«Δεν επρόκειτο τελικά για Mission Impossible! Οι υπουργοί κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία για τη μείωση της ζήτησης για φυσικό αέριο πριν από τον ερχόμενο χειμώνα».Με αυτό το tweet ανακοίνωσε η τσεχική Προεδρία της ΕΕ την πολιτική ευρωπαϊκή συμφωνία για τις έκτακτες ρυθμίσεις μείωσης της κατανάλωσης φυσικού αερίου ενόψει του δύσκολου χειμώνα που έρχεται.
Μια συμφωνία που ψήφισαν όλες οι χώρες κατά τη σύνοδο των υπουργών αρμόδιων για ζητήματα Ενέργειας στις Βρυξέλλες το μεσημέρι της Τρίτης πλην της Ουγγαρίας, κάτω από τη σκιά του πολύ σοβαρού ενδεχομένου η Ρωσία να προχωρήσει σε πλήρη διακοπή στον εφοδιασμό της Ευρώπης με φυσικό αέριο και με τις τιμές του φυσικού αερίου σε ιστορικά υψηλές πτήσεις στα 215 ευρώ/ΜWh ,με αφορμή τη μείωση των ροών του Νord Stream 1 στο 20% με πρόφαση την ανάγκη συντήρησης και δεύτερης τουρμπίνας.
Οι λεπτομέρειες της πορείας προς την κοινή πολιτική απόφαση
Αξίζει να σημειωθεί καταρχάς ότι τα κράτη μέλη κατέληξαν σε χρόνο ρεκόρ για τα δεδομένα της Ευρώπης σε πολιτική συμφωνία για εθελοντική μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου κατά 15% σε σύγκριση με τη μέση κατανάλωσή τους την τελευταία πενταετία, μεταξύ 1ης Αυγούστου 2022 και 31ης Μαρτίου 2023, με μέτρα δικής τους επιλογής.
Η Γερμανία θα πρέπει να προσπαθήσει να εξοικονομήσει περισσότερο από το 15% της κατανάλωσης του φυσικού αερίου δεδομένων των μεγαλύτερων αναγκών της βιομηχανίας της, ενώ χθες δεν έλειψε η κριτική από τον αντικαγκελάριο της Γερμανίας Ρόμπερ Χάμπεκ για τη λανθασμένη στρατηγική της Μέρκελ όλα αυτά τα χρόνια. Μια στρατηγική που αυτή τη στιγμή έχει θέσει σε σοβαρό κίνδυνο όχι μόνο τη Γερμανία αλλά και την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη.
Εξαιρετικά σημαντικό είναι ότι υπήρξε σύγκλιση και για τη δυνατότητα ενεργοποίησης «πανευρωπαϊκής προειδοποίησης» σχετικά με την ασφάλεια του εφοδιασμού σε περίπτωση έκτατων συνθηκών, οπότε η μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου θα καταστεί υποχρεωτική.
Όπως χαρακτηριστικά όμως δήλωσε η υπουργός Κλίματος και Ενέργειας της Πολωνίας, Άννα Μόσκβα, προσερχόμενη στη Σύνοδο, «Η έννοια της αλληλεγγύης περιλαμβάνει και την έννοια της ελευθερίας. Δεν μπορούμε λοιπόν να μιλάμε για αλληλεγγύη και ταυτόχρονα να επιβάλλουμε λύσεις οριζόντιου χαρακτήρα».
Η Ευρώπη κινήθηκε εν τέλει ακριβώς σε αυτό το κλίμα. Η αρχική πρόταση για οριζόντια μείωση 15% από όλες τις χώρες σμιλεύτηκε τελικά με αρκετές τροποποιήσεις, εισάγοντας σημαντικές εξαιρέσεις:
-για τις νησιωτικές χώρες όπως η Μάλτα, η Κύπρος και η Ιρλανδία που δεν είναι διασυνδεδεμένες στο σύστημα και ως εκ τούτου δεν είναι σε θέση να απελευθερώσουν σημαντικούς όγκους φυσικού αερίου προς όφελος άλλων κρατών μελών,
-για τα κράτη μέλη που έχουν περιορισμένες διασυνδέσεις με άλλα κράτη μέλη και μπορούν να αποδείξουν ότι οι εξαγωγικές ικανότητες διασύνδεσης ή η εγχώρια υποδομή LNG τους χρησιμοποιούνται για την ανακατεύθυνση φυσικού αερίου σε άλλα κράτη μέλη στο έπακρο.
-για τα κράτη μέλη που έχουν υπερβεί τους στόχους πλήρωσης αποθήκευσης αερίου, ή εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το αέριο ως πρώτη ύλη για κρίσιμες βιομηχανίες ή η κατανάλωση αερίου τους έχει αυξηθεί τουλάχιστον κατά 8% το περασμένο έτος σε σύγκριση με τον μέσο όρο της τελευταίας πενταετίας.
-για τα κράτη των οποίων τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας δεν είναι συγχρονισμένα με το ευρωπαϊκό σύστημα και εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το αέριο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
Στην ουσία λοιπόν η Ευρώπη χθες έλαβε αποφάσεις με πλήρη γνώση και σεβασμό των ιδιαιτεροτήτων της ενεργειακής αγοράς των κρατών μελών και φρόντισε να διασφαλίσει ότι οι μειώσεις φυσικού αερίου θα είναι αποτελεσματικές και θα ενισχύουν πράγματι την ασφάλεια του εφοδιασμού στην ΕΕ,
Εντύπωση δε του πνεύματος αλληλεγγύης μας έκανε η δήλωση του Υπουργού Περιβάλλοντος της Ιρλανδίας Ιμον Ράιαν, ο οποίος σχολιάζοντας τις εξαιρέσεις που ούτως ή άλλως επιβάλλει η ενεργειακή πραγματικότητα όπως χαρακτηριστικά δήλωσε προσερχόμενος στη Σύνοδο, πρόσθεσε ότι αυτές οι εξαιρέσεις «δεν σταματούν τη βασική επιθυμία όλων των χωρών να μειώσουν τη χρήση του αερίου, ακόμα και όσων δεν συνδέονται στο δίκτυο».
Η δήλωση αυτή από μια χώρα για την οποία εδόθει το δικαίωμα εξαίρεσης είναι αν μη τι άλλο ενδεικτική του κλίματος που κυριάρχησε στη χθεσινή Σύνοδο, αλλά και της επίγνωσης από όλα τα κράτη μέλη των δυσκολιών που θα έχουμε μπροστά μας ενόψει του φετινού χειμώνα.
Πότε θα ηχήσει ο «συναγερμός» της Ένωσης
Ο ρόλος του Συμβουλίου θα είναι εξαιρετικά κομβικός όσον αφορά την ενεργοποίηση του λεγόμενου «συναγερμού της Ένωσης». Ο «συναγερμός» αυτός θα ενεργοποιηθεί με εκτελεστική απόφαση του Συμβουλίου, κατόπιν πρότασης της Επιτροπής σε περίπτωση που η τελευταία εντοπίσει
- κίνδυνο σοβαρής έλλειψης αερίου,
-εξαιρετικά υψηλή ζήτηση αερίου,
-εθνικό συναγερμό πέντε ή περισσότερων κράτων μέλων και έκκληση τους στην Επιτροπή να σημάνει ευρωπαϊκό «συναγερμό».
Ποιά θα είναι η κατεύθυνση των μέτρων μείωσης κατανάλωσης φ.α
Τα κράτη μέλη συμφώνησαν ότι τόσο κατά την κατάρτιση των εθνικών σχεδίων εξοικονόμησης φυσικού αερίου, όσο και κατά την επικαιροποίηση τους, θα δώσουν προτεραιότητα σε μέτρα που δεν επηρεάζουν προστατευόμενους καταναλωτές, όπως τα νοικοκυριά, αλλά και βασικές υπηρεσίες όπως η υγειονομική περίθαλψη και η άμυνα.
Τα μέτρα θα κατευθυνθούν στη μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, στην ενθάρρυνση της αλλαγής καυσίμου στη βιομηχανία, στις εθνικές εκστρατείες ευαισθητοποίησης όσον αφορά την ορθολογική χρήση ενέργειας, στις στοχευμένες υποχρεώσεις για μείωση της θέρμανσης και ψύξης στα δημόσια κτίρια και στα μέτρα που βασίζονται στην αγορά, όπως οι πλειστηριασμοί μεταξύ εταιρειών.
Στο σημείο αυτό να τονίσουμε ότι ήδη σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες γίνονται προσπάθειες μείωσης κατανάλωσης. Στη Γερμανία για παράδειγμα πολλά κρατίδια κλείνουν τα φώτα σε αρκετούς δρόμους, ενώ ο θερμοστάτης στα κλιματιστικά μηχανήματα των δημόσιων κτιρίων έχει ανέβει αρκετούς βαθμούς. Ανάλογα ένας χαμηλότερος θερμοστάτης θα εφαρμοστεί για τη θέρμανση των δημόσιων κτιρίων τον χειμώνα.
Στη Γαλλία η υπουργός για την ενεργειακή μετάβαση Agnes Pannier-Runacher, έχει εδώ και μέρες ανακοινώσει μέτρα που περιλαμβάνουν την απαγόρευση των φωτεινών διαφημίσεων τη νύχτα, εκτός από τους σιδηροδρομικούς σταθμούς και τα αεροδρόμια, και την αποτροπή των καταστημάτων να κρατούν ανοιχτές τις πόρτες όταν είναι ανοιχτός ο κλιματισμός ή η θέρμανση. Έχει δοθεί επίσης οδηγία στις εταιρείες να προωθήσουν χαμηλότερες ταχύτητες στους δρόμους.
Στην Ολλανδία και το Βέλγιο ήδη από τον περασμένο χειμώνα έχουν ξεκινήσει οι εκστρατείες ευαισθητοποίησης του κοινού, παρακινώντας τους πολίτες να μειώσουν την κατανάλωση ζεσταίνοντας/ψύχοντας λιγότερα δωμάτια του σπιτιού τους και δόθηκαν πρόσθετα κίνητρα για την καλύτερη μόνωση των κατοικιών και των εμπορικών κτιρίων, καθώς και για την αγορά ενεργειακά αποδοτικότερου εξοπλισμού.
Ανάλογη εκστρατεία ξεκίνησε πρόσφατα και στην Ιταλία.
Γιατί είναι σημαντικό το γεγονός ότι οι Ευρωπαίοι κατέληξαν σε ένα πρώτο σχέδιο
Η Ευρώπη παλεύει με τη χειρότερη κρίση ενεργειακού εφοδιασμού εδώ και δεκαετίες και είναι σημαντικό οι κυβερνήσεις, οι εταιρείες, οι πολίτες και οι τοπικές διοικήσεις να εργαστούν πάνω σε σχέδια έκτακτης ανάγκης κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού προκειμένου να αποφύγουμε έναν δύσκολο χειμώνα.
Όλα συγκλίνουν ότι η Ρωσία θα συνεχίσει να δημιουργεί αβεβαιότητα σχετικά με τις ροές πετρελαίου, φυσικού αερίου και γεωργικών προϊόντων στις παγκόσμιες αγορές.
Ειδικά στον τομέα της ενέργειας, αν σκεφτούμε ότι για το μεγαλύτερο μέρος του περασμένου έτους οι παραδόσεις φυσικού αερίου από τη Ρωσία προς την Ευρώπη ήταν περίπου 400 εκατομμύρια κυβικά μέτρα την ημέρα και η ποσότητα αυτή μειώθηκε απότομα κατά 25% καθώς πλησίαζε ο χειμώνας του 2021-2022, ξαναμειώθηκε τον Ιανουάριο του 2022 όταν περιορίστηκαν οι όγκοι μέσω Ουκρανίας για να φτάσουμε τον Ιούνιο σε συνολικές ροές φυσικού αερίου μειωμένες περίπου στο 40% των κανονικών επιπέδων, τότε κατανοούμε ότι το φυσικό αέριο έχει πλήρως εργαλειοποιηθεί από τη Ρωσία ως ένα πρώτης τάξεως μέσο εκβιασμού.
Οι ροές μειώθηκαν ακόμα και κάτω από το 20% τις τελευταίες δύο εβδομάδες, όταν ο αγωγός Nord Stream 1 έκλεισε για ετήσια συντήρηση, ενώ παρά το γεγονός ότι οι αποστολές ξεκίνησαν ξανά στις 21 Ιουλίου, εντούτοις η ροή παραμένει μειωμένη πέριξ του 40% ενώ από σήμερα αναμένεται να πέσει στο 20% με τη δικαιολογία ότι χρειάζεται συντήρηση άλλη μια τουρμπίνα.
Προφανώς και θα ζήσουμε από την αρχή ότι ζήσαμε με την πρώτη τουρμπίνα που στάλθηκε για συντήρηση στον Καναδά, με την Ευρωπαία Επίτροπο Ενέργειας Κάντρι Σίμσον να αποκαλεί ξεκάθαρα χθες την κίνηση αυτή προσχηματική πολιτική κίνηση της Ρωσίας.
Αλλά και ο υπουργός Βιομηχανίας της Τσεχίας Γιοζέφ Σικελα προσερχόμενος στη Σύνοδο δήλωσε χαρακτηριστικά ότι η Gazprom δεν θα είναι ποτέ ξανά ένας αξιόπιστος εταίρος μετά την ανακοίνωση για νέα μείωση των ροών στο 20% με αφορμή το συντήρηση της δεύτερης τουρμπίνας.
Χρειάζεται σχέδιο δράσης και για τις υψηλές τιμές
Ενώ η Ευρώπη χθες έστειλε μήνυμα ενότητας προς τη Ρωσία, την ίδια στιγμή οι αγορές έστειλαν το δικό τους μήνυμα, εκτοξεύοντας στον κόμβο του Άμστερνταμ τις τιμές του φυσικού αερίου στα 214 ευρώ/ΜWh.
Η κίνηση της Ρωσίας να μειώσει από σήμερα τις ροές στο 20% προφανώς και είναι η αφορμή, ενώ οι τιμές πλέον κινούνται τόσο υψηλά που σχεδόν καθίσταται «περιττή» η ευρωπαϊκή οδηγία για μείωση της κατανάλωσης. Βλέπετε, καταναλωτές και βιομηχανία εκ των συνθηκών θα μειώσουν «αυθόρμητα» τη ζήτηση.
Οι ρυθμιστικές αρχές ενέργειας είναι ανά την Ευρώπη στο «κόκκινο».
Ακόμα και στην Ελλάδα που υπάρχει μια σχετική αισιοδοξία λόγω της μικρής μας εξάρτησης μας από το φυσικό αέριο- στο μίγμα του Ιουνίου το ρωσικό φυσικό αέριο ανήλθε στο 4%- η ΡΑΕ την προηγούμενη εβδομάδα έστειλε λεπτομερή εγκύκλιο στον ΑΔΜΗΕ και ΔΕΔΔΗΕ προκειμένου να προετοιμαστούν ακόμα και για προγραμματισμένες διακοπές ρεύματος αν χρειαστεί, με προτεραιότητα πάντα να κρατηθεί το εθνικό σύστημα σε λειτουργία.
Βλέπετε η ΡΑΕ αναγνωρίζει προβλήματα που αυτή τη στιγμή ξεφεύγουν της προσοχής μας, όπως για παράδειγμα η αδυναμία για άμεση ευρεία χρησιμοποίηση του λιγνίτη. Η έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού λόγω συνταξιοδότησης ή εθελουσίας αποχώρησης στα πλαίσια του προγράμματος πλήρους απολιγνιτοποίησης είναι ένας από τους βασικούς λόγους αυτής της αδυναμίας.
Η μείωση της κατανάλωσης λοιπόν είναι μια αναγκαστική επιλογή ακόμα και από χώρες που βρίσκονται σαφώς σε προνομιακή θέση σε σχέση με άλλες στην τρέχουσα ενεργειακή κρίση, όμως εκ των πραγμάτων είναι πεπερασμένη.
Θα πρέπει λοιπόν παράλληλα να ελεχθεί με κάποιο τρόπο το ξέφρενο ράλι στις τιμές του φυσικού αερίου.
Επειδή όμως δεν γίνεται να επέμβουμε στις αγορές ενέργειας, μια έμμεση λύση για τον έλεγχο των τιμών θα μπορούσε να δοθεί μέσω ενός «ενεργειακού» ευρωομολόγου, ώστε να δημιουργηθεί ένας μηχανισμός ισορρόπησης τιμών με προτεραιότητα στις χώρες εκείνες που εμφανίζουν τις μεγαλύτερες στρεβλώσεις.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η πρόταση του Πρωθυπουργού της Ελλάδας, Κυριάκου Μητσοτάκη, για έναν πανευρωπαϊκό μηχανισμό που θα συμβάλλει στη μείωση των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας, έχει κάτι παραπάνω από μια ορθολογική βάση.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εάν οι ροές φυσικού αερίου από τη Ρωσία σταματήσουν πλήρως, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα παρουσιάσει έλλειψη πέριξ των 45 δισ. κυβικών μέτρων.
Εάν όμως μέχρι τον Σεπτέμβριο εξασφαλίζαμε ότι μεγάλο ποσοστό αυτής της ποσότητας θα καλυπτόταν από ισχυρές δεσμεύσεις για μείωση της κατανάλωσης, το επιπρόσθετο κόστος που προκύπτει από τους προεξοφλητικούς μηχανισμούς των αγορών θα συρρικνωνόταν καθώς ο φόβος των ελλείψεων θα μειωνόταν.
Η πρόταση του κ.Μητσοτάκη βασίζεται ακριβώς στο γεγονός ότι οι αγορές ενέργειας έχουν θεσπίσει εργαλεία που τους επιτρέπουν να πληρώνουν τους χρήστες προκειμένου να μην καταναλώνουν ενέργεια, όταν αυτό ωφελεί το σύστημα στο σύνολό του.
Απλά ο Έλληνας Πρωθυπουργός προτείνει η μείωση της ζήτησης να καλυφθεί για αρκετούς μήνες και όχι απλά για λίγες μέρες, με μια δίκαιη πάντα αποζημίωση της βιομηχανίας.
Είναι ρεαλιστική όμως μια τέτοια πρόταση;
Το επόμενο μεγάλο βήμα της Ευρώπης
«Ανάγκα και οι Θεοί πείθονται» είναι η απάντηση. Διανύουμε μια περίοδο που η αλληλεγγύη επί ευρωπαϊκού εδάφους έχει αποκτήσει μια εντελώς διαφορετική δυναμική.
Πολλοί αναρωτιούνται αυτές τις μέρες γιατί θα πρέπει να δείξουν αλληλεγγύη οι χώρες του Νότου, όσον αφορά τις αυξημένες ενεργειακές ανάγκες των χωρών του Βορρά. Γιατί ο χειμώνας θα είναι πολύ φθηνότερος και ευκολότερος για όλους τους πολίτες και θα εξασφαλισθεί η λειτουργία της βιομηχανίας της ΕΕ στο σύνολο της, είναι η απάντηση.
Αν έχουμε μια μεγάλη οικονομική κρίση στη Γερμανία ή τη Γαλλία για παράδειγμα, είναι θέμα χρόνου να γίνει ορατή κάποια στιγμή και σε ολόκληρη την Ευρωζώνη. Αν έχουμε σημαντικές μειώσεις στην παραγωγή βασικών αγαθών, από λιπάσματα και φάρμακα έως είδη προσωπικής υγιεινής και διατροφής από τις μεγάλες βιομηχανίες της Ευρώπης, είναι θέμα χρόνου να δούμε πανάκριβα προϊόντα στα ράφια όλοι οι Ευρωπαίοι πολίτες. Αν για τον άλφα ή βήτα λόγο πέσει το σύστημα μιας χώρας , είναι σημαντικό να μπορεί να βασιστεί στις εισαγωγές ενέργειας μέσω των διασυνδέσεων.
Ας μη ξεχνάμε ότι η ΕΕ ξεκίνησε ως Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα, μια Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία με στοιχεία υπερεθνικότητας, η οποία θεσπίστηκε με τη Συνθήκη των Παρισίων το 1951 που επισημοποίησε την απόφαση για κοινή διαχείριση των βιομηχανιών άνθρακα και χάλυβα από έξι ευρωπαϊκές χώρες.
Η ιστορία για άλλη μια φορά κάνει τον κύκλο της. Η τρέχουσα ενεργειακή κρίση και η ανάγκη για αλληλέγγυα διαχείριση των προβλημάτων ενεργειακής επάρκειας καλεί την Ευρώπη 71 χρόνια μετά να προχωρήσει επιτέλους το όραμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Αποποίηση Ευθύνης
Το υλικό αυτό παρέχεται για πληροφοριακούς και μόνο σκοπούς. Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να εκληφθεί ως προσφορά, συμβουλή ή προτροπή για την αγορά ή πώληση των αναφερόμενων προϊόντων. Παρόλο που οι πληροφορίες που περιέχονται βασίζονται σε πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες, ουδεμία διασφάλιση δίνεται ότι είναι πλήρεις ή ακριβείς και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως τέτοιες.
