Στην νεότερη ιστορία τα πολύτιμα νερά του ποταμού έδιναν ζωή στους Σουλιώτες, ενώ κατά την αρχαιότητα η ελληνική μυθολογία τον θεωρούσε «προθάλαμο» για τον Άδη. Περνά ανάμεσα από τρεις νομούς, της Θεσπρωτίας, της Πρεβέζης και των Ιωαννίνων και όχι μόνο έχει βάλει τη σφραγίδα του σε δυο διαφορετικές ιστορικές περιόδους, αλλά έχει συνδέσει το όνομα του με τη διπλή υπόσταση του ανθρώπου: την ύλη και την ψυχή. Και το όνομα αυτού, Αχέροντας!
Τα ποτάμια διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στις περιοχές τις οποίες διασχίζουν καθώς πρόκειται για «δρόμο» που δίνει ζωή μεταφέροντας ανθρώπους, την πραμάτεια τους και τον πολιτισμό τους. Όμως ο Αχέροντας ξέφευγε από τον κανόνα. Πρόσφερε κατά την ελληνική μυθολογία ακόμα μία, μακάβρια αυτή την φορά, υπηρεσία. Αποτελούσε την τελευταία διαδρομή για τις ανθρώπινες ψυχές.
Εκείνη την εποχή υπήρχαν τρία ποτάμια: ο Αχέροντας, ο ποταμός της θλίψης ο Κώκυτος ή Μαύρος και ο Πυριφλεγέθοντας ή Βωβός που ήταν και τόπος περιπάτου για τους νεκρούς. Αυτοί οι τρεις ποταμοί σχημάτιζαν μία τεράστια ελώδη έκταση στις παρυφές μίας λίμνης που σε κάποια σημεία είχε αρκετό βάθος και η οποία σύμφωνα με τον Θουκυδίδη έφτανε μέχρι την θάλασσα.
Αυτή ήταν η φοβερή λίμνη Χερουσία, με τις μυστικές σπηλιές και με τα καλυμμένα από την ομίχλη έλη να εξάπτουν την φαντασία των κατοίκων της περιοχής. Μέχρι και στους Ρωμαίους ήταν γνωστή, με τους συγγραφείς Υγίνο και Πλίνιο να αναφέρονται στην Χερουσία σαν την «Άορνο λίμνη», δηλαδή σαν λίμνη που αναδίδει δηλητηριώδεις αναθυμιάσεις, επικίνδυνες ακόμα και για τα πουλιά που πετούν από πάνω της, πιθανόν από τα σαπισμένα φυτά στα έλη.
Δικαίως λοιπόν, οι ντόπιοι μιλούσαν με δέος για την λίμνη που αποτελούσε μέρος της διαδρομής για τον Κάτω Κόσμο. Ο ψυχοπομπός Ερμής έπαιρνε τις ψυχές των νεκρών, τις πήγαινε στο ποταμό Αχέροντα και τις παρέδιδε στο μακάβριο βαρκάρη που δεν ήταν άλλος από τον Χάροντα. Εκείνος, έναντι χρηματικής αμοιβής διέπλεε τον ποταμό Αχέροντα και την λίμνη Αχερουσία οδηγώντας τις ψυχές των νεκρών στο βασίλειο του Κάτω Κόσμου, στον Άδη. Η είσοδος του φαραγγιού του Αχέροντα θεωρούνταν οι Πύλες του Άδη, ενώ τα έγκατα της λίμνης Αχερουσίας, για πολλούς, ήταν ο Κάτω Κόσμος. Σήμερα ο Αχέροντας, είναι ένας κατάφυτος παράδεισος!
Το Νεκρομαντείο της Εφύρας
Σήμερα μπορεί η λίμνη Αχερουσία να έχει αποξηρανθεί και στη θέση της να έχει αναδειχθεί η κατάφυτη πεδιάδα του Φαναρίου, ο Αχέροντας όμως συνεχίζει το αέναο ταξίδι του προς τη θάλασσα. Κοντά του βρίσκεται το σπουδαιότερο και αρχαιότερο Νεκρομαντείο της χώρας που χρονολογείται από τον 4ο αιώνα π.Χ. Λίγο έξω από το χωριό Μεσοπόταμος πάνω σε βραχώδη λοφίσκο, κοντά στην μυκηναϊκή αποικία Εφύρα (14ος-13ος αι. π.Χ.), βρίσκεται και το ομώνυμο Νεκρομαντείο.
Από εδώ οι αρχαίοι πίστευαν ότι περνούσαν οι ψυχές των νεκρών προς το υπόγειο βασίλειο του Άδη. Η Αχερουσία λίμνη, τα απόκρημνα εδάφη, οι πολλές χαράδρες και το βουητό του νερού δημιουργούσαν ιδανικό σκηνικό προκειμένου να στηριχθούν οι εικασίες των ευφάνταστων προγόνων μας.
Το κτίριο του Νεκρομαντείου χωρίζεται με τοίχους δημιουργώντας μία κεντρική αίθουσα και δύο πλάγια κλίτη που χωρίζονται σε τρία ακόμα δωμάτια. Το κυρίως Ιερό περιλαμβάνει την κυρίως αίθουσα, διαδρόμους, δωμάτια υποδοχής, προσωπικού και προετοιμασίας, το λαβύρινθο και το καθαυτό ιερό όπου δίνονταν οι χρησμοί, αλλά και αποθήκες για τις προσφορές των επισκεπτών. Κάτω από την κεντρική αίθουσα βρίσκεται και η λαξευμένη στο βράχο κρύπτη. Για να βρεθείς στην υπόγεια κρύπτη, της οποίας η καμπύλη οροφή στηρίζεται από 15 τόξα, πρέπει να κατέβεις από μία απότομη στενή σκάλα που ξεκινά από το πάτωμα της αίθουσας, από την οποία οριακά χωρά ένας άνθρωπος. Ακόμα και σήμερα αυτό το σημείο δημιουργεί δέος.
Επισκέπτες από όλο τον γνωστό τότε κόσμο ερχόντουσαν στο μαντείο για να επικοινωνήσουν με τις ψυχές των αγαπημένων τους προσώπων. Όμως απαιτείτο «προετοιμασία» η οποία περιλάμβανε ειδική δίαιτα και σύντομη διαμονή στους ξενώνες για «εξαγνισμό». Εκεί ο ενδιαφερόμενος άκουγε προσευχές και ακατάληπτες δεήσεις προς τους υποχθόνιους δαίμονες, έκανε λουτρό προκειμένου να μείνει αλώβητος από την επαφή του με τα φαντάσματα των νεκρών, ενώ ερχόταν σε επαφή και με τον κόσμο των παραισθησιογόνων ουσιών, κάνοντας έτσι τον επισκέπτη σχεδόν άβουλο πλάσμα στα χέρια των υπηρετών οι οποίοι προσπαθούσαν να μάθουν τα πάντα για αυτόν.
Όταν έκριναν ότι ήταν έτοιμος, τον κατέβαζαν έντρομο στο θολωτό και θεοσκότεινο χώρο του υπογείου, με τον ιερέα που τον συνόδευε να κάνει συνεχώς δεήσεις που στην ουσία ήταν ειδοποίηση για τους άλλους ιερείς που κυκλοφορούσαν σε μυστικούς διαδρόμους μέσα στους τοίχους πάχους 3,5 μέτρων. Τότε μαζί με ένα φως που άναβε απέναντί του, κατέβαινε με γερανό από την οροφή ένας ιερέας ντυμένος στα λευκά που του μιλούσε για όλα όσα τον απασχολούσαν και που φυσικά είχαν μάθει προηγουμένως από τον ίδιο. Αυτός έβλεπε τον «συγγενή» του και φυσικά έφευγε εκστασιασμένος αλλά και φτωχότερος λόγω των προσφορών που είχε είδη κάνει.
Ακόμα και σήμερα, να είστε σίγουροι, πολλοί θα ήταν έτοιμοι να πιστέψουν σε αυτή του είδους «επαφή» αν ερχόντουσαν υπό αυτές τις συνθήκες σε αυτό τον υποβλητικό χώρο.
Το Νεκρομαντείο αν και πυρπολήθηκε από τους Ρωμαίους το 167 π.Χ. και τον 18ο αιώνα έχτισαν πάνω του τη μονή του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, παραμένει εκεί, εντυπωσιακό και σχεδόν ανέπαφο να αποπνέει ακόμα και σήμερα σημαντικό μέρος της δύναμης που έκρυβε, ειδικά στο υπόγειο, στο άδυτο του Άδη.
Δραστηριότητες
Η επίσκεψη στην περιοχή προσφέρει εναλλακτικές δραστηριότητες. Το πιο συνηθισμένο είναι να νοικιάσετε κάποιο πλοιάριο που δένει στο μόλο μπροστά από το χωριό Αμμουδιά και να διαπλεύσετε τις εκβολές του Αχέροντα, αλλά και να ακολουθήσετε τη ροή του νερού μέσα από μία εντυπωσιακή διαδρομή μέχρι το Νεκρομαντείο. Επίσης όσοι επισκεφτούν την περιοχή εκτός του καλοκαιριού, θα μπορούν μετά από βροχερές περιόδους να θαυμάσουν τους φυσικούς καταρράκτες που σχηματίζονται στα ανατολικά του χωριού Καναλάκι, κοντά στη γέφυρα της Μπούγιας. Η περιοχή προσφέρεται και για πεζοπορικές διαδρομές, κάποιες από τις οποίες θα σας κάνουν να πλατσουρίσετε στα νερά του Αχέροντα.
Πεζοπορική διαδρομή 1.
Η πιο δημοφιλής πεζοπορική διαδρομή είναι «Η Σκάλα της Τζαβέλαινας». Ιστορική τοποθεσία για την ονομασία της οποίας η τοπική παράδοση μαρτυρεί τρεις εκδοχές, είτε ότι έπεσε μαζί με το άλογό της στη χαράδρα και σκοτώθηκε, είτε ότι σε αυτά τα στενά αντιμετώπισε τους Τούρκους κυλώντας πέτρες ή τέλος ότι έχτισε το μονοπάτι με δική της πρωτοβουλία και έξοδα. Μια ακόμα εκδοχή θέλει το μονοπάτι να σκαλίστηκε από τις Σουλιώτισσες οι οποίες κρεμιόντουσαν με καλάθια από πάνω και λαξεύανε το βράχο.
Περίπου 30 λεπτά από την Σκάλα βρίσκεται το σύγχρονο γεφύρι του Αχέροντα αλλά και εκείνο του Ντάλα. Εδώ μπορείτε να φτάσετε είτε περνώντας μέσα από το ποτάμι το καλοκαίρι, είτε από το εύκολο, βατό μονοπάτι, με την ακίνδυνη πλέον «Σκάλα της Τζαβέλαινας» να προσφέρει όμορφη θέα προς τον Αχέροντα.
Πεζοπορική διαδρομή 2.
Ίσως η πιο γοητευτική διαδρομή είναι η διάσχιση του Αχέροντα. Θα τσαλαβουτάτε ή θα κολυμπάτε στα νερά του ποταμού σχεδόν για μία ολόκληρη μέρα. Δεν είναι δύσκολη αλλά θέλει καλή οργάνωση γιατί πριν την γέφυρα του Ντάλα δεν θα μπορείτε να βγείτε από το ποτάμι. Αυτονόητο είναι αφ’ ενός ότι δεν πρέπει ποτέ να κάνετε αυτή την διαδρομή μόνος σας και αφ’ ετέρου, ότι πρέπει να έχετε μαζί σας σε αδιάβροχο σάκο φαγητό, φαρμακείο και πόσιμο νερό.
Η συνεχής εναλλαγή του τοπίου, οι μικρές λίμνες, η κατάφυτη διαδρομή που συχνά σκεπάζει το ποτάμι, κάνουν την διάσχιση του ποταμού πολύ δυνατή εμπειρία. Η αρχή της διαδρομής βρίσκεται λίγο έξω από το χωριό Συκιά. Ανάλογα του τι θα κάνετε, υπολογίστε περίπου 7,5 ώρες.
Info 1
Η Αχερουσία αποστραγγίστηκε τη δεκαετία του 1960. Η περιοχή την οποία κατελάμβανε ξεκινά από το χωριό Χόικα μέχρι τη θάλασσα και από τη Χόικα μέχρι την Παραμυθιά. Οι πηγές του Αχέροντα βρίσκονται στο όρος Τόμαρος σε υψόμετρο 1600 και αφού συγκεντρώσει τα νερά από τους τρεις σπουδαιότερους παραποτάμους του, τον Κώκυτο, τον Τσαγκαριώτικο και τον Ξηροπόταμο, εκβάλλει μετά από 64 χιλιόμετρα στο ακρογιάλι της Αμμουδιάς όπου το δέλτα του αποτελεί σημαντικό βιότοπο για είδη πτηνών και ζώων.
Info 2
Η Αμμουδιά βρίσκεται στις εκβολές του Αχέροντα τις οποίες ο Όμηρος περιγράφει ως «ένα ακρογιάλι μικρό, με γύρω φουντωτά της Περσεφόνης δάση, όλο από λεύκες λυγερές και ιτιές καρποτινάχτρες». Η περιγραφή θα μπορούσε να είναι και σημερινή καθώς μετά την πυκνή βλάστηση και μπροστά από τον οικισμό Αμμουδιά, απλώνεται ένας μικρός κόλπος με τα καθαρά νερά του Ιουνίου να σε προσκαλούν να κολυμπήσεις.
Κέντρο Πληροφόρησης Αμμουδιάς
Μία έκταση 4.935 εκταρίων στην περιοχή της Αμμουδιάς και το Δέλτα του Αχέροντα, ανήκει στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών Natura 2000. Οι εκβολές του Αχέροντα αποτελούν σημείο αναφοράς των υγροτόπων της Δυτικής Ελλάδας καθώς στις όχθες του συναντώνται πλήθος σπάνιων ειδών χλωρίδας και πανίδας. Συγκεκριμένα συναντώνται 169 είδη πτηνών, 17 είδη θηλαστικών και 15 είδη ερπετών. Για την οικολογική σπουδαιότητα του Αχέροντα μπορείτε να ενημερωθείτε από το Κέντρο Πληροφόρησης της Αμμουδιάς. Ανοιχτά καθημερινά από 10:00-14:00, τηλ: 26840 41155.
Πώς θα πάτε
Το χωριό Γλυκή είναι η βάση για τις εξορμήσεις στον Αχέροντα και απέχει 60 χλμ. από την Πρέβεζα, 40 χλμ. από την Ηγουμενίτσα και 140 χλμ. από τα Ιωάννινα. Επίσης οι εκβολές του Αχέροντα στην Αμμουδιά απέχουν περίπου 40 χλμ. από την Πρέβεζα.
Κείμενο-φωτογραφίες: Κώστας Κατσίγιαννης
