Βρισκόμαστε στη Νέα Υόρκη το μακρινό 1997. Μόλις είχα επιστρέψει από μάθημα και βρήκα μια επιστολή στο γραμματοκιβώτιο.
«Δήμος της Νέας Υόρκης».
Τι είδους νταραβέρια είχα εγώ με τον δήμο; Είχα-δεν είχα 2 μήνες στην πόλη και πάσχιζα να προσαρμοστώ.
Ανοίγω και βλέπω μια πολύ ενδιαφέρουσα φωτογραφία. Το μπροστινό μέρος της Mustang που είχα προ ημερών αγοράσει (μεγάλο απωθημένο) μαζί με μια κλήση για παραβίαση ερυθρού σηματοδότη.
Ξύπνησε ο «Ελληνάρας» μέσα μου. Εγώ; Πότε; Τι λένε; Κοίταξα τη φωτογραφία λίγο πιο προσεκτικά. Ανέφερε ημερομηνία, ώρα και σημείο που έγινε η παράβαση.
Η «σεμνή τελετή» έκλεισε με το χαρακτηριστικό πορτοκαλί φακελάκι που γνωρίζουν όσοι έζησαν παλιά στις ΗΠΑ που το χρησιμοποιούσες για να πληρώσεις με επιταγή την κλήση.
28 χρόνια αργότερα (εντός του 2025) η πατρίδα μας θα αποκτήσει επιτέλους σύστημα διαχείρισης κυκλοφορίας και βεβαίωσης παραβάσεων. Η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη συστηματικά και μεθοδικά κλείνει την ψαλίδα που μας χωρίζει από τα προηγμένα κράτη. Παρά τα λάθη και τις αβελτηρίες. Πάρα τις πανδημίες και τους πολέμους που υψώνονται ως απρόβλεπτα εμπόδια.
Πρόσφατα αναφέρθηκα στο θέμα των καμερών από το βήμα του Liberal (Κάμερες κυκλοφορίας: Μπράβο ή ανάθεμα; | Liberal.gr). Είχα τότε επισημάνει, ότι ο Κώδικας οδικής κυκλοφορίας είναι ιδιαίτερη περίπτωση στην Ελλάδα, καθ’ ότι είμαστε όλοι παραβάτες. Όλοι χωρίς εξαιρέσεις, άρα η μετάβαση από την πλήρη ανομία στην αυστηρή εφαρμογή του Νόμου πρέπει να γίνει με την κατάλληλη κοινωνική προετοιμασία για να μην ξεσηκώσει αντιδράσεις, οι οποίες θα οδηγήσουν στη σταδιακή χαλάρωση και τελικά ματαίωση των προσπαθειών.
Επανέρχομαι σήμερα μετά τη διυπουργική ανακοίνωση για την επίσημη έναρξη της λειτουργίας των καμερών το καλοκαίρι του 2025 για να επισημάνω ορισμένα θέματα, που οφείλουν να ρυθμιστούν, ώστε η νέα πραγματικότητα στην Τροχαία αστυνόμευση όχι μόνο να πετύχει, αλλά να εδραιωθεί στη συνείδηση των πολιτών ως κορυφαία μεταρρύθμιση.
Αρχικά, μια προφανής διαπίστωση. Η χρήση των τεχνικών μέσων στην καταγραφή παραβάσεων είναι επιβεβλημένη στη σύγχρονη εποχή. Δίνει στην Πολιτεία τον έλεγχο της εφαρμογής του Νόμου σε σημεία και ώρες που είναι αδύνατον να υπάρχει παρουσία της αστυνομίας. Επιπλέον, η μη μεσολάβηση του ανθρώπινου παράγοντα, ελαχιστοποιεί τις πιθανότητες προνομιακής μεταχείρισης και καταστρατήγησης του Νόμου. Το…πατροπαράδοτο σβήσιμο των κλήσεων, τελειώνει οριστικά.
Ας δούμε όμως τα πράγματα στη σωστή τους διάσταση. Οι κάμερες είναι εργαλείο, όχι το «μάνα εξ ουρανού».
Και τα εργαλεία, προϋποθέτουν πρώτα την ύπαρξη κατάλληλου «μάστορα». Αλλιώς στερούνται αξίας.
Εν ολίγοις, τα τεχνικά μέσα προϋποθέτουν ύπαρξη σοβαρής και στοχοπροσηλωμένης αστυνομίας, απαλλαγμένης από στερεότυπα και αγκυλώσεις του παρελθόντος.
Οι κάμερες εντάσσονται στα πλαίσια της ύπαρξης και λειτουργίας ενός σοβαρού δόγματος αστυνόμευσης.
Δεν υποκαθιστούν την αστυνόμευση. Τη συμπληρώνουν.
Δεν λειτουργούν μαγικά, αλλά συμπληρωματικά.
Η αστυνομία μας, όσο ικανή και άξια και αν είναι -που είναι- χωλαίνει στο ζήτημα της τροχαίας αστυνόμευσης.
Έχω αρθρογραφήσει επανειλημμένως σχετικά. Όπως ο πολίτης δεν κοινωνικοποιήθηκε με την εφαρμογή των τροχαίων κανόνων, έτσι και ο αστυνομικός δεν επιθυμεί να τους επιβάλει.
Ο αστυνομικός βλέπει τον εαυτό του κυρίως ως διώκτη του εγκλήματος και η τροχαία αστυνόμευση είναι μακριά από αυτό το μοτίβο.
Μην ξεχνάμε, ότι επί σειρά ετών, η μεγαλύτερη απειλή για έναν αστυνομικό από την υπηρεσία του ήταν «θα σε στείλω στην Τροχαία να κόβεις κλήσεις»...
Δηλαδή θα σε υποβιβάσω σε μια υποδεέστερη εργασία.
Αυτό το στερεότυπο έχει βαθιά χαραχτεί στη συνείδηση του μέσου αστυνομικού.
Το σύγχρονο δόγμα αστυνόμευσης στις προηγμένες χώρες και κυρίως στις ΗΠΑ, προβλέπει την καθολική ενασχόληση της αστυνομίας με κάθε είδους παράβαση.
Τα αστυνομικά σώματα στις ΗΠΑ, δεν έχουν τη δαιδαλώδη οργάνωση της ΕΛ.ΑΣ. με πλήθος υποδιευθύνσεων και διευθύνσεων. Έχουν ένα τεράστιο τμήμα που αποκαλείται patrol, δηλαδή περιπολίες και λίγες ακόμα εξειδικευμένες διευθύνσεις.
Το τμήμα περιπολιών ασχολείται με τα πάντα. Από τη δίωξη των σκληρών κακοποιών, μέχρι την παραβίαση ενός «STOP» από έναν πολίτη.
Έτσι δημιουργείται η αίσθηση της καθολικής αστυνόμευσης και εμπεδώνεται το αίσθημα ασφάλειας στον πολίτη. Όχι με τις αστείες (και τραγικές..) δικαιολογίες των αστυνομικών του τύπου «δεν είμαστε Τροχαία εμείς», ως απάντηση στις εκκλήσεις πολιτών να βεβαιώσουν προκλητικές τροχαίες παραβάσεις που γίνονται μπροστά στα ματιά τους.
Οι κάμερες μπορεί να καταγράφουν τις παραβάσεις ερυθρού σηματοδότη στην Κηφισίας ή στην παραλιακή, αλλά δε θα καταγράψουν την κακουργηματική ανομία στα στενά της πόλης.
Δεν θα καταγράψουν αυτόν που μπαίνει ανάποδα στον μονόδρομο σε ένα στενό της Κυψέλης ή του Χολαργού. Δεν θα καταγράψουν αυτόν που παραβιάζει ένα stop στο Χαλάνδρι ή στου Ζωγράφου.
Δεν θα καταγράψουν αυτόν που κάνει σφήνες σε ένα μικρό δρομάκι στο Αιγάλεω.
Οι παραβάτες απλώς θα προσαρμόσουν τη συμπεριφορά τους στους μεγάλους δρόμους και θα συνεχίσουν να εκτονώνουν τα παραβατικά τους ένστικτα στους μικρούς.
Απαιτείται λοιπόν επανασχεδιασμός του αστυνομικού δόγματος και βαθιά κατανόηση από τους αστυνομικούς, ότι η τροχαία αστυνόμευση δεν είναι ο «παρίας» του αστυνομικού έργου, αλλά ισότιμη πτυχή της συνολικής αστυνόμευσης της χώρας.
Μάλιστα είναι γνωστό, ότι ο μέσος πολίτης σπανίως έρχεται σε επαφή με το σκληρό έγκλημα. Καθημερινά όμως βιώνει την τροχαία ανομία και σχηματίζει κακή εικόνα για το επίπεδο ασφάλειας της χώρας.
Καλώς να μας έλθουν λοιπόν οι κάμερες. Αλλά ας μας έλθει και μια πιο ολοκληρωμένη αστυνόμευση μαζί τους.
*Ο Κωνσταντίνος Δούβλης είναι εγκληματολόγος, διδάκτωρ κοινωνιολογίας της αστυνόμευσης.
