Η Ευρώπη υποδέχεται τον χειμώνα με μπρεντ πάνω από 91 δολάρια και φυσικό αέριο σταθερά καρφωμένο στα 40 ευρώ η μεγαβατώρα.
Το ρωσικό μονοπώλιο στην τροφοδοσία της αποτελεί παρελθόν, αλλά η εξάρτησή της άνω του 70% από τη σποτ αγορά του LNG, παρά από μακροπρόθεσμα συμβόλαια, την καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτη σε οποιαδήποτε διαταραχή.
Η ευρωπαϊκή ηγεσία δηλώνει καθησυχαστική, καθώς οι αποθήκες είναι γεμάτες άνω του 95%, ωστόσο οι ισορροπίες παραμένουν εύθραυστες, οι αγορές νευρικές, και κάθε φορά που συμβαίνει ένα αρνητικό γεγονός, η επίπτωση στις τιμές είναι δυσανάλογα μεγαλύτερη της σημασίας του.
Η Ελλάδα υποδέχεται τον φετινό χειμώνα χωρίς ειδικό αποθεματικό στον προϋπολογισμό του 2024 απέναντι σε τυχόν μελλοντικές ενεργειακές κρίσεις. Το γιατί συνδέεται με τη γενικότερη εκτίμηση ότι τα χειρότερα πέρασαν, αλλά και με τους λόγους που επέβαλαν το τέλος στα μέτρα οριζόντια στήριξης.
Δεν θα υπάρχει επιδότηση του πετρελαίου θέρμανσης στην αντλία, όπως πέρυσι, τουλάχιστον όχι με πόρους του προϋπολογισμού, δεν προβλέπεται οριζόντια ενίσχυση στο φυσικό αέριο, ενώ από τον Ιανουάριο τελειώνει η οριζόντια στήριξη στο ρεύμα. Τόσο για δημοσιονομικούς λόγους, όσο και γιατί το προτάσσει επιτακτικά το Eurogroup και η ΕΚΤ που ζητά να μπει τέλος στα μέτρα στήριξης που ακυρώνουν την προσπάθεια της να μειώσει τον πληθωρισμό, ο προϋπολογισμός ρίχνει αλλού το βάρος του.
Διπλάσια η τιμή του αερίου
Οι συνθήκες ωστόσο στη διεθνή ενεργειακή αγορά δεν προοιωνίζονται έναν χειμώνα «από τα παλιά», πόσο μάλλον όταν η τιμή στο αέριο βρίσκεται 50% υψηλότερα από τον μέσο όρο της προ εισβολής στην Ουκρανία εποχή.
Η κρίση εξακολουθεί να υπάρχει αν κοιτάξει κανείς τις τιμές. «Η διπλάσια τιμή αερίου (σε σχέση με τα προ κρίσης επίπεδα) σήμερα δεν είναι φυσιολογική», όπως παραδέχτηκε προ ημερών ο υπ. Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θ. Σκυλακάκης, «ούτε η τετραπλάσια τιμή του CO2 που αλλάζει την εξίσωση για αρκετές τεχνολογίες, όπως ο λιγνίτης».
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προειδοποίησε χθες τους ηγέτες της ΕΕ να παραμένουν σε επαγρύπνηση για τις τιμές της ενέργειας ενόψει της άτυπης Συνόδου Κορυφής την Παρασκευή στην Ισπανία, όπου θα συζητήσουν τις στρατηγικές προτεραιότητες του μπλοκ των 27 για τα επόμενα χρόνια. Και τους κάλεσε να συμφωνήσουν στην αναμόρφωση του μοντέλου της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας (Target Model), η οποία χωλαίνει, όπως έδειξε η κρίση του 2022, ωστόσο οι αλλαγές σκοντάφτουν στη μόνιμη διαφωνία του Βορρά, ο οποίος δεν θίγεται όσο ο Νότος, καθώς έχει πιο πλούσιο ενεργειακό μείγμα και πολλές διασυνδέσεις.
Τα θέματα της ατζέντας θα είναι το μεταναστευτικό και ο προϋπολογισμός, ωστόσο όπως αναφέρει η Επιτροπή, «όλοι πρέπει να είμαστε σε επιφυλακή, έτοιμοι να εξασφαλίσουμε επιπλέον ενεργειακές προμήθειες, εφόσον χρειαστεί».
Τα δεδομένα για πετρέλαιο, αέριο, ρεύμα
Ενόψει χειμώνα, τα δεδομένα δείχνουν στην περίπτωση της Ελλάδας, πετρέλαιο θέρμανσης στα 1,50 ευρώ / λίτρο, αν έβγαινε σήμερα, με το επίδομα να παραμένει στα περσινά επίπεδα (350 ευρώ), τα εισοδηματικά κριτήρια διευρυμένα για οικογένειες με παιδιά, αλλά χωρίς ενίσχυση στην αντλία όπως πέρυσι.
Στο φυσικό αέριο, η τιμή για μια κιλοβατώρα διαμορφώνεται κοντά στα 8 λεπτά, χωρίς να διαφαίνεται ότι θα υπάρξει επιδότηση, όπως πέρυσι από την ΔΕΠΑ.
Και στο ρεύμα, η μέση τιμή μετά την επιδότηση του 1,5 λεπτού/κιλοβατώρα, που ανακοίνωσε προ ημερών το ΥΠΕΝ για τον Οκτώβριο, διαμορφώνεται στα 14,5 λεπτά/κιλοβατώρα, ωστόσο το ερωτηματικό είναι τι θα συμβεί από τον Ιανουάριο του 2024. Τότε που τελειώνει η οριζόντια στήριξη, καταργείται ο μηχανισμός επιδότησης που εξασφάλιζε σταθερή τιμή κιλοβατώρας από τον Αύγουστο του 2022, και επανέρχεται η «κανονικότητα» με τιμολόγια τα οποία θα εμπεριέχουν ρήτρες αναπροσαρμογής.
Από το νέο έτος, οι καταναλωτές θα είναι πλέον εκτεθειμένοι στις όποιες χρηματιστηριακές μεταβολές του αερίου, άρα και των χονδρεμπορικών τιμών στο ρεύμα, χωρίς μηχανισμό επιδοτήσεων. Μπορεί το 2023, οι τιμές χονδρικής στην Ελλάδα να μειώθηκαν μεσοσταθμικά στα περίπου 100 ευρώ έναντι των 230 ευρώ /μεγαβατώρα το 2022, αλλά παραμένουν διπλάσιες σε σχέση με το 2019. Και η Ελλάδα, ήταν στο 9μηνο του 2023 στις τρεις ακριβότερες ηλεκτρικές αγορές της Ευρώπης, πίσω από Ιταλία και Ιρλανδία.
Κριτική στο υφιστάμενο ηλεκτρικό μοντέλο (target model) έκανε την προηγούμενη εβδομάδα ο ίδιος ο κ. Σκυλακάκης. Μιλώντας για την ανάγκη αναμόρφωσης της αγοράς ηλεκτρισμού που συζητείται στην Ε.Ε., είπε ότι τα δεν πήγε καλά στην κρίση, όμως είναι πολύ δύσκολο να αλλάξει ευρωπαϊκά.
«Ενεργειακός σούπερ- κύκλος»
Είναι πιθανό η Ευρώπη να βρεθεί αντιμέτωπη με νέες ενεργειακές κρίσεις; Έχει λόγο να ανησυχεί για την ενεργειακή της ασφάλεια με γεμάτες πάνω από 95% τις αποθήκες; Η απάντηση είναι πως «όχι», αρκεί να συμπεριφερθούν ανάλογα και οι ενεργειακές αγορές.
Είναι τόσο εύθραυστες οι ισορροπίες στα χρηματιστήρια, ώστε κάθε φορά που συμβαίνει ένα αρνητικό γεγονός, μικρό ή μεγαλύτερο - από τις απεργιακές κινητοποιήσεις του καλοκαιριού στις μονάδες παραγωγής LNG στην μακρινή Αυστραλία, μέχρι τον περιορισμό εξαγωγών πετρελαίου που ανακοίνωσε ο Πούτιν τον Σεπτέμβριο - οι τιμές εκτοξεύονται δυσανάλογα ψηλά.
Κατά τον αναλυτή της JP Morgan, Κρίστιαν Μάλεκ, ίσως δούμε το μπρεντ έως τα 110 δολάρια το 2024 και έως τα 150 δολάρια μέχρι το 2026, καθώς η παγκόσμια οικονομία βιώνει έναν «ενεργειακό σούπερ - κύκλο», της οποίας η κρίση του 2022 δεν ήταν παρά ένας κρίκος, μιλώντας για προσεχή σοκ στην προσφορά και μια δύσκολη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στις ΑΠΕ. Κατά τον ΟΟΣΑ οι ενεργειακές αγορές παραμένουν σφιχτές και η προοπτική διαταραχών στην προσφορά για τις αγορές πετρελαίου, άνθρακα και φυσικού αερίου παραμένει μεγάλη.
Είναι νωρίς για κινδυνολογικά σενάρια. Το μόνο σίγουρο είναι ότι βεβαιότητες στο ενεργειακό πλέον δεν υπάρχουν. Ο φετινός χειμώνας μπορεί να είναι εξίσου απρόβλεπτος και αν πιστέψουμε τους ειδικούς, θα πρέπει από εδώ και πέρα να φοράμε μονίμως τις ζώνες ασφαλείας. Ο «σούπερ αυτός κύκλος» αναμένεται να έχει πολλά σκαμπανεβάσματα, συνυπολογίζοντας και τον κίνδυνο περαιτέρω περικοπών στην παραγωγή από τον ΟΠΕΚ+, και το ντόμινο που θα μπορούσε να προκαλέσει.
