H δοκιμασία στην οποία υποβάλλεται ένα μεγάλο κομμάτι της χώρας έχει να ξανασυμβεί από την δεκαετία του '50 κατά τη μεγάλη μεταπολεμική ανασύνταξη. Τρεις ειδικοί προειδοποιούν μέσω του Liberal ότι εάν δεν υπάρξει ένα ολικό σχέδιο αντιμετώπισης της καταστροφής, η οικονομία της Θεσσαλίας θα αργήσει πολύ να ανασυγκροτηθεί.
Και αν δεν αναδυθεί ένα άλλο μοντέλο κρατικής διαχείρισης, με ιεραρχία, στοχοθεσία, πρωτόκολλα από τον τελευταίο δημόσιο υπάλληλο μέχρι τον υπουργό, με επεξεργασία σεναρίων απέναντι στην κλιματική κρίση, τότε στον επόμενο και χειρότερο Daniel, η ζημιά θα είναι απείρως μεγαλύτερη. Τμήμα του κάμπου θα ερημοποιηθεί, άνθρωποι θα αναγκαστούν να φύγουν. Εάν μετά την καταστροφή του Σεπτεμβρίου ενισχυθούν τα σενάρια ερημοποίησης του θεσσαλικού κάμπου, η επόμενη φορά θα είναι πολύ πιο δύσκολη.
Σε πρώτο επίπεδο, η εθνική προσπάθεια εστιάζει στις αποζημιώσεις και στην κάλυψη των αναγκών των πληγέντων, ώστε να ανταπεξέλθουν στα αναγκαία της στοιχειώδους επιβίωσης. Σε δεύτερο επίπεδο, η κυβέρνηση έχει το καθήκον να επανασχεδιάσει την αντιπλημμυρική προστασία, να διορθώσει λάθη, παραλείψεις, να βάλει τις βάσεις για ένα κράτος με νέες δομές και σύγχρονη κουλτούρα που από τη μια θα αξιοποιεί τα επιτεύγματα της τεχνολογίας και από την άλλη θα είναι σε θέση να μειώσει τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης.
Οι πρώτες, πολύ πρόχειρες, εκτιμήσεις για τις αποζημιώσεις στους αγρότες, για τις οικοσκευές και την αποκατάσταση των ζημιών των βασικών υποδομών, είναι 2,5 δισ. ευρώ με το βάρος να πέφτει στην Θεσσαλία. Είναι όμως προφανές ότι η ανασυγκρότηση της περιοχής δεν αντιμετωπίζεται με αποζημιώσεις. Εφόσον επιλέξουμε ως κράτος, όχι μόνο να αποκαταστήσουμε τις παρούσες ζημιές, αλλά και να προετοιμαστούμε για τις επόμενες, μιλάμε για πολλά περισσότερα δισεκατομμύρια.
Φωτ.: AP/ Βαγγέλης Κουσιώρας
«Η Θεσσαλία χρειάζεται ένα ολικό σχέδιο ανασυγκρότησης για να ορθοδοποδήσει. Και αν δεν αναδυθεί ένα άλλο μοντέλο κρατικής διαχείρισης, τότε η ερημοποίηση που ούτως ή άλλως απειλούσε τον κάμπο θα γίνει πράξη. Τα ερωτήματα στα οποία πρέπει να απαντά ο νέος σχεδιασμός είναι πόσο θα μειωθεί το υδατικό δυναμικό; Σε ποιες πόλεις οι καύσωνες θα είναι περισσότερο επικίνδυνοι; Πώς θα επηρεαστεί ο μόνιμος ή εποχιακός κάτοικος; Ποια εδάφη γίνονται ξηρικά και άρα επηρεάζεται η αγροτική παραγωγή; Τι κινδύνους εγκυμονεί για την δημόσια υγεία μια τέτοια καταστροφή;», αναφέρει στο Liberal ο καθηγητής Φυσικού Περιβάλλοντος στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Κωνσταντίνος Καρτάλης.
Στην παρούσα φάση προέχουν οι συνθήκες υγιεινής. Τα όμβρια ύδατα στον κάμπο έχουν ανακατευθεί με τα ακάθαρτα των δικτύων αποχέτευσης, γεγονός που μαζί με τη σήψη των νεκρών ζώων, εγκυμονούν κινδύνους, όπως και την εμφάνιση μολυσματικών ασθενειών. Βιολόγοι και μηχανικοί περιβάλλοντος πρέπει να κάνουν μετρήσεις για την ποιότητα των υδάτων, ακολούθως πρέπει να απολυμανθούν τα μολυσμένα από λάσπη σπίτια και κτίρια.
Η ανάταξη του κάμπου
Ένας αγώνας δρόμου πρέπει να δοθεί, ώστε να αποκατασταθεί η λειτουργία απαραίτητων υπηρεσιών για να πάρουν μπροστά οι τοπικές οικονομίες, καθώς κάθε περιοχή, έχει τόσο αγροτική, όσο και μεταποιητική ζώνη. Ένας μαραθώνιος, προκειμένου να προλάβει ο κάμπος της Θεσσαλίας τη νέα καλλιεργητική περίοδο, με μεγάλο μέρος της φετινής σοδειάς που βρισκόταν σε σιλό ή σε αποθήκες να θεωρείται κατεστραμμένο. Ουδείς μπορεί να πει ποιο είναι το ύψος των ζημιών.
Στην Θεσσαλία παράγεται το 5,2% του ΑΕΠ της χώρας, δηλαδή περίπου 8 δισ ευρώ. Το 22% του πρόβειου και το 17% περίπου του γίδινου γάλακτος που παράγεται στην Ελλάδα, προέρχεται από την Θεσσαλία. Το 38% του βαμβακιού, το 52% της βιομηχανικής τομάτας, το 30% του σιταριού πανελλαδικά, παράγονται στην Θεσσαλία.
«Επί 3,5 περίπου εκατομμυρίων στρεμμάτων, εκ των οποίων τα 1,7 εκατ. είναι τα αρδευόμενα, δηλαδή τα καλλιεργήσιμα, και από αυτά εκτιμάται ότι 700.000 έχουν καλυφθεί με νερό», σύμφωνα με τον κοσμήτορα Γεωπονικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Νικόλαο Δανηλάτο.
Εάν επαληθευτούν οι εκτιμήσεις αυτές, θα έχει πληγεί το 30%-40% της καλλιεργήσιμης έκτασης του κάμπου. Μπορεί αυτή η παραγωγή να επανέλθει στα πρότερα επίπεδα; Ίσως μετά από μια διετία, ειδικά όσον αφορά το ζωικό κεφάλαιο, ίσως νωρίτερα όσον αφορά τις καλλιέργειες.
Φωτ.: Λιμενικό Σώμα
Ίσως όμως και κάποιοι οικισμοί, ειδικά αυτοί που έχουν καταπλακωθεί με φερτά υλικά, εκεί όπου η λάσπη έχει αλλάξει την γεωμορφολογία των χωραφιών και του κάμπου, να χρειαστεί να μετεγκατασταθούν, εξηγούν οι ειδικοί, φέρνοντας το παράδειγμα της λίμνης Κάρλα, την οποία η φύση επανέφερε στην μορφή που είχε την δεκαετία του '50.
Επί πολλές δεκαετίες ήταν ένας ξερότοπος, τα τελευταία χρόνια ένα τμήμα της επαναδημιουργήθηκε και πλέον τα νερά του Πηνειού της ξαναέδωσαν το σχήμα και την έκταση που είχε πριν την αποξήρανσή της, πριν από 60 χρόνια, εξαφανίζοντας αγροτεμάχια και χωράφια, που είχαν στο μεταξύ διατεθεί για καλλιέργεια σε ιδιώτες.
Ο λογαριασμός της αδράνειας
Σε δεύτερο επίπεδο, η μεγαλύτερη πρόκληση αφορά τις υποδομές, όπου επείγει να αλλάξει εκ βάθρων ο τρόπος σχεδιασμού των αντιπλημμυρικών και να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα. «Στον Πηνειό για παράδειγμα, η στάθμη του νερού υπέρκαλυψε το κατάστρωμα της κρεμαστής γέφυρας, ακριβώς γιατί έχει σχεδιαστεί με δεδομένα άλλων εποχών, όχι για να αντέξει τόσο όγκο νερού.
Στις πόλεις αντίστοιχα, όπως η Θεσσαλονίκη, η ασφάλεια της οποίας στηρίζεται στην περιμετρική τάφρο, το δίκτυο συλλογής ομβρίων υδάτων έχει διαστασιολογηθεί τη δεκαετία του '80 και του '90. Δηλαδή, η διατομή των αγωγών συλλογής ομβρίων υδάτων για την αποχέτευση και αποστράγγιση των δρόμων δεν επαρκεί με τα σημερινά δεδομένα. Επείγει να αναθεωρηθούν οι κανονισμοί και να μπουν μεγαλύτεροι αγωγοί», τονίζει ο Πρόεδρος του Τμήματος Μηχανικών Περιβάλλοντος του Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδας (ΔΙΠΑΕ) με έδρα τη Θεσσαλονίκη, Δημήτρης Κωνσταντινίδης.
Φωτ.: AP/ Βαγγέλης Κουσιώρας
Διαφορετικά; Αν μπροστά στα τεράστια κόστη που απαιτούν τέτοιες επενδύσεις, τις αναβάλουμε για το μέλλον, τότε, τα επόμενα χρόνια, όταν ένα φαινόμενο τύπου «Daniel» θα πλήξει σφοδρά κάποια αστική περιοχή, θα αρχίσουμε να βλέπουμε πληθυσμούς να εγκαταλείπουν τις πιο επιβαρυμένες περιοχές του αστικού ιστού, απαντά ο κ. Κωνσταντινίδης. Ενα είδος εξαναγκαστικής εσωτερικής μετανάστευσης από τον αστικό ιστό.
Το κόστος της αδράνειας θα είναι μεγαλύτερο απ' αυτό της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, η επέλαση της οποίας συμπαρασύρει στο διάβα της σαν κατακλυσμιαία νεροποντή, προβλέψεις, δεδομένα και στατιστικά μοντέλα.
Η νεροποντή σαρώνει τα στατιστικά μοντέλα
«Το αντιπλημμυρικό αποτελεί μέρος μιας σωστής πρόληψης. Ας μην κοροϊδευόμαστε, τι νόημα έχει όταν η κατασκευή του στηρίζεται σε μετρήσεις και στατιστικά τα οποία έχουν ξεπεραστεί προ πολλού από τα ακραία φαινόμενα; Τα έργα στηρίζονται ακόμη στις μετρήσεις της τελευταίας 50ετίας, οι οποίες δεν είναι πλέον αξιόπιστες. Τα νέα έργα θα πρέπει να λάβουν υπόψιν τη νέα κανονικότητα, γεγονός που σημαίνει ασφαλώς μεγαλύτερο κόστος. Και άρα χρειάζεται ένα redesign», όπως λέει ο Μιχάλης Διακάκης, επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβαλλοντικής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Κατά περίπτωση, δηλαδή, όπως ανέφερε προ ημερών στο Liberal και ο καθηγητής Μετεωρολογίας, Δημήτρης Ζιακόπουλος, οι ειδικοί πρέπει να καθορίσουν προτεραιότητες, ξεκινώντας από τις υποδομές με την μεγαλύτερη ευπάθεια, καθώς επίσης απ’ όσες καταστρέφονται στην διάρκεια μιας κακοκαιρίας, όπως η τωρινή, ώστε ο νέος σχεδιασμός να λαμβάνει υπόψη ότι το ακραίο φαινόμενο θα επαναληφθεί σε τρία χρόνια ή και νωρίτερα.
Φωτ.: Eurokinissi/ Τατιάνα Μπόλαρη
Έτερη μεγάλη απαιτούμενη αλλαγή, είναι να αποκτήσει επιτέλους το ελληνικό κράτος επικαιροποιημένους χάρτες ευπάθειας και τρωτότητας σε πλημμυρικά φαινόμενα ανά διαμέρισμα, όπως λέει ο κ. Διακάκης. Οι χάρτες που έχουμε είτε αφορούν ένα μέρος της επικράτειας, είτε είναι παλαιοί, δηλαδή βασίζονται σε στατιστικά ξεπερασμένα, τα οποία δεν ισχύουν πια, όπως έχει αποδείξει η ίδια η ζώή.
Δεν γνωρίζουν αν ο Δήμοι έχουν σχέδια ανάγκης
Και ίσως το πιο σημαντικό όλων των παραπάνω, υπό την έννοια ότι μπορεί να σώσει περισσότερες ζωές, χωρίς επιπλέον κόστη, είναι η εκπαίδευση του πληθυσμού. «Έχει διαπιστωθεί ότι το 75% των θυμάτων χάνει την ζωή του όταν μπαίνει με αυτοκίνητο σε πλημμυρισμένη περιοχή», σημειώνει ο κ. Διακάκης.
Οταν έχουμε πλημμυρικά φαινόμενα, η χρήση αυτοκινήτου ισοδυναμεί με φέρετρο, όπως έλεγε προ ημερών στο liberal και ο καθηγητής φυσικής, και Γενικός Γραμματέας της Ακαδημίας Αθηνών, Χρήστος Ζερεφός, συνδυαστικά πάντα με την χρησιμότητα του 112 και άλλων εργαλείων έγκαιρης ενημέρωσης.
Η ενημέρωση σώζει ζωές. «Δυστυχώς όμως από μία πρόσφατη έρευνα που πραγματοποίησε το Υπ. Κλιματικής Κρίσης σε συνεργασία με τη Διανέοσις, προκύπτει ότι το 80% των δημοτών δεν γνωρίζουν αν ο Δήμος τους διαθέτει σχέδιο έκτακτης ανάγκης για πυρκαγιά ή πλημμύρα και προφανώς δεν γνωρίζουν τι να κάνουν ή που να πάνε όταν προκύψει το κακό», επισημαίνει ο Κ. Καρτάλης.
Φωτ.: Eurokinissi/ Γιώργος Κονταρίνης
«Και μπορεί η χώρα να μην έχει σπουδαία παράδοση στην κατάρτιση προληπτικών ή διαχειριστικών σχεδίων για την αντιμετώπιση κρίσεων, ωστόσο δεν πρέπει να παραβλέπουμε τις επιτυχημένες περιπτώσεις οργάνωσης, όπως λ.χ. τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 ή την αντιμετώπιση της πανδημίας. Έχει επίσης να επιδείξει την απάντησή της στους σεισμούς, με ένα ισχυρό πλέγμα αντισεισμικών κανονισμών. Έχει, με άλλα λόγια, εμπειρίες από τις οποίες πρέπει να αντλήσει κάποια στοιχεία από αυτά που το νέο μοντέλο διαχείρισης χρειάζεται», καταλήγει ο κ. Καρτάλης, τονίζοντας ότι κανείς και σε κανένα επίπεδο της διοίκησης δεν έχει πλέον το δικαίωμα να δηλώνει αιφνιδιασμένος. Η προσαρμογή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την πρόληψη όχι μόνο για το επόμενο χειμώνα ή το καλοκαίρι, αλλά για πολλά έτη μετά.
Εν κατακλείδι η επόμενη μέρα, μετά την ολοκλήρωση των επιχειρήσεων διάσωσης, την καταγραφή των ζημιών, την κάλυψη όλων των αναγκών των πληγέντων και τη διάθεση των αποζημιώσεων, επιβάλει τη δημιουργία από τα θεμέλια ενός κράτους του 21ου αιώνα. Με νέα μοντέλα προγνώσεων, ραντάρ, εξοπλισμό. Και κυρίως έναν κρατικό μηχανισμό με στρατιωτική υποδομή, όπου ο καθένας θα πρέπει να ξέρει τι κάνει απέναντι στη νέα κανονικότητα των ακραίων φαινομένων, από τον κλητήρα ενός φορέα μέχρι τον αρμόδιο υπουργό.
Μπήκαμε σε μια διαδικασία, είτε μας αρέσει, είτε όχι, η οποία είναι μονόδρομος. Επιστροφή στο παλιό δεν υπάρχει..
