Εν μέσω κλιμάκωσης του «υβριδικού πολέμου» των αδελφών καθεστώτων Πούτιν και Λουκασένκο, ο Πολωνός πρωθυπουργός, Ντόναλντ Τουσκ, κλείνει τα σύνορα και «παγώνει» το άσυλο, στο πλαίσιο νέας στρατηγικής για το μεταναστευτικό που αιφνιδιάζει και τον οδηγεί σε τροχιά αντιπαράθεσης με τις Βρυξέλλες.
Αναγνωρίζοντας ότι θα τεθεί ζήτημα νομιμότητας, ο βετεράνος της ευρωπαϊκής πολιτικής σκηνής που ήλθε στα τέλη του 2023 να γυρίσει τη σελίδα στην Πολωνία έπειτα από την πολυετή διακυβέρνηση του εθνικιστικού PiS, επιμένει ότι θα απαιτήσει η απόφαση να οπισθογραφεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η νέα στρατηγική Τουσκ που θα παρουσιαστεί επίσημα αύριο -δύο ημέρες πριν από τις εργασίες του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου- περιλαμβάνει την προσωρινή αναστολή της παροχής καθεστώτος ασύλου σε όσους περνούν τα σύνορα από τη Λευκορωσία, με τον Ντόναλντ Τουσκ να τονίζει πως Μόσχα και Μινσκ σταθερά χρησιμοποιούν τις ροές μεταναστών προς αποσταθεροποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
«Αυτό συμβαίνει επειδή γνωρίζουμε πολύ καλά πώς το δικαίωμα στο άσυλο χρησιμοποιείται ακριβώς ενάντια στην ουσία του δικαιώματος στο άσυλο από τον [πρόεδρο της Λευκορωσίας Αλεξάντερ] Λουκασένκο, τον [Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ] Πούτιν […] από διακινητές ανθρώπων», δηλώνει ο Τουσκ σημειώνοντας πως η πολωνική κυβέρνηση δεν πρόκειται να ευθυγραμμιστεί συνολικά με το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο που εγκρίθηκε μόλις προ μηνών έπειτα από πολυετείς επίπονες διαπραγματεύσεις.
«Δεν θα σεβαστούμε, ούτε θα εφαρμόσουμε οποιαδήποτε ιδέα της Ευρωπαϊκής Ένωσης εάν θεωρούμε βέβαιο ότι βλάπτει την ασφάλειά μας», δήλωσε σχετικά με το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση, διαμηνύοντας ότι «ουδείς θα τον αναγκάσει» να το εφαρμόσει.
Οι ανακοινώσεις Τουσκ αιφνιδίασαν και ήγειραν προβληματισμό στους κόλπους του ίδιου του κυβερνητικού συνασπισμού του οποίου ηγείται, ενώ στην πρώτη αντίδραση εκ μέρους των Βρυξελλών εκπρόσωπος της Κομισιόν δήλωσε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να αντιμετωπίσει την πρακτική της εργαλειοποίησης των μεταναστών εκ μέρους της Ρωσίας και της Λευκορωσίας δίχως να «τίθενται υπό αμφισβήτηση οι ίδιες οι αξίες μας».
Τα κράτη-μέλη «έχουν διεθνείς και ενωσιακές υποχρεώσεις, συμπεριλαμβανομένης της υποχρέωσης να παρέχουν πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου», επισήμανε ο εκπρόσωπος της Κομισιόν με δήλωσή του στο Politico, προσθέτοντας: «Πρέπει να εργαστούμε προς την κατεύθυνση μίας ευρωπαϊκής λύσης -μίας λύσης που να αντέχει στις υβριδικές επιθέσεις του Πούτιν και του Λουκασένκο, χωρίς συμβιβασμούς στις αξίες μας».
Σε μία διαρκώς διογκούμενη κρίση, δεκάδες χιλιάδες μετανάστες κυρίως από χώρες της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής έχουν επιχειρήσει να εισέλθουν στην Πολωνία μέσω Λευκορωσίας τα τελευταία χρόνια. Ο αριθμός τους ήταν 2.500 τον Σεπτέμβριο, ενώ είναι περισσότεροι από 26.000 μέχρι στιγμής φέτος.
Συνοριοφύλακες της Λευκορωσίας έχουν καταγραφεί να βοηθούν ενεργά τις ομάδες μεταναστών να περνούν τα σύνορα, στο πλαίσιο αυτού που ο Τουσκ έχει χαρακτηρίσει ως τακτική «υβριδικού πολέμου», σχεδιασμένη για να ενισχύσει το αντιμεταναστευτικό συναίσθημα και να απορροφήσει κρατικούς πόρους. Η Πολωνία έχει ήδη αρχίσει να επενδύει σε ισχυρότερες συνοριακές υποδομές για να αποτρέψει τις παράτυπες διελεύσεις, ενώ έχει δημιουργηθεί μία ειδική συνοριακή ζώνη με ισχυρότερες εξουσίες στις τοπικές αρχές.
Στην ίδια κατεύθυνση με τον Τουσκ, ο εκπρόσωπος της Κομισιόν ανέφερε μιλώντας στο Politico πως η εικόνα αυτή καταδεικνύει πως «δεν μπορούμε να επιτρέψουμε στη Ρωσία και τη Λευκορωσία να χρησιμοποιούν τις δικές αξίες μας, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος στο άσυλο, εναντίον μας και να υπονομεύουν τις δημοκρατίες μας», ωστόσο στη στρατηγική του Πολωνού πρωθυπουργού οι Βρυξέλλες βλέπουν παραβίαση του Δικαίου της ΕΕ και διεθνών συμβάσεων.
Ο επίτροπος για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Συμβουλίου της Ευρώπης, Μάικλ Ο’Φλάχερτι, είχε προειδοποιήσει τον Σεπτέμβριο για «τις προκλήσεις που θέτει η εργαλειοποίηση της μετανάστευσης και οι αποσταθεροποιητικές ενέργειες των αρχών της Λευκορωσίας στα σύνορα Πολωνίας-Λευκορωσίας». Ωστόσο, δήλωσε πως η πολιτική της Πολωνίας να επαναπροωθεί τους μετανάστες χωρίς να αξιολογεί τις πιθανές αξιώσεις τους «δεν επιτρέπει τον πλήρη σεβασμό των διεθνών προτύπων για τα ανθρώπινα δικαιώματα» και «τους εκθέτει στον κίνδυνο σοβαρών παραβιάσεων των δικαιωμάτων που προστατεύονται από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα».
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αντιταχθεί σθεναρά σε ανάλογες κινήσεις της Ουγγαρίας, με τον Βίκτορ Όρμπαν να φθάνει να απειλεί ότι θα μεταφέρει πρόσφυγες με λεωφορεία στις Βρυξέλλες. Η προηγούμενη πολωνική εθνικιστική κυβέρνηση του κόμματος Νόμος και Δικαιοσύνη, συνοδοιπόρος του Βίκτορ Όρμπαν, είχε εμπλακεί συστηματικά σε σκληρές συγκρούσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση λόγω της διάβρωσης του Κράτους Δικαίου στο όνομα της υπεράσπισης της εθνικής κυριαρχίας και της εθνικής ταυτότητας.
Η εκλογή του Ντόναλντ Τουσκ, ο οποίος είχε διατελέσει πρωθυπουργός της Πολωνίας από το 2007 έως το 2014 προτού αναλάβει πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου την περίοδο μεταξύ 2014 και 2019, ήλθε να ανατρέψει τη δημοκρατική οπισθοδρόμηση, να σβήσει τους αστερίσκους στη βοήθεια προς την εμπόλεμη Ουκρανία και να επαναφέρει τη Βαρσοβία σε υγιή σχέση με τις Βρυξέλλες.
Η τελευταία του κίνηση, ωστόσο, αιφνιδίασε και εταίρους του στον κυβερνητικό συνασπισμό, όπως μεταδίδει το Euractiv, με πολιτικούς και βουλευτές κυρίως της αριστερής πτέρυγας να τον καλούν να μην ακολουθήσει βήματα των προκατόχων του, λέγοντας ότι δεν μπορούν να φανταστούν το πολωνικό κράτος να έρχεται αντιμέτωπο με τα ευρωπαϊκά και ενωσιακά θεσμικά όργανα -την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Διαφορετικά, δεν θα ήμασταν διαφορετικοί από το PiS, αναφέρουν.
