Το 2020 η στήλη είχε παρουσιάσει τον νέο ενεργειακό «πόλο» που είχε αρχίσει τότε δειλά δειλά να αναπτύσσεται δίπλα στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, εκείνον του «πράσινου» ή «καθαρού» υδρογόνου.(σ.σ:Περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε εδώ και εδώ).
Ο βιομηχανικός κλάδος χρησιμοποιεί μεγάλες ποσότητες υδρογόνου, με τους δύο από τους μεγαλύτερους καταναλωτές να είναι η βιομηχανία διύλισης και η βιομηχανία λιπασμάτων. Η τρέχουσα ζήτηση για υδρογόνο χαμηλού ανθρακικού αποτυπώματος ανέρχεται σε περίπου 94 εκατομμύρια τόνους, ενώ αναμένεται να εκτοξευθεί σε 350 με 530 εκατομμύρια τόνους ανά έτος μέχρι το 2050.
Σήμερα η πλειονότητα του υδρογόνου παράγεται κυρίως από το φυσικό αέριο-«γκρι» υδρογόνο- από το οποίο και εξάγεται με τη χρήση αναμόρφωσης ατμού-μεθανίου, που σήμερα είναι η τυπική βιομηχανική διαδικασία.
Το υδρογόνο το οποίο παράγεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η αιολική και η ηλιακή ενέργεια, είναι το λεγόμενο «Πράσινο Υδρογόνο» .
Για παράδειγμα παράγεται μέσω ηλεκτρόλυσης από την ενέργεια των φωτοβολταϊκών που χάνεται, είτε διότι δεν απορροφάται από το δίκτυο, είτε διότι η ζήτηση τις ώρες που παράγεται είναι χαμηλή.
Όταν καταφέρουμε το πράσινο υδρογόνο να αντικαταστήσει 100% το υδρογόνο που χρησιμοποιείται σήμερα στη βιομηχανία, τότε θα έχουμε συμβάλλει καθοριστικά στην προσπάθεια για την απαλλαγή του πλανήτη από τις εκπομπές του άνθρακα.
Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο το «Πράσινο Υδρογόνο» αποτελεί βασικό πυλώνα του ευρωπαϊκού «Green Deal» , ήτοι της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας με στόχο έως το 2050 η ΕΕ να είναι κλιματικά ουδέτερη.
Ήδη εδώ και τρία χρόνια έχει αρχίσει μια εξαιρετική κινητικότητα για τον μετασχηματισμό του τρόπου παραγωγής του υδρογόνου, με τις Βρυξέλλες να έχουν προχωρήσει σε πρόγραμμα επενδύσεων ύψους εως 470 δισ. ευρώ και διάρκειας τριάντα ετών, προκειμένου να παρέχουν κίνητρα για αυτή την παραγωγή.
Ο αρχικός στόχος είναι η παραγωγή δέκα εκατομμυρίων τόνων πράσινου υδρογόνου έως το 2030 και προκειμένου να φτάσουμε πιο γρήγορα σε αυτόν τον στόχο, δημιουργήθηκε μεταξύ άλλων και η «Σύμπραξη για το καθαρό υδρογόνο».
Τι είναι η Σύμπραξη για το καθαρό υδρογόνο
Η κοινή επιχείρηση «Καθαρό Υδρογόνο» ή αλλιώς «η Σύμπραξη για το καθαρό υδρογόνο» είναι μια μοναδική σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα που στηρίζει δραστηριότητες έρευνας και καινοτομίας -Ε&Κ-στον τομέα των τεχνολογιών υδρογόνου στην Ευρώπη.
Βασίζεται στην επιτυχία της προκατόχου της, της κοινής επιχείρησης «Κυψέλες καυσίμου και υδρογόνο» και κύριος στόχος της είναι να συμβάλει στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και στη στρατηγική της ΕΕ για το υδρογόνο μέσω της χρηματοδότησης δραστηριοτήτων Ε&Κ. (περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε εδώ).
Πρόσφατα «η Σύμπραξη για το καθαρό υδρογόνο» εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
διοργάνωσε ένα διαδικτυακό σεμινάριο για την επανεκκίνηση της πλατφόρμας Hydrogen
Valleys- www.h2v.eu- με στόχο τη διάδραση μεταξύ περιφερειακών και τοπικών παραγόντων γύρω από τις τρέχουσες ευκαιρίες όσον αφορά την ανάπτυξη των Κοιλάδων Υδρογόνου στην Ευρώπη.
Η Σύμπραξη θα χρηματοδοτήσει οκτώ Κοιλάδες Υδρογόνου στην Ευρώπη και οι δύο εξ’αυτών θα αναπτυχθούν στην Ελλάδα.
Τι είναι οι Κοιλάδες Υδρογόνου
Πρόκειται για ολοκληρωμένα οικοσυστήματα υδρογόνου που αναπτύσσονται σε διάφορες ευρωπαϊκές περιφέρειες με σκοπό τόσο την προστασία του κλίματος ,όσο και την περιφερειακή οικονομική ανάπτυξη.
Θα μπορούσαμε απλοϊκά να τις χαρακτηρίσουμε σαν «τοπικές οικονομίες υδρογόνου» που καλύπτουν σημαντικό μέρος της αλυσίδας αξίας, από την παραγωγή, την αποθήκευση και τη μεταφορά υδρογόνου έως την τελική του χρήση σε διάφορους τομείς όπως η βιομηχανία, οι μεταφορές και η ενέργεια.
Παράλληλα, δίνουν την ευκαιρία για την ανάπτυξη και την εφαρμογή καινοτόμων τεχνολογιών που αφορούν το υδρογόνο, ενώ την ίδια στιγμή μπορούν να λειτουργούν συμπληρωματικά με άλλες υποδομές πράσινης ενέργειας, υποδομές αερίου, δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας, μπαταρίες κ.ο.κ.
Σήμερα βρίσκονται σε διάφορα στάδια υλοποίησης συνολικά 25 κοιλάδες υδρογόνου στην Ευρώπη.
Από αυτές, δύο έχουν χρηματοδοτηθεί από τη Σύμπραξη για το Καθαρό Υδρογόνο: η κοιλάδα υδρογόνου HEAVENN της Ολλανδίας –που είναι και η πρώτη κοιλάδα υδρογόνου στην Ευρώπη -και η κοιλάδα GreenHysland στη Μαγιόρκα. Η Σύμπραξη όπως αναφέραμε και πιο πάνω θα χρηματοδοτήσει άλλες 8 κοιλάδες στην Ευρώπη, με τις δύο να βρίσκονται στην Ελλάδα.
Σύμφωνα με σχετικά πρόσφατες δηλώσεις της επικεφαλής της Μονάδας Λειτουργίας και Επικοινωνίας στη Σύμπραξη για το Καθαρό Υδρογόνο, Mirela Atanasiu, η ερευνητική κοινότητα στην Ελλάδα είναι πολύ δραστήρια στον τομέα του υδρογόνου και της τεχνολογίας κυψελών καυσίμου. Τα τελευταία χρόνια είχαμε πολυάριθμα έργα Ε&Α, κάτι που αντικατοπτρίζεται από τις αυξημένες παρουσιάσεις έργων από Έλληνες δικαιούχους στο πλαίσιο του προγράμματός.
Δυο Κοιλάδες Υδρογόνου σε Κόρινθο και Κρήτη
Η επιλογή οι πρώτες κοιλάδες υδρογόνου να υλοποιηθούν στην Κρήτη και στην Κόρινθο δεν είναι τυχαία.
Το Πανεπιστήμιο Κρήτης έχει μία σημαντική ερευνητική ομάδα, που μελετά τρόπους αποθήκευσης υδρογόνου και χρήσεις υδρογόνου στα αυτοκίνητα και ως εκ τούτου ήταν
λογικό να δημιουργηθεί η κοινοπραξία με την κωδική ονομασία CRAVE-H2 με την συμμετοχή των ερευνητικών φορέων αλλά και της Περιφέρειας Κρήτης.
Το έργο προβλέπει τη δημιουργία πάρκου φωτοβολταϊκών, η ενέργεια του οποίου θα χρησιμοποιείται για την παραγωγή πράσινου υδρογόνου, το οποίο με τη σειρά του θα αξιοποιείται σε μία σειρά χρήσεων, μεταξύ των οποίων και η λειτουργία λεωφορείου περιήγησης για τους κατοίκους και τους επισκέπτες του νησιού.
Στην Κόρινθο η κοινοπραξία υδρογόνου έχει την κωδική ονομασία TRIERES και αποτελείται από 27 εταίρους, υπό τον συντονισμό του ομίλου της Μotor Oil και φορείς από έξι διαφορετικές χώρες.
H επένδυση θα ανέλθει στα 320 εκατ. ευρώ- μπορεί και παραπάνω αν υπολογίσει κανείς και την έμμεση μόχλευση- και ο στόχος της θα είναι η ανάπτυξη ενός πλήρους οικοσυστήματος υδρογόνου με επίκεντρο τις περιοχές της Πελοποννήσου, της Δυτικής Ελλάδας και της Αττικής.
Η «πρωτεύουσα» της «Κοιλάδας» θα βρίσκεται φυσικά στα Διυλιστήρια Κορίνθου της Motor Oil, ενώ το project θα έχει 4ετή χρονική διάρκεια. Εκτός από τη Motor Oil, μεταξύ των εταίρων της κοινοπραξίας συναντάμε ονόματα όπως η ΔΕΗ, η Fulgor, η Solaris, η Avin, ο ΟΛΠ, ο ΟΣΥ, η «Ολυμπία Οδός», η Περιφέρεια Πελοποννήσου και ο δήμος Λουτρακίου.
Το επιχειρησιακό σχέδιο ΤRIERES περιλαμβάνει και πιλοτικές χρήσεις του υδρογόνου:
-Η Fulgor έχει αναλάβει τη διερεύνηση της δυνατότητας αξιοποίησης του καυσίμου για την αντικατάσταση του φυσικού αερίου που καταναλώνει η Hellenic Cables του ομίλου Cenergy στο εργοστάσιο της παραγωγής υποβρύχιων καλωδίων στην Κορινθία, αλλά και της αξιοποίησης του υδρογόνου σε ηλεκτροκίνητο πλοίο που θα ναυπηγηθεί με τη δυνατότητα κάλυψης των βοηθητικών του λειτουργικών μέσω κυψελών καυσίμου.
-Ο ΟΣΥ, η «Ολύμπια Οδός» και ο δήμος Λουτρακίου θα «τρέξουν» πιλοτικά τη λειτουργία υδρογονοκίνητων οχημάτων, ενώ ο ΟΛΠ σχεδιάζει την αξιοποίηση του υδρογόνου για την ηλεκτροδότηση ελλιμενισμένων πλοίων (σ.σ:τα πλοία θα ηλεκτροδοτούνται μέσω κυψελών καυσίμου).
Τα έργα EPHYRA και IRIS με επίκεντρο τη ΜOH OIL
Εντός του πλαισίου του TRIERES θα είναι και η παραγωγή ανανεώσιμου υδρογόνου στο διυλιστήριο της Motor Oil, διασφαλίζοντας «πράσινο» αέριο για μεταφορά και κατανάλωση.
Για την ακρίβεια, η Μotor Oil που θα είναι ο συντονιστής και αυτού του έργου, θα επιδείξει την ενσωμάτωση μιας πρώτης στο είδος της μονάδας παραγωγής ανανεώσιμου υδρογόνου σε βιομηχανική κλίμακα στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, χρησιμοποιώντας μια βελτιωμένη τεχνολογία ηλεκτρόλυσης, σε κλίμακα 30 MW.
Για αυτόν τον σκοπό θα εγκατασταθεί μια μονάδα ηλεκτρόλυσης 30ΜW, που θα λειτουργεί με ηλεκτρική ενέργεια αποκλειστικά από ΑΠΕ, στις εγκαταστάσεις διύλισης του Ομίλου στους Αγίους Θεοδώρους στην Κόρινθο όπου το υδρογόνο, το οξυγόνο και η θερμότητα που παράγονται από τον ηλεκτρολύτη θα χρησιμοποιούνται στις διεργασίες του διυλιστηρίου.
Το επιχειρησιακό σχέδιο έχει το κωδικό όνομα EPHYRA,είναι επίσης 4ετούς διάρκειας και εκτός από την Motor Oil συμμετέχουν άλλοι 10 εταίροι από 8 χώρες.
Στο σημείο αυτό να διευκρινήσουμε ότι το ΤRIERES και το EPHYRA θα λειτουργήσουν κάτω από την «ομπρέλα» του σχεδίου BLUE MED, που με τη σειρά του είναι συμπληρωματικό έργο του White Dragon. Πρόκειται για ένα έργο κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος (IPCEI) για τεχνολογίες υδρογόνου και στοχεύει στη δημιουργία μίας πλήρους και οικονομικά αποδοτικής υποδομής παραγωγής και διανομής «μπλε» και «πράσινου» υδρογόνου, με βάση τις εγκαταστάσεις της Motor Oil στην Κόρινθο και σκοπό την παραγωγή, τη διάθεση και τη διανομή ανανεώσιμου και εξαιρετικά χαμηλού ανθρακικού αποτυπώματος υδρογόνου για χρήση στη βιομηχανία και τις μεταφορές (λεωφορεία και πλοία).
Το «μπλε υδρογόνο» παράγεται όταν η κλασική διαδικασία αναμόρφωσης του φυσικού αερίου συνδυάζεται με τεχνολογία δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα ( CCS). Το CO2 περιορίζεται εως και 90% και αποθηκεύεται σε κενά πεδία π. χ φυσικού αερίου, καθιστώντας το υδρογόνο σχεδόν χωρίς άνθρακα. Συχνά είναι μια μεταβατική προσέγγιση, έως ότου ο απόλυτος στόχος, η παραγωγή «πράσινου υδρογόνου», μπορέσει να αυξηθεί.
Η διαδικασία αυτή για την παραγωγή υδρογόνου ήδη χρησιμοποιείται στο διυλιστήριο της Μotor Oil. Πρόκειται για το επιχειρησιακό σχέδιο με το κωδικό όνομα IRIS και με στόχο να μειωθεί το αποτύπωμα άνθρακα του διυλιστηρίου, δεσμεύοντας 495.600 τόνους CO2 ετησίως (25%).
Όσον αφορά τώρα τη διακίνηση του καυσίμου θα γίνει μέσω της έγχυσής του στο σύστημα μεταφοράς αερίου του ΔΕΣΦΑ, όπως και μέσω της δημιουργίας πρατηρίων υδρογόνου για τον ανεφοδιασμό συμβατών οχημάτων. (σ.σ:H Motor Oil έχει ήδη αναλάβει την κατασκευή ενός τέτοιου πρατηρίου κοντά στους Αγίους Θεοδώρους).
Αναλύοντας λίγο περισσότερο το πρώτο σκέλος της διακίνησης του καυσίμου, πρόκειται για το επενδυτικό σχέδιο συνολικού προϋπολογισμού 339,6 εκατ. ευρώ που ενέκρινε τον Ιανουάριο του 2023 η η Διυπουργική Επιτροπή Στρατηγικών Επενδύσεων με το όνομα «Μονάδα Αποθήκευσης και Επαναεριοποίησης Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (FSRU)» του επενδυτικού φορέα «ΔΙΩΡΥΓΑ GAS» μέλους του Ομίλου MOTOR OIL Hellas.
Η επένδυση αφορά στην κατασκευή και λειτουργία ενός Τερματικού Σταθμού Φυσικού Αερίου ο οποίος θα διασυνδέεται, μέσω χερσαίου αγωγού, με το Εθνικό Σύστημα Μεταφοράς Φυσικού Αερίου.
Θα κατασκευαστούν 4 διακριτά τμήματα, από τα οποία τα δυο χαρακτηρίζονται ως Hydrogen-Ready, καθώς με ελάχιστες τροποποιήσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για τη μεταφορά υδρογόνου. Συγκεκριμένα, προβλέπεται η κατασκευή πλωτής μονάδας αποθήκευσης και επαναεριοποίησης -FSRU-, η κατασκευή προβλήτας, ο εξοπλισμός, οι εγκαταστάσεις ξηράς -Hydrogen Ready- καθώς και ένας μετρητικός σταθμός και η σύνδεση του με το σύστημα μεταφοράς.
Τέλος, να αναφέρουμε ότι η Motor Oil με τη ΔΕΗ έχουν προχωρήσει στη σύσταση κοινοπρακτικής εταιρείας, την Hellenic Hydrogen, για την ανάπτυξη εφαρμογών υδρογόνου με στόχο την ανάπτυξη άλλης μιας Κοιλάδας Υδρογόνου στη Δυτική Μακεδονία.
