Στα μέσα Φεβρουαρίου, ο ηγέτης της αποσχισθείσας από τη Μολδαβία περιοχής της Υπερδνειστερίας, Βαντίμ Κρασνοσέλσκι, κάλεσε τους βουλευτές «όλων των επιπέδων της Μολδαβικής Δημοκρατίας της Πρίντεσλαβίας». Σκοπός της συνάντησής τους, όπως ανακοίνωσε, θα ήταν να συζητήσουν «την πίεση από τη Δημοκρατία της Μολδαβίας που παραβιάζει τα δικαιώματα και επιδεινώνει την κοινωνικοοικονομική κατάσταση των Υπερδνειστεριανών».
Η συνάντηση ορίστηκε για τις 28 Φεβρουαρίου, μία ημέρα πριν από την ομιλία του Βλαντιμίρ Πούτιν προς το ρωσικό έθνος. Αυτό θεωρήθηκε από ορισμένους -συμπεριλαμβανομένου του έγκυρου think tank με έδρα την Ουάσινγκτον, το Ινστιτούτο για τη Μελέτη του Πολέμου, ως ένδειξη πρόθεσης να ανακοινωθεί ότι η Υπερδνειστερία θα δηλώσει επίσημα την πρόθεσή της να ενταχθεί στη Ρωσία.
Το συνέδριο της Υπερδνειστερίας έλαβε χώρα όπως είχε προγραμματιστεί. Αλλά το ψήφισμά του, ενώ ήταν γεμάτο επαίνους για την Υπερδνειστερία και παράπονα για τη Μολδαβία, δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες. Στο τέλος, οι συγκεντρωμένοι βουλευτές απηύθυναν απλώς έκκληση προς τη Ρωσία - καθώς και προς τη Διακοινοβουλευτική Συνέλευση των Κρατών Μερών της Κοινοπολιτείας Ανεξάρτητων Κρατών, τον ΟΗΕ, την ΕΕ, τον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη και τον Ερυθρό Σταυρό - να προστατεύσουν την Υπερδνειστερία και να αποτρέψουν την κλιμάκωση των εντάσεων με τη Μολδαβία.
Η Υπερδνειστερία κήρυξε την ανεξαρτησία της από τη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Μολδαβίας το 1990, καθώς η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης γινόταν όλο και πιο γρήγορα. Μια σύντομη βίαιη σύγκρουση έληξε με τη μεσολάβηση της Ρωσίας με κατάπαυση του πυρός το 1992. Αυτή η κατάπαυση του πυρός επέβαλε διαπραγματεύσεις για την επανένταξη της Υπερδνειστερίας στη Μολδαβία, στις οποίες συμμετείχαν, μεταξύ άλλων, η Ρωσία και η Ουκρανία. Οι προσπάθειες να συναφθεί μια συμφωνία αποδείχθηκαν μάταιες κατά τις επόμενες τρεις δεκαετίες και έχουν αδρανοποιηθεί εντελώς μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022. Έτσι, η περιοχή της Υπερδνειστερίας στη Μολδαβία παρέμεινε σε μια μετέωρη κατάσταση για περισσότερα από 30 χρόνια τώρα. Η ξεχωριστή της ταυτότητα δεν αναγνωρίζεται καν από τη Ρωσία και παραμένει τυπικά μέρος της Μολδαβίας.
Αυτή η εκκρεμότητα έχει συμβάλει στους φόβους - στη Μολδαβία και στη Δύση - ότι η Ρωσία έχει εδαφικές φιλοδοξίες στην περιοχή. Αυτοί οι φόβοι έχουν επιδεινωθεί μετά την εισβολή στην Ουκρανία πριν από δύο χρόνια. Οι συζητήσεις για συνωμοσίες που υποστηρίζονται από το Κρεμλίνο για την αποσταθεροποίηση της χώρας δεν είναι ασυνήθιστες.
Στην περίπτωση αυτή, ο Ρώσος πρόεδρος απέτυχε να αναφερθεί έστω και μία φορά στην ομιλία του στην επομένη της συγκέντρωσης των βουλευτών στην Υπερδνειστερία. Με τον αρχικό «ενθουσιασμό» μιας πιθανής κρίσης γύρω από τη Μολδαβία να έχει παρέλθει, η κυρίαρχη άποψη μεταξύ των περιφερειακών και διεθνών αναλυτών ήταν ότι επρόκειτο για μια πλασματική και όχι για μια ολοκληρωμένη κρίση.
Αυτή είναι και η άποψη του υπουργού Εξωτερικών της Μολδαβίας, Μιχαήλ Ποπσόι. Σε συνέντευξή του στο Politico στις αρχές Μαρτίου, ένα μήνα μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Ποπσόι δήλωσε ότι «η πιθανότητα οι Ρώσοι να μπορέσουν να προελάσουν και να φτάσουν στο έδαφός μας είναι πολύ μικρότερη τώρα απ' ό,τι ήταν πριν από δύο χρόνια».
Οι φιλοδοξίες των Ρώσων
Αλλά αυτό είναι, στην καλύτερη περίπτωση, μόνον η κορυφή του παγόβουνου στο σύνθετο γεωπολιτικό πλαίσιο, στο οποίο βρίσκεται η Μολδαβία. Σφηνωμένη ανάμεσα στην Ουκρανία και τη Ρουμανία και όντας μέλος του ΝΑΤΟ, οι μελλοντικές προοπτικές της Μολδαβίας είναι σε μεγάλο βαθμό συνυφασμένες με την έκβαση του πολέμου κατά της Ουκρανίας. Προς το παρόν, φαίνεται να υπάρχουν ελάχιστες πιθανότητες η Ρωσία να επεκτείνει τη χερσαία γέφυρα προς την Κριμαία σε όλο το μήκος της ακτής της Μαύρης Θάλασσας μέχρι τα ουκρανικά σύνορα με τη Μολδαβία. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το Κρεμλίνο έχει εγκαταλείψει εντελώς αυτή τη φιλοδοξία.
Μόλις λίγες ημέρες μετά τη συνάντηση των βουλευτών στην Υπερδνειστερία, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, διαμαρτυρήθηκε για τις παραβιάσεις των δικαιωμάτων της Υπερδνειστερίας από τη Μολδαβία. Ισχυρίστηκε ότι οι Μολδαβοί κάνουν διακρίσεις κατά της ρωσικής γλώσσας, καθώς και οικονομικές πιέσεις στον ρωσικό θύλακα. Αυτό απηχεί τρομακτικά τις ρωσικές δικαιολογίες για την εισβολή στην Ουκρανία τόσο το 2014 όσο και το 2022.
Η Υπερδνειστερία δεν είναι το μόνο χαρτί που παίζει η Ρωσία. Τέσσερις ημέρες μετά τα σχόλια του Λαβρόφ, ο Πούτιν συναντήθηκε με την ηγέτιδα της περιοχής Γκαγκαούζια της Μολδαβίας, Γεβγκένια Γκουτσούλ, στο λεγόμενο Παγκόσμιο Φεστιβάλ Νεολαίας, το οποίο πραγματοποιήθηκε κοντά στο ρωσικό θέρετρο Σότσι στη Μαύρη Θάλασσα στις αρχές Μαρτίου.
(Κάντε κλικ στην παρακάτω εικόνα για να μεγεθύνετε το χάρτη)
Ο Γκουτσούλ - και άλλοι ισχυροί Ρώσοι σύμμαχοι, συμπεριλαμβανομένου του φυγάδα ολιγάρχη της Μολδαβίας Ιλάν Σορ, ο οποίος καταδικάστηκε για απάτη στην «κλοπή του αιώνα» ύψους 1 δισ. δολαρίων ΗΠΑ από τρεις μολδαβικές τράπεζες πριν από μια δεκαετία, υποδαυλίζουν τις διαμαρτυρίες κατά της μολδαβικής κυβέρνησης από τον Σεπτέμβριο του 2022. Οι διαμαρτυρίες αυτές αντανακλούν τους υπαρξιακούς φόβους πολλών απλών Μολδαβών για την κρίση κόστους ζωής που έχει κατακλύσει μια από τις φτωχότερες χώρες της Ευρώπης μετά την πανδημία της Covid-19 και έχει επιδεινωθεί μετά τη ρωσική επίθεση κατά της Ουκρανίας.
Οι ευρωπαϊκές φιλοδοξίες της Μολδαβίας
Παράλληλα, η πρόεδρος της Μολδαβίας, Μάγια Σάντου, πρότεινε δημοψήφισμα για την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Sandu, η οποία αντιμετωπίζει μια εκστρατεία επανεκλογής αργότερα φέτος, ελπίζει ότι αυτό θα ενισχύσει τη δημοτικότητά της μεταξύ του γενικά - αλλά όχι απερίφραστα - φιλοευρωπαϊκού εκλογικού σώματος της Μολδαβίας.
Θέλοντας να επωφεληθεί από τη λαϊκή δυσαρέσκεια για τις οικονομικές συνθήκες στη Μολδαβία, η Ρωσία υποστηρίζει τις διαδηλώσεις του Σορ και συνδέει την αναταραχή με τη φιλοευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική του Σάντου. Στηριζόμενη σε συμμάχους τόσο στη Γκαγκαουζία όσο και στην Υπερδνειστερία, στόχος της Μόσχας είναι πρωτίστως η αποσταθεροποίηση της χώρας ενόψει των προεδρικών εκλογών στα τέλη του 2024 και των βουλευτικών εκλογών την άνοιξη του 2025.
Σε αυτό το πλαίσιο, ακόμη και μη γεγονότα όπως το ψήφισμα που εγκρίθηκε από τους βουλευτές της Υπερδνειστερίας στα τέλη Φεβρουαρίου είναι χρήσιμα για τη Μόσχα. Αυξάνουν την αβεβαιότητα όχι μόνο στη Μολδαβία αλλά και στους δυτικούς συμμάχους της χώρας. Και αυτό τροφοδοτεί μια ευρύτερη αφήγηση στην οποία ένα status quo που ήταν σταθερό για δεκαετίες αμφισβητείται ξαφνικά - με δυνητικά απρόβλεπτες συνέπειες.
Δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι το Κρεμλίνο έχει συγκεκριμένα σχέδια, πόσο μάλλον δυνατότητες, για στρατιωτική δράση κατά της Μολδαβίας. Ούτε χρειάζεται να το κάνει, εφόσον έχει τοπικούς συμμάχους για να εκτελούν τις εντολές του εναντίον της προέδρου της χώρας και της κυβέρνησής της. Αυτό δεν δίνει στη Μόσχα μεγάλη επιρροή στον πόλεμό της κατά της Ουκρανίας, αλλά είναι χρήσιμο στις ευρύτερες προσπάθειες αποδυνάμωσης της υποστήριξης προς και από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Όσο περισσότερο η Ρωσία μπορεί να προωθήσει ένα αφήγημα που συνδέει την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση με την οικονομική παρακμή και τους περιορισμούς στα γλωσσικά και πολιτιστικά δικαιώματα, τόσο περισσότερο διχασμό μπορεί να σπείρει - και όχι μόνο στη Μολδαβία, αλλά ενδεχομένως και σε άλλες υποψήφιες για ένταξη στην ΕΕ χώρες από τα δυτικά Βαλκάνια έως τον νότιο Καύκασο.
*Ο Stefan Wolff είναι καθηγητής Διεθνούς Ασφαλείας στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμινγχαμ της Βρετανίας. Το άρθρο αναδημοσιεύεται αυτούσιο μέσω άδειας Creative Commons από τον ιστότοπο The Conversation.
