το αύριο».
